Εικόνα «νοικοκυρέματος» στα νοσοκομεία της χώρας

Εικόνα «νοικοκυρέματος» των οικονομικών των νοσοκομείων παρουσιάζεται από τα σχετικά στοιχεία του υπουργείου Υγείας, τα οποία συγκέντρωσε ο γενικός διευθυντής Οικονομικών υπηρεσιών του υπουργείου Θεόδωρος Κομματάς. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, τα νοσοκομεία του ΕΣΥ πέρυσι δαπάνησαν 1.755 εκατ. ευρώ για αγορές φαρμάκων, υγειονομικού και ορθοπεδικού υλικού, αντιδραστηρίων, λοιπών υλικών, καθώς και διάφορες υπηρεσίες, έναντι 1.557 εκατ. ευρώ το 2015. Η κατά 193 εκατ. ευρώ αύξηση του κόστους αγορών αποδίδεται στα νοσοκομειακά φάρμακα, για τα οποία πέρυσι τα νοσοκομεία δαπάνησαν 661 εκατ. ευρώ έναντι 468 εκατ. ευρώ το 2015. 

Όσον αφορά στο φάρμακο, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το 2016 για πρώτη φορά καταργήθηκε το γνωστό «στερείται», ήτοι η «συνδρομή» των φαρμακείων του ΕΟΠΥΥ στην εξασφάλιση φαρμάκων της κατηγορίας 1Α. Ο δε συνολικός προϋπολογισμός για τα νοσοκομειακά φάρμακα μόνο για τα νοσοκομεία του ΕΣΥ, μετά και την τελευταία επιπλέον επιχορήγησή τους με 40 εκατ. ευρώ (εκ των οποίων τα 20 εκατ. ευρώ για φάρμακα), διαμορφώθηκε στα 510 εκατ. ευρώ. 

Θα πρέπει να σημειώσουμε ακόμη ότι το 2012 η αξία των αγορών φαρμάκων ήταν της τάξης των 740 εκατ. ευρώ, όμως λόγω της σταδιακής μεταφοράς του κόστους προς τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ, τα επόμενα χρόνια η συγκεκριμένη δαπάνη παρουσίασε μείωση. Πάντως και για το 2016 οι φαρμακευτικές εταιρείες κάνουν λόγο για αγορές μεγαλύτερου ύψους, οι οποίες όμως καλύφθηκαν από άλλους  λογαριασμούς του υπουργείου, εκτός των νοσοκομειακών. 

Από κει και πέρα στις άλλες κατηγορίες προμηθευτών του ΕΣΥ και μετά τις σχετικές αναμορφώσεις των στοιχείων που έχουν γίνει  στο «Σύστημα Επιχειρηματικής Ευφυΐας (Bi-Health) - Εισαγωγή Στοιχείων Μονάδων Υγείας» του υπουργείου Υγείας, προκύπτουν τα εξής: 

• Για υγειονομικό υλικό δαπανήθηκαν 282 εκατ. ευρώ έναντι 272 εκατ. ευρώ το 2015. Η συγκεκριμένη δαπάνη σημειώνει σημαντική υποχώρηση έναντι του 2012 όταν είχε διαμορφωθεί στα 367 εκατ. ευρώ. 
• Για τα ορθοπεδικά το 2016 δαπανήθηκαν 60 εκατ. ευρώ, όσα περίπου και το 2015 ενώ εδώ φαίνεται δραματική μείωση σε σχέση με το 2012 όταν το σχετικό κόστος ήταν υπερδιπλάσιο στα 163 εκατ. ευρώ.
• Αντίθετα, για αντιδραστήρια τόσο το 2015 όσο και το 2016 δαπανήθηκαν 135 εκατ. ευρώ έναντι περίπου 62 εκατ. ευρώ την τριετία 2012-2014.
• Και το 2016 συνεχίστηκε η μείωση της δαπάνης για αναλώσιμα, η οποία διαμορφώθηκε στα 69 εκατ. ευρώ, έναντι 75 εκατ. ευρώ το 2015 και 110 εκατ. ευρώ το 2012.
• Για λοιπές αγορές υλικών δαπανήθηκαν πέρυσι 69 εκατ. ευρώ έναντι 73 εκατ. ευρώ το 2015 και 90 εκατ. το 2012. 

Υποχρεώσεις

Το 2016, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου, αποδεικνύεται και ένα καλό έτος σχετικά με τις αποπληρωμές υποχρεώσεων. Συγκεκριμένα, ενώ από το 2012 το ΕΣΥ στο τέλος κάθε έτους παρουσίαζε συνήθως αυξημένες εκκρεμείς υποχρεώσεις από αγορές, έναντι αυτών που είχε στην αρχή του έτους, το 2016 είναι η πρώτη χρονιά στην πενταετία που οι υποχρεώσεις στο τέλος του έτους είναι σημαντικά μειωμένες έναντι της αρχής του. 

