Τροχαία ατυχήματα: Αξιολόγηση των παραβάσεων σε εθνικό επίπεδο

Των Καθ. Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη *, Μιχαήλ Νικολαράκη**, Νικόλαου Γιανναράκη***

Εισαγωγή

Το Εργαστήριο Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης και Ανάλυσης Δεδομένων του Πολυτεχνείου Κρήτης, παρουσιάζει την έρευνά του για το έτος 2016, που αφορά στην αξιολόγηση της αστυνόμευσης της οδικής ασφάλειας στην Ελλάδα και τη συσχέτιση της με τη συχνότητα των τροχαίων ατυχημάτων ανά περιφερειακή ενότητα.

Το Στρατηγικό Σχέδιο για τη βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας στην Ελλάδα για την περίοδο      2011 – 2020, ανάμεσα στους στόχους που έχει θέσει για τη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων, είναι και η  επιτήρηση της κυκλοφορίας με ελέγχους, δηλαδή η αστυνόμευση των οδών. Το έργο αυτό αλλά και η μείωση των εν λόγω ατυχημάτων έχει ανατεθεί σιωπηρά  στην Ελληνική Αστυνομία, η οποία καταβάλει υπεράνθρωπες προσπάθειες παρά την μεγάλη έλλειψη που έχει σε προσωπικό και μέσα.

Είναι κοινά παραδεκτό πλέον ότι μεταξύ των άλλων παραμέτρων της οδικής ασφάλειας, οι επικίνδυνες παραβάσεις οδηγούν άμεσα στην πρόκληση των  περισσότερων τροχαίων ατυχημάτων. Στις παραβάσεις αυτές κυρίως, θα πρέπει να επικεντρωθούν οι έλεγχοι των Αστυνομικών υπηρεσιών τροχαίας, προκειμένου να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Στα πλαίσια της αποτίμησης των μέτρων και παρεμβάσεων που έχουν υλοποιηθεί, είναι ιδιαίτερα σημαντική η ποσοτική ανάλυση των διαθέσιμων δεδομένων.

Μελέτη Παραβιάσεων

Στο δεύτερο στάδιο της επεξεργασίας εξετάστηκαν οι καταγραφείσες τροχαίες παραβάσεις. Για το σκοπό της έρευνας, οι παραβάσεις χωρίστηκαν σε τρεις κατηγορίες:

α) Επικίνδυνες παραβάσεις

β) Παραβάσεις αστυνομικής δραστηριότητας

γ) Παραβάσεις των οχημάτων

Σχετικά στατιστικά στοιχεία παρουσιάζονται στον πίνακα 4.

Στον Πίνακα 1 καταγράφονται ορισμένα βασικά μεγέθη για τα τροχαία ατυχήματα και τους παθόντες την τελευταία πενταετία, ενώ ο Πίνακας 2 επικεντρώνεται στις μεταβολές για το έτος 2016 σε σχέση με το 2015.

Στην περιφερειακή ενότητα Φλώρινας σημειώθηκαν σε ολόκληρο το έτος 2016, τα λιγότερα τροχαία ατυχήματα πανελλαδικά (6), ενώ στην περιφερικές ενότητες Ευρυτανίας και Γρεβενών σημειώθηκαν από (8) τροχαία ατυχήματα σε κάθε μια από αυτές.

Τη μεγαλύτερη αύξηση στους νεκρούς από τα τροχαία ατυχήματα την είχαμε στην περιφερειακή ενότητα της Πέλλας με 11 επιπλέον από το 2015, στις Σέρρες επίσης με 11 παραπάνω από το 2015, στη Ροδόπη με 10, στην Κόρινθο με 9, στην Καρδίτσα και στα Ιωάννινα με 8 παραπάνω από το 2015,ενω η μεγαλύτερη μείωση καταγράφηκε στην Αττική με 20 θανόντες λιγότερους από το 2015, στην Αχαΐα και τη Λακωνία με 10 και στα Τρίκαλα με 8 θανόντες από τα τροχαία ατυχήματα, λιγότερους από το 2015.

Το πρόβλημα των ατυχημάτων, όπως διαπιστώνεται κάθε χρόνο, μεταφέρθηκε στις περιοχές που το οδικό δίκτυο δεν είναι σε καλή κατάσταση και ιδιαίτερα στα νησιά όπου το καλοκαίρι, δέχονται πολύ μεγάλο αριθμό τουριστών, κυκλοφορούν πολλά ενοικιαζόμενα δίκυκλα και το οδικό δίκτυο είναι κακό και άγνωστο στους επισκέπτες (Κρήτη, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Επτάνησα). 

