Η ανάπτυξη κοινών πρωτοβουλιών στην Υπουργική Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα

Στην ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου, ως θεμελιώδους παράγοντα που συμβάλλει στη σταθερότητα και την ασφάλεια στις διεθνείς σχέσεις, αλλά και στη σημασία της ανάπτυξης κοινών πρωτοβουλιών οι οποίες θα βοηθήσουν να αποκατασταθούν οι κατάλληλες συνθήκες για τη σταθερότητα και την ευημερία της περιοχής της ανατολικής Μεσογείου, στάθηκε οι συμμετέχοντες στη 2η Υπουργική Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα.

Οι συμμετέχοντες αναφέρθηκαν σε ένα ευρύ φάσμα σημαντικών ζητημάτων της Ανατολικής Μεσογείου.

Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν σε τρεις βασικές θεματικές ενότητες:

• Κοινές προκλήσεις στην περιοχή
• Εκπαίδευση, Πολιτισμός και Περιβάλλον
• Ασφάλεια και Σταθερότητα

Οι συμμετέχοντες Υπουργοί Εξωτερικών και Υψηλοί Αξιωματούχοι της Αλβανίας, της Αλγερίας, της Βουλγαρίας, της Κύπρου, της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Ιταλίας, του Κουβέιτ, του Λιβάνου, της Λιβύης, του Ομάν, του Κατάρ, της Ρουμανίας, της Σαουδικής Αραβίας, της Σλοβακίας, της Τυνησίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, καθώς και του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου και του Αραβικού Συνδέσμου, οι οποίοι συμμετείχαν στη 2η Υπουργική Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα, υπέγραψαν κοινό ανακοινωθέν.

Ακολουθεί το κοινό ανακοινωθέν

Η Δεύτερη Άτυπη Υπουργική Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα πραγματοποιήθηκε στις 22 και 23 Μαΐου 2017, με θέμα « Συμβίωση και Συνεργασία σε ένα περιβάλλον Ειρήνης και Σταθερότητας». Οι συμμετέχοντες Υπουργοί Εξωτερικών και Υψηλοί Αξιωματούχοι της Αλβανίας, της Αλγερίας, της Βουλγαρίας, της Κύπρου, της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Ιταλίας, του Κουβέιτ, του Λιβάνου, της Λιβύης, του Ομάν, του Κατάρ, της Ρουμανίας, της Σαουδικής Αραβίας, της Σλοβακίας, της Τυνησίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, καθώς και του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου και του Αραβικού Συνδέσμου, είχαν την ευκαιρία να δηλώσουν εκ νέου την βούλησή τους για την προώθηση, εν μέσω των πολλαπλών προκλήσεων ασφαλείας που αντιμετωπίζει η Ανατολική Μεσόγειος, μιας θετικής ατζέντας συνεργασίας προς όφελος της σημαντικής από στρατηγικής, οικονομικής και πολιτιστικής απόψεως γειτονίας τους, καθιστώντας την ένα ασφαλέστερο μέρος για την ευημερία των λαών της.

Οι συμμετέχοντες, καθοδηγούμενοι από το «Πνεύμα της Ρόδου», όπως αυτό αναδύθηκε το 2016, κατά την Πρώτη Άτυπη Υπουργική Διάσκεψη της Ρόδου και έκτοτε το υιοθέτησαν και το επικαλέστηκαν συχνά τα κράτη της περιοχής και άλλα κράτη, εμβάθυναν τις συζητήσεις τους στη Δεύτερη Υπουργική Διάσκεψη αναφορικά με μείζονα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου. Ο διάλογός τους επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη κοινών πρωτοβουλιών οι οποίες θα βοηθήσουν να αποκατασταθούν οι κατάλληλες συνθήκες για τη σταθερότητα και την ευημερία της περιοχής. Οι δράσεις που θα αναληφθούν πρέπει να συμπληρώνουν το έργο που επιτελείται από διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς – όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ, ο Αραβικός Σύνδεσμος και το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου – καθώς και τις προσπάθειες που καταβάλλονται στο πλαίσιο θεσμοθετημένων δομών συνεργασίας,  όπως η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας και η Ένωση για τη Μεσόγειο.

