Η «Γυναίκα με τα Άσπρα» συγκαταλέγεται στα πιο γνωστά έργα του Ουίλκι Κόλινς (1824 -1889). Ο Άγγλος συγγραφέας –φίλος και συνεργάτης του Τσαρλς Ντίκενς- θεωρείται μετρ της μυθιστορίας των έντονων συγκινήσεων και πρόδρομος του αστυνομικού μυθιστορήματος. Του έχει, μάλιστα, αποδοθεί ο τίτλος του πατέρα του αγγλικού μυθιστορήματος μυστηρίου.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Η «Γυναίκα με τα Άσπρα» συγκαταλέγεται στα πιο γνωστά έργα του Ουίλκι Κόλινς (1824 -1889). Ο Άγγλος συγγραφέας –φίλος και συνεργάτης του Τσαρλς Ντίκενς- θεωρείται μετρ της μυθιστορίας των έντονων συγκινήσεων και πρόδρομος του αστυνομικού μυθιστορήματος. Του έχει, μάλιστα, αποδοθεί ο τίτλος του πατέρα του αγγλικού μυθιστορήματος μυστηρίου.
Η «Γυναίκα με τα Άσπρα» κυκλοφόρησε τελευταία από τη σειρά Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg. H έκδοση περιλαμβάνει –πέρα από το Προλογικό Σημείωμα του μεταφραστή Ερρίκου Μπαρτζινόπουλου- την Εισαγωγή του John Sutherland από την έκδοση Oxford World’s Classics (α΄ 1996, αναθ. 1998), καθώς και τον Πρόλογο του Ουίλκι Κόλινς στην έκδοση του 1861.
Προτού εκδοθεί το 1860, το έργο δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό του Ντίκενς «All The Year Round», με τους αναγνώστες, προκειμένου να εξασφαλίσουν ένα αντίτυπο με την πολυπόθητη εξέλιξη, να πολιορκούν μία φορά την εβδομάδα τα γραφεία του περιοδικού, το οποίο εκτίναξε τότε την κυκλοφορία του σε επίπεδα υψηλότερα από εκείνα που είχε πετύχει ο Ντίκενς. Τεράστια ήταν και η αγοραστική μανία που το συνόδευσε, καθώς η ασπροντυμένη κυρία πέρα από μόνιμο θέμα συζήτησης των βικτοριανών σαλονιών είχε γίνει και…. εμπορική μόδα. Έτσι, η αγορά της εποχής κατακλύστηκε από εμπορεύματα – άρωμα, καπέλα, πανωφόρια, αλλά ακόμα και βαλς και καντρίλιες -που έφεραν το όνομα «Woman in White», ενώ τα ονόματα των πρωταγωνιστών άρχισαν πλέον να χρησιμοποιούνται ευρέως τόσο σε ανθρώπους, όσο και σε κατοικίδια ακόμα και σε πλεούμενα.
Η «Γυναίκα με τα Άσπρα» έχει αναγνωριστεί ως το ιδρυτικό κείμενο της αισθηματικής λογοτεχνίας μυστηρίου (sensation novel), ένα είδος που διακρίνεται για την ηλεκτρισμένη, γεμάτη σασπένς και –μερικές φορές- φρικιαστική πλοκή του, καθώς και για τις σκηνές ίντριγκας, ζηλοτυπίας, φονικών περιπτώσεων και μοιχείας. Το συγκεκριμένο έργο συνδυάζει τις συγκινήσεις της μεσαιωνικής λογοτεχνίας με τον ψυχολογικό ρεαλισμό μιας σύγχρονης θεματογραφίας και μεταφέρει τον έρωτα αλλά και φρίκη του μεσαιωνικού μυθιστορήματος στα σαλόνια μιας βικτοριανής Αγγλίας.
Στο Προλογικό του Σημείωμα, ο Μπαρτζινόπουλος, μεταξύ άλλων, αναφέρει: «…Το είδος αυτό της μυθιστοριογραφίας υπονοούσε ότι πίσω από τις κλειστές πόρτες κάθε απλού βρετανικού νοικοκυριού ενδεχομένως κρύβονταν όλες οι πιθανές μορφές εγκληματικότητας, βίας, δυστυχίας και παραφροσύνης. Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε αργότερα ο Henry James, “στον Κόλινς πρέπει να πιστωθεί η εισαγωγή στη μυθιστοριογραφία των πλέον απίστευτων μυστηρίων, αυτών που καραδοκούν έξω από τις πόρτες μας”».