Οι μεγάλοι τουριστικοί προορισμοί πρέπει να εξεταστούν σε πρώτη προτεραιότητα βελτίωσης της οδικής ασφάλειας γιατί τα ατυχήματα με παθόντες τουρίστες δυσφημούν τη χώρα. Στα  ερωτηματολόγια που συμπληρώνονται κατά την αναχώρησή τους για την ικανοποίησή τους ανεβάζουν την οδική ασφάλεια στις πρώτες θέσεις δυσαρέσκειας.

Μελέτη Παραβάσεων

Στο δεύτερο στάδιο της επεξεργασίας εξετάστηκαν οι βεβαιωθείσες τροχαίες παραβάσεις. Για το σκοπό της έρευνας, οι παραβάσεις χωρίστηκαν σε τρεις κατηγορίες:

α) Επικίνδυνες παραβάσεις

β) Παραβάσεις αστυνομικής δραστηριότητας

γ) Παραβάσεις των οχημάτων

Σχετικά στατιστικά στοιχεία παρουσιάζονται στον πίνακα 4.

Διαπιστώσεις

Από τα διαθέσιμα στοιχεία διαπιστώνεται ότι στη βεβαίωση των επικίνδυνων παραβάσεων είχαμε μια μικρή μείωση (-2,8%). Στις παραβάσεις αστυνομικής δραστηριότητας είχαμε αύξηση 14,5% και στις παραβάσεις των οχημάτων παρατηρείται επίσης μείωση κατά 14,5%.

Στη βεβαίωση των παραβάσεων της υπερβολικής ταχύτητας, διαπιστώνεται ότι διαχρονικά βεβαιώνεται μεγάλος αριθμός, καθόσον αυτός γίνεται κυρίως  με τη βοήθεια τεχνικών μέσων όπως είναι τα αυτόματα ραντάρ  καταγραφής ταχύτητας. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει αφενός τη μεγάλη παραβατικότητα και αφετέρου τη βοήθεια που προσφέρουν τα τεχνικά μέσα στην αποτελεσματικότερη αστυνόμευση, χωρίς τη φυσική παρουσία του αστυνομικού προσωπικού, που σε όλες τις υπηρεσίες είναι πολύ λιγότερο από τον αριθμό που χρειάζεται για την επαρκή αστυνόμευση.

Επίσης παρατηρείται ότι από το σύνολο των επικίνδυνων παραβάσεων οι οποίες αποδεδειγμένα  πλέον οδηγούν στη πρόκληση τροχαίου ατυχήματος (249.712 για το 2016), οι (169.278 ), αφορούν στην υπερβολική ταχύτητα και μόνο 80.434 τροχαίες παραβάσεις έχουν βεβαιωθεί για  τις υπόλοιπες  κατηγορίες, όπως είναι   το αντικανονικό προσπέρασμα ,η οδήγηση σε κατάσταση μέθης, η παραβίαση σηματοδότη κ.λ.π

Είναι αναγκαία η αύξηση της βεβαίωσης των λοιπών επικινδύνων παραβάσεων τουλάχιστον στο  διπλάσιο, από τον αριθμό που βεβαιώθηκε το εξεταζόμενο έτος. Εξάλλου για κάθε περιφερειακή ενότητα χρειάζεται επισταμένη ανάλυση κάθε είδους παράβασης για να διαπιστωθούν τα περιθώρια βελτίωσης της αστυνόμευσης.

 Θεωρούμε, πως για να υπάρξει περεταίρω μείωση των τροχαίων ατυχημάτων πρέπει να τηρηθούν οι προϋποθέσεις  όπως αυτές αναλυτικά  παρατίθενται στο  Στρατηγικό Σχέδιο για τη βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας στην Ελλάδα για την περίοδο 2011 – 2020.    

Μεταξύ των άλλων προϋποθέσεων  του ανωτέρω σχεδίου για τους οποίους οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι δεν δείχνουν να ενδιαφέρονται, είναι και η επιτήρηση της κυκλοφορίας με ελέγχους που γίνονται αποκλειστικά από την Ελληνική Αστυνομία, στην οποία δυστυχώς έχει ανατεθεί σιωπηρά, όλο το βάρος της μείωσης των τροχαίων ατυχημάτων. Για το λόγο αυτό επιμένει το Εργαστήριο Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης στην αύξηση του αστυνομικού προσωπικού που ασχολείται με τον έλεγχο της οδικής κυκλοφορίας, καθώς και την αύξηση του ελέγχου των επικινδύνων ιδίως, τροχαίων παραβάσεων.

Ακολουθεί η κατάταξη των περιφερειακών ενοτήτων για το 2016 με βάση τις βεβαιωθείσες παραβάσεις.