Ειδικότερα, στην αρχή του 2016 τα νοσοκομεία του ΕΣΥ όφειλαν 1.203 εκατ. ευρώ, ενώ στο τέλος του έτους οι υποχρεώσεις ήταν 720 εκατ. ευρώ. Βέβαια μείωση είχε σημειωθεί και το 2014, αλλά ήταν μόνο 100 εκατ. ευρώ. Επίσης, όσον αφορά το σύνολο των υποχρεώσεων στο τέλος του 2016, από αυτές το 53% ήταν ληξιπρόθεσμες, ποσό που πιθανόν να έχει αυξηθεί σήμερα, καθώς έχει παρέλθει ένα ακόμη τρίμηνο από τότε και ίσως να μην έχουν γίνει εξοφλήσεις με ρυθμό που να έχει αποτρέψει τη δημιουργία νέων ληξιπρόθεσμων. 

Να επισημάνουμε ακόμη, ότι οι έκτακτες επιχορηγήσεις το 2016 λόγω της εκταμίευσης ποσών στο πλαίσιο του πακέτου στήριξης της χώρας από τους δανειστές της, τόνωσαν τις συνολικές πληρωμές των νοσοκομείων. Συνολικά τα νοσοκομεία πέρυσι δαπάνησαν για αγορές και εξοφλήσεις ληξιπρόθεσμων 2,24 δισ. ευρώ ήτοι περίπου 1 δισ. ευρώ επιπλέον έναντι του 2015. Η προηγούμενη επίσης καλή χρονιά πληρωμών ήταν το 2013 με 2,78 δισ. ευρώ.  Τέλος, με βάση τα στοιχεία, τα νοσοκομεία έκλεισαν το 2016 με ένα αρκετά υψηλό λογιστικό υπόλοιπο το οποίο διαμορφώθηκε στα 957 εκατ. ευρώ! Ποσό αρκετά αυξημένο έναντι των προηγούμενων ετών και δη του 2015, που ήταν στα 372 εκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό μάλιστα υπερκαλύπτει και τις υποχρεώσεις προς προμηθευτές, που όπως αναφέραμε και προηγουμένως φτάνουν τα 720 εκατ. ευρώ. Σημειώνεται ότι μέσα στο 2017 αυτό το λογιστικό υπόλοιπο είχε μειωθεί σημαντικά, κάτω των 400 εκατ. ευρώ. 

Κλειστοί προϋπολογισμοί 

Σύμφωνα με τα στοιχεία τόσο του κ. Κομματά όσο και της προέδρου της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοποιών Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων (ΠΕΦΝΙ) Δέσποινας Μακριδάκη, το 2016 οι αγορές φαρμάκων από τα νοσηλευτικά ιδρύματα ήταν της τάξης των 661 εκατ. ευρώ.  Όμως τα νοσοκομεία δεν καλύφθηκαν μόνο από τις συγκεκριμένες αγορές οι οποίες ήταν κατά περίπου 143,5 εκατ. ευρώ χαμηλότερες έναντι του 2015. Τη χρονιά εκείνη το σύνολο της αξίας των νοσοκομειακών φαρμάκων διαμορφώθηκε στα 804,5 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 274,5 εκατ. ευρώ αφορούσαν φάρμακα που διακίνησαν τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ για λογαριασμό των νοσοκομείων. 

Η όλη αυτή διαδικασία βέβαια δημιούργησε μια σχετική δυσλειτουργία στις προμήθειες των νοσοκομείων, μια δυσλειτουργία η οποία αποδίδεται κυρίως στα μόλις 509 εκατ. ευρώ του προϋπολογισμού για φάρμακα. Για τον λόγο αυτό οι νοσοκομειακοί φαρμακοποιοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο κλειστός προϋπολογισμός έχει δημιουργήσει προβλήματα στην πρόσβαση των ασθενών στις νέες θεραπείες, καθώς παρουσιάζονται ελλείψεις. 

