Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προσφύγει στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά της Ελλάδας σε τρεις περιπτώσεις που σχετίζονται με τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του περιβάλλοντος.
Στόχος των ενεργειών της Επιτροπής, όπως επισημαίνει σε ανακοίνωσή της, είναι η ενδυνάμωση της ελληνικής νομοθεσίας, ώστε να παρέχει καλύτερη προστασία από την ατμοσφαιρική ρύπανση και να εξασφαλίσει τον καθαρισμό της Λίμνης Κορώνειας, ενός υγρότοπου διεθνούς σημασίας, που έχει υποστεί ζημίες από υπεράντληση νερού και έντονη βιομηχανική και γεωργική ρύπανση.
Στην τρίτη περίπτωση, το ζητούμενο είναι να μεταφέρει η Ελλάδα στην εθνική νομοθεσία της την οδηγία για την εμπορία εκπομπών, μία από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες της ΕΕ για την καταπολέμηση της πλανητικής αλλαγής του κλίματος.
Ο Επίτροπος κ. Σταύρος Δήμας, αρμόδιος για το περιβάλλον, δήλωσε: «Οι έλληνες πολίτες είναι πολύ υπερήφανοι για την πλούσια βιοποικιλότητα της χώρας τους και, ταυτόχρονα, πολύ ανήσυχοι για την ατμοσφαιρική ρύπανση. Είναι σημαντικό να διατηρηθεί ο φυσικός πλούτος της Ελλάδας και να βελτιωθεί η ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, ιδίως στις μεγάλες πόλεις. Αυτά θα κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενεές. Η πλήρης εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας της ΕΕ θα τα διασφαλίσει. Επομένως, η Ελλάδα οφείλει να βελτιώσει τις πρακτικές της και να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες για την ορθή εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ.»
Η Επιτροπή θα παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο σε τρεις περιπτώσεις. Η πρώτη αφορά τη ρύπανση και την υποβάθμιση της Λίμνης Κορώνειας. Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, η λίμνη αυτή, ένας υγρότοπος διεθνούς σημασίας, στο νομό Θεσσαλονίκης, πλήττεται ως επί το πλείστον από άντληση μεγάλων ποσοτήτων νερού για άρδευση, με αποτέλεσμα τη δραματική πτώση της στάθμης των υδάτων της. Η λίμνη παρουσιάζει επίσης έντονη ρύπανση, οφειλόμενη στις απορρίψεις θρεπτικών υλών, βαρέων μετάλλων και άλλων ρύπων από βιομηχανίες και πόλεις της γύρω περιοχής, οι οποίες έχουν προκαλέσει ευτροφισμό (δηλ. υπερεμπλουτισμό σε θρεπτικές ύλες, που οδηγεί σε εξάντληση του οξυγόνου των υδάτων).
Η Επιτροπή θεωρεί ότι η Ελλάδα δεν έχει θεσπίσει και δεν εφαρμόζει αποτελεσματικά κατάλληλο νομικό πλαίσιο προστασίας και διατήρησης και ότι δεν έχει λάβει επαρκή μέτρα για να αποτρέψει την υποβάθμιση της λίμνης και τη διατάραξη της πανίδας και της χλωρίδας. Ειδικότερα, η Ελλάδα οφείλει να θεσπίσει και να εφαρμόσει κατάλληλο νομικό καθεστώς, το οποίο θα αποσκοπεί στη διατήρηση της λίμνης και στον περιορισμό της ρύπανσης που προκαλείται από επικίνδυνες ουσίες.
Επιπλέον, η Ελλάδα θα πρέπει να λάβει συγκεκριμένα μέτρα, ώστε να βελτιωθεί η επεξεργασία των αστικών και βιομηχανικών λυμάτων και να περιοριστούν οι επιβλαβείς επιδράσεις της εντατικής γεωργίας. Η Ελλάδα υπέχει την υποχρέωση αυτή βάσει της οδηγίας για τα άγρια πτηνά, της οδηγίας για τους οικοτόπους (ενδιαιτήματα) και της οδηγίας για τη ρύπανση των υδάτων από επικίνδυνες ουσίες. Οι πρώτες δύο οδηγίες προβλέπουν την προστασία σημαντικών φυσικών τόπων, όπως η Λίμνη Κορώνειας, και των ενδιαιτημάτων, ειδών και πτηνών που διαβιούν σ’ αυτούς, ενώ η τρίτη επιβάλλει στα κράτη μέλη να θέσουν σε εφαρμογή προγράμματα για τον περιορισμό της ρύπανσης των υδάτων που προκαλείται από βαρέα μέταλλα και άλλες επικίνδυνες ουσίες.