Για τη συνολική αξιολόγηση της τροχαίας αστυνόμευσης θα πρέπει να συνεκτιμηθούν οι δύο κατηγορίες δεδομένων που παρουσιάστηκαν παραπάνω, δηλαδή:

1. Τα τροχαία ατυχήματα και οι παθόντες
2. Οι παραβάσεις που έχουν βεβαιωθεί.

Στον Πίνακα 6 παρουσιάζεται συνολικά, η αξιολόγηση των περιφερειακών ενοτήτων με το συνδυασμό των αποτελεσμάτων παραβάσεων και τροχαίων ατυχημάτων.

Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα αξιολογείται καλύτερα (πράσινο χρώμα) η περιφερειακή ενότητα που έχει πετύχει να είναι στην υψηλότερη θέση από πλευράς παραβάσεων (στήλη 2) και στην χαμηλότερη από πλευράς τροχαίων ατυχημάτων (στήλη 3). Για παράδειγμα, η περιφερειακή ενότητα Πιερίας αξιολογείται θετικά ως προς το εύρος της τροχαίας αστυνόμευσης (1^η), ενώ παρουσιάζει χαμηλή επικινδυνότητα ως προς τα τροχαία ατυχήματα που έχουν καταγραφεί (31^η). Αντίθετα οι περιφερειακές ενότητες που παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα (κόκκινο χρώμα) είναι αυτές που έχουν χαμηλή επίδοση στις παραβάσεις και βρίσκονται στις πρώτες θέσεις στα τροχαία ατυχήματα. Οι περιφερειακές ενότητες που παρουσιάζουν μια ισορροπία μεταξύ αξιολόγησης παραβάσεων και ατυχημάτων μπορούν να ταξινομηθούν σε μια ενδιάμεση κατηγορία (μπλε χρώμα).

Διάγραμμα δράσης

Τα παραπάνω αποτελέσματα συνοψίζονται στο διάγραμμα δράσης του Σχήματος 1, στο οποίο ο οριζόντιος άξονας αφορά τις παραβάσεις και ο κάθετος τα ατυχήματα. Στο πρώτο τεταρτημόριο βρίσκονται οι νομοί που παρουσιάζουν πολλά τροχαία ατυχήματα και έχουν βεβαιωθεί λίγες παραβάσεις. Το δεύτερο τεταρτημόριο περιλαμβάνει νομούς υψηλού κινδύνου ως προς τα τροχαία ατυχήματα, στους οποίους όμως βεβαιώθηκαν πολλές τροχαίες παραβάσεις. Το τρίτο τεταρτημόριο αφορά νομούς που έχουν μικρό αριθμό ατυχημάτων και λίγες παραβάσεις. Τέλος, στο τέταρτο τεταρτημόριο βρίσκονται νομοί που έχουν μικρό αριθμό ατυχημάτων αλλά και πολλές παραβάσεις.

Συμπεράσματα

Τα κύρια συμπεράσματα της έρευνας μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα σημεία:

1. Από την ανάλυση των στοιχείων των οδικών ατυχημάτων στην Ελλάδα και των σχετικών δεικτών οδικής ασφάλειας, κατά το έτος 2016, οι επιδόσεις στην οδική ασφάλεια συνολικά κρίνονται στάσιμες. Όλες οι κατηγορίες ατυχημάτων και παθόντων μειώθηκαν οριακά. Διαπιστώθηκε μείωση της αστυνόμευσης πανελλαδικά, προφανώς και λόγω της μείωσης του προσωπικού των υπηρεσιών τροχαίας, φαινόμενο που παρατηρείται έντονα όλα τα χρόνια της κρίσης στη χώρα.
2. Κάποιες περιφερειακές ενότητες έχουν πολλά ατυχήματακαι χρειάζονται έκτακτα μέτρα, γιατί παρουσιάζουν διαχρονικό πρόβλημα, ενώ η επιτήρηση των οδών δεν είναι ικανοποιητική και η αστυνόμευση κρίνεται ανεπαρκής.
3. Πρέπει να ληφθούν δραστικότερα μέτρα αστυνόμευσης και αύξηση της αστυνομικής παρουσίας σε επικίνδυνα σημεία του οδικού δικτύου, αλλά και μέσα στα μεγάλα αστικά κέντρα. Οι αστυνομικοί επιβάλλεται να είναι αυστηρότεροι με τους οδηγούς και τα όρια ανεκτικότητας να είναι μηδενικά.
4. Πρέπει να αυξηθούντα ποσά των προστίμων του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας και ιδιαίτερα των παραβάσεων εκείνων που οδηγούν απευθείας στο τροχαίο ατύχημα, όπως είναι η ανάπτυξη ταχυτήτων μεγαλύτερων της κατάλληλης, η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ, η χρήση κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση , η μη χρήση ζώνης ασφαλείας και κράνους
5. Υπάρχει αυξημένη επικινδυνότητα για τους οδηγούς που κυκλοφορούν στις τουριστικές περιοχές (Δωδεκάνησα, Επτάνησα, Κρήτη, Κυκλάδες, κλπ.) και πρέπει οι αρμόδιοι φορείς να ενημερώνουν τους οδηγούς είτε με φυλλάδια, είτε με πληροφοριακές πινακίδες, είτε με τη χρήση της τηλεματικής ή των εφαρμογών της κινητής τηλεφωνίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
6. Οι ασφαλιστικές εταιρείες και οι αρμόδιοι φορείς της πολιτείας πρέπει να βρουν λύση στο πρόβλημα των ανασφάλιστων οχημάτων, με μείωση των ασφαλίστρων από τις εταιρείες, με αυστηροποίηση των ελέγχων και συγχρόνως με ενημέρωση των οδηγών για τις επιπτώσεις σε περίπτωση ατυχήματος. Οι ασφαλιστικές εταιρείες εξακολουθούν να μην συμμετέχουν ενεργά στις προσπάθειες μείωσης των ατυχημάτων και γενικότερα της πρόληψης. Η δραστηριοποίησή τους προς την κατεύθυνση αυτή θα βοηθούσε σημαντικά, τόσο το κοινωνικό σύνολο, αλλά και τις ίδιες τις ασφαλιστικές εταιρείες.
7. Θεωρούμε αναγκαίο να επισημάνουμε την ύπαρξη σχεδόν σε κάθε πόλη της χώρας ενός ή περισσοτέρων συλλόγων που ασχολούνται με την πρόληψη των τροχαίων ατυχημάτων και ενεργούν αυτοβούλως και ανεξέλεγκτα. Θα πρέπει από το υπουργείο που είναι αρμόδιο για την οδική ασφάλεια να γίνει μια καταγραφή αυτών των συλλόγων, να τους δίνονται κατευθυντήριες γραμμές δράσης, να συντονίζονται και σε συνεργασία με επιστήμονες του είδους να ενεργούν συντονισμένα και αποτελεσματικά.
8. Οι βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχία των στόχων οδικής ασφάλειας είναι η ισχυρή πολιτική βούληση, το σταθερό πλαίσιο διοίκησης, ο συντονισμός όλων των συναρμόδιων φορέων, η συμμετοχή των πολιτών, η συστηματική παρακολούθηση και αξιολόγηση των μέτρων και η επαρκής χρηματοδότηση. Ο φορέας που έχει το συντονιστικό ρόλο στην εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής οδικής ασφάλειας, στα παραδείγματα καλής πρακτικής διεθνώς, είναι ένας κυβερνητικός φορέας που φέρει την ευθύνη της ανάπτυξης της στρατηγικής οδικής ασφάλειας με επικέντρωση στα αποτελέσματα.

Πρόταση

Προτείνεται, με πρωτοβουλία της ΒΟΥΛΗΣ, σε πρώτη φάση να γίνει μια πανελλήνια συνδιάσκεψη - συνέδριο όλων των εμπλεκομένων φορέων, ώστε να καθοριστούν οι αρχικές κατευθυντήριες γραμμές, να συμφωνηθούν κάποιες κοινές δράσεις, να παρουσιασθεί και να γίνει κατανοητό τοΣτρατηγικό Σχέδιο Οδικής Ασφάλειας (2011–2020) από τους συναρμόδιους φορείς, να καθοριστούν λεπτομερώς οι καθύλην αρμοδιότητες όλων, να ενδυναμωθούν οι αστυνομικές υπηρεσίες τροχαίας, στις οποίες έχει ανατεθείσιωπηρά η μείωση των τροχαίων ατυχημάτων, με κατάλληλο αστυνομικό προσωπικό και μέσακαι να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα των οποίωνθα αρχίσει η εφαρμογή την επομένη, γιατί το θέμα είναι επείγον και κάθε μέρα καθυστέρησης κοστίζει σε ανθρώπινες ζωές.

Με συντονισμό, δράση και τη βελτίωση της ασφάλειας των χρηστών της οδού,   της οδικής υποδομής και των οχημάτων, καθώς και στη βελτίωση της άμεσης βοήθειας στους παθόντες οι νεκροί από τα τροχαία ατυχήματα, μπορούν να μειωθούν κάτω απο το όριο των 500 ατόμων  το 2017.

*Πολυτεχνείο Κρήτης, Ακαδημαϊκός,  Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας

Distinguished Research Professor, Audencia Bussiness School

**Διδάκτορας Πολυτεχνείου Κρήτης

***Μεταπτυχιακός Ερευνητής