Οι δε ελλείψεις με τη σειρά τους δημιουργούν επιπλέον προβλήματα και συγκεκριμένα οι εκπρόσωποι των φαρμακοποιών τονίζουν ότι:

1. Η διαχείριση του προβλήματος των ελλείψεων φαρμάκων και η διασφάλιση του απρόσκοπτου εφοδιασμού τους μπορεί να αναλίσκει σημαντικό μέρος του εργάσιμου χρόνου ενός νοσοκομειακού φαρμακοποιού και φυσικά να στερεί αυτόν τον χρόνο από άλλες υψηλής ποιότητας παρεχόμενες υπηρεσίες που διασφαλίζουν την αποτελεσματική φροντίδα των ασθενών.
2. Επιπλέον, οι ελλείψεις φαρμάκων μπορούν να έχουν σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο με υπονόμευση των προσπαθειών που επιχειρούνται για μείωση του κόστους φροντίδας: είτε διότι εφαρμόζονται αναγκαστικά πιο δαπανηρές εναλλακτικές λύσεις ή/και (δυστυχώς) λιγότερο αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις 

Έρευνα 

Προκειμένου να εκτιμηθεί καλύτερα η κατάσταση των ελλείψεων και της προσβασιμότητας σε νέες θεραπείες, επιχειρήθηκε μια πρώτη καταγραφή των απόψεων των νοσοκομειακών φαρμακοποιών μέσω σχετικής έρευνας. Η τηλεφωνική έρευνα με γενικό τίτλο «Καταγραφή προβλημάτων πρόσβασης σε νέα νοσοκομειακά φάρμακα λόγω του εξωτερικού περιβάλλοντος», που είχε ως κύριο σκοπό «Μία πρώτη αποτίμηση της αντίληψης επαγγελματιών υγείας σχετικά με προβλήματα πρόσβασης», παρουσιάστηκε σε δύο πρόσφατα συνέδρια. Αν και το δείγμα είναι μικρό, καθώς συμμετείχαν μόνο 19 επιστήμονες υγείας από 7 μεγάλα νοσοκομεία της χώρας, τα βασικά συμπεράσματα είναι αρκετά σημαντικά. 

Ειδικότερα, στην πρώτη ερώτηση: «Κατά το οικονομικό έτος 2016, σε τι βαθμό θεωρείτε ότι επηρέασε την πρόσβαση σε νέες θεραπείες η εφαρμογή του νοσοκομειακού Clawback;», η  πλειοψηφία των συμμετεχόντων (68%) απάντησε ότι θεωρεί πως το νοσοκομειακό  clawback δεν επηρέασε κατά κάποιον τρόπο τα επίπεδα πρόσβασης.

Στη δεύτερη ερώτηση: «Κατά το οικονομικό έτος 2016, σε τι βαθμό θεωρείτε ότι επηρέασε την πρόσβαση σε νέες θεραπείες ο προϋπολογισμός φαρμάκου του νοσοκομείου σας;», το περίπου 85% απάντησε ότι ο προϋπολογισμός φαρμάκου επηρέασε αρνητικά ως πολύ αρνητικά την πρόσβαση. 

Στην τρίτη ερώτηση: «Κατά το οικονομικό έτος 2016, σε τι ποσοστό προγραμματισμένων και νέων θεραπειών παρατηρήθηκε καθυστέρηση εκτέλεσης συνταγής ή χορήγησης νέου φαρμάκου λόγω περιβαλλοντικών παραμέτρων;», αναφέρθηκε ότι περίπου οι μισές εκτελέσεις έδειξαν μικρή καθυστέρηση (ως καθυστέρηση ορίζεται διάστημα μεγαλύτερο των 3 εργάσιμων ημερών). Επίσης ως περιβαλλοντικοί παράμετροι θεωρούνται τα:  Προβλήματα παραγγελιών, έλλειψη ορίων προϋπολογισμού, εσωτερικές και εξωτερικές διαδικασίες ΙΦΕΤ, ΕΟΦ, Νοσοκομείου κ.α.

Στην τέταρτη ερώτηση: «Κατά το οικονομικό έτος 2017, σε τι βαθμό θεωρείτε ότι θα παρατηρηθούν καθυστερήσεις προγραμματισμένων θεραπειών ή έναρξη νέων σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος;», μόνο το 15% πιστεύει σε επιδείνωση των χρόνων και την αύξηση των καθυστερήσεων, ενώ η πλειοψηφία αισιοδοξεί. 

Πρώτη αποτίμηση

Ένα πρώτο σχόλιο που αναφέρθηκε σχετικά με τα συγκεκριμένα ευρήματα, στο πρόσφατο συνέδριο για τα Νοσοκομεία και το Νοσοκομειακό Φάρμακο, είναι ότι το νοσοκομειακό clawback σαν μεμονωμένο μέτρο δεν επηρέασε την πρόσβαση, ενώ οι μειούμενοι νοσοκομειακοί προϋπολογισμοί φαρμάκου πρέπει να επαναξιολογηθούν. 

Βέβαια τονίζεται ότι απαιτείται περαιτέρω μελέτη μέσα από ένα μεγαλύτερο δείγμα.