Η δεύτερη περίπτωση αφορά την παράλειψη της Ελλάδας να θεσπίσει και να κοινοποιήσει τις αναγκαίες διατάξεις εθνικού δικαίου, προκειμένου να θέσει σε ισχύ την οδηγία για το όζον.
Η μεταφορά αυτής της οδηγίας στην εθνική νομοθεσία έπρεπε να έχει συντελεστεί το αργότερο στις 9 Σεπτεμβρίου 2003. Η οδηγία για το όζον επιβάλλει στα κράτη μέλη τη υποχρέωση να ενημερώνουν το κοινό και να το προειδοποιούν να παραμένει σε κλειστούς χώρους και να μην ανοίγει τα παράθυρα, σε περίπτωση υπέρβασης καθορισμένων ορίων για τη συγκέντρωση τροποσφαιρικού όζοντος (αιθαλομίχλη/smog) στον ατμοσφαιρικό αέρα. Απαιτεί επίσης από τα κράτη μέλη να μελετήσουν μέτρα για τη μείωση των επιπέδων του όζοντος, π.χ. με τον περιορισμό της οδικής κυκλοφορίας. Η οδηγία ορίζει ακόμη μακροπρόθεσμους στόχους, όσον αφορά την προστασία της υγείας του ανθρώπου και της βλάστησης από το τροποσφαιρικό όζον. Σε υψηλότερες συγκεντρώσεις, το τροποσφαιρικό όζον μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα και να επιδεινώσει το άσθμα, ιδίως μεταξύ των ηλικιωμένων και των παιδιών και να περιορίσει τη ανάπτυξη των καλλιεργειών και των δασών. Οι συγκεντρώσεις του τροποσφαιρικού όζοντος συνήθως αυξάνονται με την άνοδο της θερμοκρασίας. Ως εκ τούτου, η εφαρμογή της οδηγίας από την Ελλάδα έχει ιδιαίτερη σημασία.
Η τρίτη περίπτωση αφορά τη νομοθεσία της EΕ για την εμπορία εκπομπών.
Η Ελλάδα, όπως και πολλά άλλα κράτη μέλη, δεν έχει ακόμη θεσπίσει εθνικές εκτελεστικές διατάξεις για την εφαρμογή της οδηγίας με την οποία θεσπίστηκε σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ[5], που ξεκινά την 1η Ιανουαρίου 2005 ("οδηγία για την εμπορία εκπομπών"). Η σχετική προθεσμία έληξε στις 31 Δεκεμβρίου 2003.
Νομική διαδικασία
Το άρθρο 226 της Συνθήκης εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να προσφεύγει σε έννομα μέσα κατά των κρατών μελών που αθετούν τις υποχρεώσεις τους.
Εάν η Επιτροπή θεωρεί ότι ενδέχεται να έχει σημειωθεί παράβαση της νομοθεσίας της ΕΕ, η οποία δικαιολογεί την κίνηση διαδικασίας για παράβαση, απευθύνει στο εμπλεκόμενο κράτος μέλος "όχληση" (πρώτη έγγραφη προειδοποίηση), ζητώντας του να της υποβάλει τις παρατηρήσεις του εντός καθορισμένης προθεσμίας, συνήθως δίμηνης.
Με βάση την απάντηση - ή την απουσία απάντησης - του εν λόγω κράτους μέλους, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει να του απευθύνει "αιτιολογημένη γνώμη" (δεύτερη και τελευταία έγγραφη προειδοποίηση). Στο έγγραφο αυτό αναφέρει ρητά και αμετάκλητα τους λόγους για τους οποίους θεωρεί ότι έχει σημειωθεί παράβαση της νομοθεσίας της ΕΕ και καλεί το κράτος μέλος να συμμορφωθεί εντός καθορισμένης περιόδου, συνήθως δίμηνης.
Εάν το κράτος μέλος δεν συμμορφωθεί προς την αιτιολογημένη γνώμη, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει να προσφύγει στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Εφόσον το Δικαστήριο διαπιστώσει παράβαση της Συνθήκης, το εμπλεκόμενο κράτος μέλος οφείλει να λάβει τα αναγκαία μέτρα για να συμμορφωθεί.
Το άρθρο 228 της Συνθήκης εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να στρέφεται κατά των κρατών μελών που δεν συμμορφώνονται με αποφάσεις του Δικαστηρίου, απευθύνοντας και πάλι μια πρώτη έγγραφη προειδοποίηση ("όχληση") και, στη συνέχεια, μια δεύτερη και τελευταία ("αιτιολογημένη γνώμη"). Το ίδιο άρθρο παρέχει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να ζητά από το Δικαστήριο την επιβολή χρηματικής ποινής στο εμπλεκόμενο κράτος μέλος.