«Αυτή η ιστορία δείχνει τι μπορεί να αντέξει η υπομονή μιας Γυναίκας και τι μπορεί να καταφέρει η αποφασιστικότητα ενός Άνδρα», μας ενημερώνει η πρώτη πρόταση του βιβλίου. Το μυθιστόρημα ξετυλίγεται με γρήγορους ρυθμούς. «…Εκεί, στη μέση της φαρδιάς φωτισμένης από το φεγγάρι δημοσιάς, εκεί –σα να είχε ξεπηδήσει εκείνη τη στιγμή μέσα από τη γη ή να είχε πέσει από τον ουρανό- στεκόταν μια μοναχική Γυναίκα ντυμένη από την κορυφή ως τα νύχια με λευκά ρούχα· μόλις την αντίκρισα, το πρόσωπό της καλύφθηκε από βαθιά ανησυχία ενώ το χέρι της έδειχνε το σκοτεινό σύννεφο πάνω από το Λονδίνο…». Αυτή είναι η σκηνή της πρώτης εμφάνισης της Γυναίκας με τα Άσπρα, «μια από τις δύο καλύτερες σκηνές της λογοτεχνίας», όπως έλεγε ο Ντίκενς. Και ακριβώς με την εμφάνιση αυτής της γυναίκας, εμφανίζεται και το μυστήριο στο μυθιστόρημα.
Ο δάσκαλος ζωγραφικής Ουόλτερ Χαρτράιτ είναι αυτός που την πρωτοαντικρίζει και της προσφέρει βοήθεια. Από τους διώκτες της μαθαίνει τυχαία ότι είναι η Άννα Κάθερικ και έχει δραπετεύσει από ένα ψυχιατρείο. Ο Ουόλτερ προσλαμβάνεται ως δάσκαλος ζωγραφικής της Μάριον Χάλκομπ και της ετεροθαλούς αδελφής της, της Λόρα Φέρλι, που μοιάζει πολύ με τη μυστηριώδη γυναίκα. Την ερωτεύεται, όμως ο γάμος της με τον σερ Πέρσιβαλ έχει ήδη δρομολογηθεί.
Ποια είναι η Άννα Κάθερικ, τι σχέση έχει με τον σερ Πέρσιβαλ και γιατί προσπαθεί να σταματήσει τον γάμο του με τη Λόρα; Ποιο είναι το μεγάλο μυστικό του σερ Πέρσιβαλ και ποιος ο ρόλος του καλού του φίλου, του αποπλανητικού κόμη Φόσκο; Αυτά και άλλα πολλά ακόμη ερωτήματα γεννούνται. Και δεν είναι τόσο τα κρυμμένα μυστικά, η ίντριγκα και η πλοκή, όσο ο τρόπος με τον οποίο ο Κόλινς παρασύρει τον αναγνώστη σε έναν μυστηριώδη και συναρπαστικό περίπατο.
Το έργο είναι υπόδειγμα επιστολογραφικού μυθιστορήματος –βασίζεται σε επιστολές που συγγράφουν οι χαρακτήρες που μετέχουν στην υπόθεση. Και είναι σαφές πως αυτό πηγάζει από τη νομική κατάρτιση του Κόλινς. Όπως ο ίδιος γράφει στον Πρόλογό του: «…Νόμος εξακολουθεί να είναι σε ορισμένες αναπόφευκτες υποθέσεις ο προμισθωμένος υπηρέτης του πλούτου, και η ιστορία ξέμεινε να ειπωθεί για πρώτη φορά εδώ. […] Έτσι η ιστορία που εκτίθεται εδώ θα ειπωθεί από περισσότερες της μιας πένες, όπως ακριβώς η ιστορία μιας παραβίασης των νόμων περιγράφεται στο Δικαστήριο από περισσότερους του ενός μάρτυρες –με τον ίδιο στόχο και στις δύο περιπτώσεις: να παρουσιάσουν την αλήθεια με την αμεσότερη και την περισσότερο κατανοητή όψη της και να εξιστορήσουν την πορεία μιας πλήρους σειράς γεγονότων, αναθέτοντας στους ανθρώπους που συνδέθηκαν στενότερα μ’ αυτά, σε κάθε διαδοχική φάση της, να διηγηθούν την εμπειρία τους λέξη προς λέξη…»
Παρά την τεράστια επιτυχία του έργου, συχνές ήταν, όταν πρωτοκυκλοφόρησε, οι εχθρικές κριτικές. Αντιθέτως, οι σημερινοί κριτικοί –όπως και οι αναγνώστες- το θεωρούν κορυφαίο έργο του Κόλινς. Με την άποψη αυτή συμφωνούσε, μάλλον, και ο ίδιος, καθώς επέλεξε στην επιτύμβια πλάκα του να αναγράφεται: «Ούλκι Κόλινς. Συγγραφέας του βιβλίου “H Γυναίκα με τα Άσπρα” και άλλων μυθιστορημάτων».