Οι συμμετέχοντες αναφέρθηκαν σε ένα ευρύ φάσμα σημαντικών ζητημάτων της Ανατολικής Μεσογείου, τα οποία λόγω της διακρατικής τους φύσης, απαιτούν κοινή δράση των περιφερειακών παραγόντων. Συγκεκριμένα, οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν σε τρεις βασικές θεματικές ενότητες:

1.            “Κοινές προκλήσεις στην περιοχή μας”

Αναφορικά με τη μετανάστευση, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι η Ανατολική Μεσόγειος λειτουργεί ως μεταναστευτική οδός για έναν πολύ μεγάλο αριθμό παράνομων μεταναστών και προσφύγων και συμφώνησαν ότι είναι επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης και αξιοποιώντας όλα τα εργαλεία που προβλέπονται από την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της αναπτυξιακής βοήθειας.

Ταυτοχρόνως, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν στην ανάγκης ευαισθητοποίησης των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής, των οργάνων επιβολής του νόμου και της κοινωνίας των πολιτών, αναφορικά με τα δίκτυα εμπορίας ανθρώπων, τα οποία εκμεταλλεύονται τις μαζικές μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη.

Αναφορικά με το διακρατικό οργανωμένο έγκλημα και το εμπόριο ναρκωτικών, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι οι περιοχές σε κρίση συνιστούν πρόσφορο έδαφος για τέτοιου είδους παράνομες δραστηριότητες, απειλώντας την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών. Σε αυτό το πλαίσιο, υπογράμμισαν το γεγονός ότι το Da’esh και άλλες τρομοκρατικές ομάδες, όπως ορίζονται από σχετικές Αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, χρηματοδοτούνται από την εκμετάλλευση δικτύων τέτοιου είδους.

Αναφορικά με την τρομοκρατία, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν το γεγονός ότι η θανάσιμη δράση του έχει προκαλέσει τεράστιο αριθμό θυμάτων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, στην Ευρώπη και αλλού. Οι συνεχιζόμενες συρράξεις και η αυξανόμενη ριζοσπαστικοποίηση διαιωνίζουν το φαινόμενο. Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι πρέπει να δοθεί ειδική προσοχή στη σταθεροποίηση των περιοχών που σπαράζονται από συρράξεις ευθύς μόλις τερματιστούν οι εχθροπραξίες.

Οι συμμετέχοντες απέδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στη θρησκευτική ανεκτικότητα και την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης των νέων. Ο αυξανόμενος αριθμός των νέων και μορφωμένων, αλλά άνεργων, ανθρώπων, καταδεικνύει τη σημασία της παροχής ίσων ευκαιριών για όλους στην απασχόληση και κατ’ επέκταση στην ευημερία. Η οικονομική πρόοδος πρέπει να συνδυαστεί με εκπαιδευτικά προγράμματα και πρωτοβουλίες που προωθούν τον διαθρησκευτικό διάλογο και την αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών. Για μια ακόμη φορά, οι συμμετέχοντες έδωσαν έμφαση στην ανάγκη υιοθέτησης μιας συλλογικής και συνολικής προσέγγισης προκειμένου να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο ζήτημα, συμπεριλαμβανομένης της ενθάρρυνσης των ανταλλαγών φοιτητών και καθηγητών, της υποστήριξης προγραμμάτων για την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού συστήματος παράλληλα με την ενδυνάμωση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων οικονομικής και τεχνικής βοήθειας.

2.            “Εκπαίδευση, Πολιτισμός και Περιβάλλον ”

Ο τομέας της εκπαίδευσης εντάχθηκε στις κορυφαίες προτεραιότητες συνεργασίας. Έχουν γίνει τα αρχικά βήματα κατά την Πρώτη Υπουργική Σύνοδο, με σκοπό τη δημιουργία ενός πανεπιστημιακού δικτύου για την ανταλλαγή απόψεων και ιδεών, καθώς και για την προώθηση των επαφών μεταξύ των νέων και των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν τον ρόλο του πολιτισμού για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού και την προώθηση της θρησκευτικής και φυλετικής ανεκτικότητας.

Οι συμμετέχοντες εξέτασαν τις περιβαλλοντικές προκλήσεις αναφορικά με το ευαίσθητο οικοσύστημα της περιοχής της Μεσογείου. Η Μεσόγειος θάλασσα αναγνωρίστηκε ως ένας συνδετικός παράγοντας που συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην συντήρηση και την ευημερία των λαών. Οι συμμετέχοντες χαρακτήρισαν την περιοχή ως μια βασική οδό διέλευσης για το εμπόριο και ως ένα αναδυόμενο κέντρο παραγωγής ενέργειας.

Αναφορικά με τη θαλάσσια ασφάλεια στη σημαντική από στρατηγικής άποψης Θαλάσσια οδό της Μεσογείου, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν  για τη σημασία της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. 

Αναφορικά με την ενέργεια, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν τις θετικές προοπτικές των νέων σχεδίων στην πολλά υποσχόμενη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου μέσω των οποίων θα εξασφαλισθεί ο ενεργειακός εφοδιασμός και η διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας. Η αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο «ενεργειακό μείγμα», θα συμβάλλει στην ελάφρυνση των πιέσεων που ασκούνται στο περιβάλλον και στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής.

3.            “Ενισχύοντας την ασφάλεια και τη σταθερότητα”

Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ως προς την ανάγκη συλλογικής σκέψης και δράσης επί τη βάσει μιας θετικής ατζέντας για την προώθηση διαβουλεύσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην επόμενη γενιά ιδεών και για τη διευκόλυνση  της διαμόρφωσης συνθηκών στις οποίες θα κυριαρχεί η έννοια της σταθερής ασφάλειας. Σε αυτό το πλαίσιο, συζήτησαν την προοπτική να αποδοθεί στη Διάσκεψη της Ρόδου ο χαρακτήρας ενός φόρουμ μόνιμου διαλόγου, ως ευέλικτου, απλοποιημένου και «ήπιου» εργαλείου, με ειδική όμως προστιθέμενη αξία. Η αποστολή του θα είναι να προωθεί κοινές αξίες, υπερβαίνοντας τις διαφορές, μέσω κοινών και εποικοδομητικών πρωτοβουλιών ως μια μακροπρόθεσμη επένδυση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή.

Ως γενικό συμπέρασμα, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν την ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου,  ως θεμελιώδους παράγοντα που συμβάλλει στη σταθερότητα και την ασφάλεια στις διεθνείς σχέσεις. Ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου συνεπάγεται την κυρίαρχη ισότητα των κρατών, το απαραβίαστο των συνόρων που έχουν καθοριστεί από Συνθήκες, όπως η Συνθήκη της Λωζάννης και η αποφυγή κάθε ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων κρατών.

-----------

Με τη βεβαιότητα ότι οι παρούσες προκλήσεις ασφάλειας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου απαιτούν συντονισμένη δράση, οι συμμετέχουσες χώρες αποφάσισαν να συστήσουν μία ομάδα εργασίας, αποτελούμενη από υψηλόβαθμους διπλωμάτες. Η εν λόγω ομάδα εργασίας θα μελετήσει τη διεθνή εμπειρία διεθνών οργανισμών ασφαλείας, όπως ο ΟΑΣΕ. Επίσης, θα επεξεργαστεί ένα σχέδιο, ευθυγραμμισμένο με τα Ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών και με τη βοήθεια περιφερειακών οργανισμών, προκειμένου να συμβάλει στην αντιμετώπιση σημαντικών προκλήσεων στην περιοχή, όπως α) η τρομοκρατία, β) ο αυταρχισμός στις σχέσεις μεταξύ κρατών, γ) ο ιδεολογικός, θρησκευτικός και κοσμοθεωρητικός φανατισμός και δ) οι έξωθεν παρεμβάσεις.

                Οι συμμετέχοντες αποφάσισαν την υλοποίηση μίας σειράς κοινών πρωτοβουλιών και συγκεκριμένα:

• Να ενεργοποιήσουν μία Κατευθυντήρια Επιτροπή, ορίζοντας από ένα σύνδεσμο   σε κάθε Υπουργείο Εξωτερικών, με αποστολή να διευκολύνει το συντονισμό όλων των θεμάτων της Διάσκεψης της Ρόδου. Η Κατευθυντήρια Επιτροπή θα αποτελέσει δίκτυο με αντικείμενο την εφαρμογή των δράσεων που αποφασίζονται στις Υπουργικές Διασκέψεις. Η Επιτροπή επίσης θα σχεδιάσει θεματικές συναντήσεις με σκοπό την προετοιμασία της τρίτης Διάσκεψης της Ρόδου που θα πραγματοποιηθεί τέλη Αυγούστου 2018.
• Να προωθήσουν τη συνεργασία μεταξύ των Κέντρων Ανάλυσης Υπουργείων Εξωτερικών ή άλλων αρμόδιων Υπουργείων, με σκοπό την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, του εξτρεμισμού, του οργανωμένου εγκλήματος και των δικτύων διακίνησης ναρκωτικών. Στο πλαίσιο αυτό, θα αντληθούν συμπεράσματα και βέλτιστες πρακτικές από τη λειτουργία του Κέντρου Hedayah, του Μουσουλμανικού Συμβουλίου των Πρεσβυτέρων και του Κέντρου Sawab, στα ΗΑΕ, για την αντιμετώπιση του εξτρεμισμού, των σεκταριστικών καταβολών των συγκρούσεων και της καταπολέμησης της εξτρεμιστικής προπαγάνδας μέσω των κοινωνικών δικτύων, αντιστοίχως. Οι συμμετέχοντες εξέφρασαν την βαθύτατη εκτίμησή τους στον ρόλο που διαδραμάτισαν το Al Azhar και το Αιγυπτιακό Dar Al Ifta στην αντιμετώπιση των αφηγημάτων εξτρεμιστών και τρομοκρατών, συμπεριλαμβανομένης της δράσης τους μέσω των παρατηρητηρίων τους για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού και μέσω της έκδοσης θρησκευτικών διαταγμάτων που αντιτίθετο σε ακραίους ισχυρισμούς και διέδιδαν τα μηνύματα του μετριοπαθούς Ισλάμ. Οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν την πιθανή συνεισφορά συγκεκριμένων προγραμμάτων ΜΚΟ στην αποριζοσπαστικοποίηση, όπως διαπιστώνεται από τα αποτελέσματα προγραμμάτων σχετικών με την ενίσχυση του ρόλου των γυναικών σε αγροτικές περιοχές της Τυνησίας.
• Να αναπτύξουν μία θετική ατζέντα αναφορικά με θέματα σχετικά με τη θάλασσα και να εστιάσουν ειδικότερα στην ασφάλεια, στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και διευθέτηση ζητημάτων θαλάσσιας ασφάλειας. Επίσης, συμφώνησαν να αξιοποιήσουν σχετικούς καινοτόμους τομείς που  δύνανται να δώσουν νέα ώθηση στις οικονομίες των συμμετεχουσών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των υδατοκαλλιεργειών, των ιχθυοκαλλιεργειών, του παράκτιου τουρισμού και του τουρισμού κρουαζιέρας, καθώς και της θαλάσσιας βιοτεχνολογίας.
• Να ενισχύσουν και να επεκτείνουν, όπως πρότεινε η Κύπρος, υφιστάμενα σχήματα διμερούς συνεργασίας στους τομείς της γαλάζιας ανάπτυξης και γαλάζιας οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της τεχνικής ναυτικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, έχοντας υπόψη την συνεχιζόμενη συνεργασία μεταξύ του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας και της Αραβικής Ακαδημίας Επιστημών, Τεχνολογίας και Θαλασσίων Μεταφορών της Αλεξάνδρειας. Οι συμμετέχοντες θα προωθήσουν τη σύσταση δικτύου των ινστιτούτων θαλάσσιας έρευνας και εκπαίδευσης που διαθέτουν, σε συνεργασία με τα αντίστοιχα πανεπιστημιακά τμήματα, σε ένα ευρύ φάσμα τομέων που σχετίζονται με τη θάλασσα, από τη βιοτεχνολογία μέχρι τη ναυτιλία.
• Να διερευνήσουν περαιτέρω την πρόταση συνεργασίας μεταξύ εθνικών κέντρων θαλάσσιας έρευνας και διάσωσης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, εστιάζοντας στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας και βέλτιστων πρακτικών, σε τομείς όπως η πρόληψη και η διαχείριση περιβαλλοντικών καταστροφών, η ασφάλεια υπεράκτιων εξέδρων και η διεξαγωγή κοινών ασκήσεων έρευνας και διάσωσης.
• Να σχεδιάσουν και να διοργανώσουν ένα κοινό forum με θέμα τη μετανάστευση. Στόχος του θα μπορούσε να είναι η διερεύνηση τρόπων αποτροπής της εμπορίας ανθρώπων, του παράνομου εμπορίου ναρκωτικών και όπλων, καθώς και τρόπων καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος και ιδίως εγκληματικών δικτύων που εμπλέκονται στην παράνομη διακίνηση μεταναστών.
• Να συνεχίσουν τη δρομολογηθείσα προσπάθεια σύστασης ενός δικτύου πανεπιστημίων που συμφωνήθηκε στην 1η Υπουργική Διάσκεψη της Ρόδου. Οι συμμετέχοντες καλωσόρισαν την προθυμία του Λιβάνου να αναλάβει την κύρια ευθύνη προώθησης της διαδικασίας.
• Να σχεδιάσουν, σε ό,τι αφορά στην εκπαίδευση, εντατικά σεμιναριακά προγράμματα για νέους ερευνητές και μεταπτυχιακούς φοιτητές όλων των συμμετεχουσών χωρών, τα οποία θα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ακαδημαϊκών τομέων όπως η ανάπτυξη, το περιβάλλον, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η θρησκευτική ανεκτικότητα, η μεταπολεμική ανοικοδόμηση, η αγωγή του πολίτη και η ανθεκτικότητα των δημοκρατικών θεσμών. Ο τόπος διεξαγωγής αυτών των σεμιναριακών προγραμμάτων θα εναλλάσσεται ανά διετία.
• Να αναπτύξουν μία πιο συστηματική συνεργασία στον τομέα της έρευνας με ανταλλαγές μαθητών, φοιτητών, εκπαιδευτών και ερευνητών, πιθανώς με τη βοήθεια ενός μικρού αριθμού υποτροφιών. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε να εξετασθεί η δημιουργία κοινών ερευνητικών προγραμμάτων για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, της οικονομίας της, των κοινωνιών και της ιστορίας της.
• Να αναπτύξουν δομημένες συνεργασίες μεταξύ εθνικών Ακαδημιών επιστημών.
• Να προωθήσουν συνέργιες μεταξύ περιφερειακών και υπο-περιφερειακών δικτύων πολιτιστικών ινστιτούτων (πχ EUNIC).
• Να διευκολύνουν την εντατικοποίηση των επαφών και ανταλλαγών μεταξύ των νέων των συμμετεχόντων κρατών ως μέσο προώθησης της ανεκτικότητας, της  αλληλοκατανόησης και της εξάλειψης παρανοήσεων και αρνητικών στερεοτύπων. Σε αυτό το πλαίσιο, οι συμμετέχοντες σημείωσαν την πρόταση της Κύπρου να φιλοξενήσει το 2017, ένα Forum νεολαίας, με τη συνδρομή του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου (ΟΝΕΚ).
• Να οργανώσουν μία συνάντηση των Υπουργών διεθνών οικονομικών σχέσεων αναφορικά με ένα από τα ακόλουθα τρία οικονομικά πεδία : α) τουρισμός, β) μεταφορές, γ) ένας κλάδος βιομηχανίας, είτε στις νέες τεχνολογίες, είτε που να διαθέτει ήδη δυναμική, είτε και τα δύο, όπως είναι η φαρμακοβιομηχανία.
• Να καταρτίσουν έναν οδικό χάρτη για την ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
• Να διοργανωθεί στην Αθήνα, από τη Διπλωματική Ακαδημία του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, μία συνάντηση νέων διπλωματών των συμμετεχόντων κρατών, η οποία θα εστιασθεί στην ανταλλαγή απόψεων και στην προώθηση της αλληλοκατανόησης και της επικοινωνίας.
• Να εντατικοποιήσουν τη συνεργασία τους στον τομέα του πολιτισμού και ειδικότερα, στον κινηματογράφο και τη μουσική. Εν προκειμένω, οι συμμετέχοντες καλωσόρισαν την ανακοίνωση της Αιγύπτου περί προβολής επιλεγμένων ταινιών από συμμετέχουσες χώρες στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αλεξανδρείας, που θα λάβει χώρα 7-12 Οκτωβρίου 2017. Επίσης, χαιρέτισαν τη θεματική συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, η οποία θα πραγματοποιηθεί επίσης κατά τη διάρκεια του προαναφερθέντος Φεστιβάλ, σχετικά με τους τρόπους παρουσίασης των τρεχουσών προκλήσεων, όπως η μετανάστευση, από την κινηματογραφική βιομηχανία.

Τέλος, οι συμμετέχουσες χώρες που πρόσφατα υπέγραψαν τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣτΕ) για τα αδικήματα που σχετίζονται με τα πολιτιστικά αγαθά, στην οποία είναι δυνατό να προσχωρήσουν και κράτη μη μέλη του ΣτΕ, κάλεσαν τα τελευταία να προσυπογράψουν τη Σύμβαση.

Αποφασίστηκε ότι η επόμενη Διάσκεψη της Ρόδου θα πραγματοποιηθεί την τελευταία εβδομάδα του Ιουνίου 2018.