Το «Λεξικό χωρίς Γραβάτα» (εκδ. Αρμός) είναι το βιβλίο – έκπληξη του δημοσιογράφου Γιάννη Βλαστάρη. Πρόκειται για μία τολμηρή έρευνα για τη γλώσσα της δημαγωγίας και την αλήθεια πίσω από 350 λέξεις – παγίδες που πολιορκούν τον δημόσιο λόγο, αλλά και τη σκέψη του απλού πολίτη.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Το «Λεξικό χωρίς Γραβάτα» (εκδ. Αρμός) είναι το βιβλίο - έκπληξη του δημοσιογράφου Γιάννη Βλαστάρη. Πρόκειται για μία τολμηρή έρευνα για τη γλώσσα της δημαγωγίας και την αλήθεια πίσω από 350 λέξεις - παγίδες που πολιορκούν τον δημόσιο λόγο, αλλά και τη σκέψη του απλού πολίτη.
Η παρουσίαση της έκδοσης θα γίνει την Τρίτη 28 Φεβρουαρίου, στις 7 μ.μ., στη Στοά του Βιβλίου (Πεσμαζόγλου 5). Θα μιλήσουν ο Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Νίκος Μαρατζίδης, ο σκηνοθέτης Βασίλης Παπαβασιλείου και ο συγγραφέας και πρώην βουλευτής Πέτρος Τατσόπουλος.
Μέχρι να τους ακούσουμε να μιλούν για το Λεξικό, μιλήσαμε με τον συγγραφέα του.
«Λεξικό χωρίς Γραβάτα». Τι περιλαμβάνει το πόνημά σας και τι σηματοδοτεί ο τίτλος του;
«Πρόκειται για μια δημοσιογραφική καταγραφή περίπου 350 λέξεων που στα χρόνια της κρίσης μεταλλάχθηκαν, αντικαταστάθηκαν από άλλες ή και απώλεσαν πλήρως τη σημασία τους προκειμένου να υπηρετηθούν πολιτικές σκοπιμότητες. Πρακτικά, θέλησα να προσεγγίσω με έναν εύληπτο τρόπο το σύνθετο πρόβλημα της “Διπλής Γλώσσας” στο δημόσιο λόγο. Όσο για τον τίτλο, αυτός σηματοδοτεί μία εποχή, αλλά τονίζει και τον “χαλαρό” τρόπο με τον οποίο σχολιάζεται το δημαγωγικό φαινόμενο».
Σε ποιους απευθύνεται;
«Σε όλους όσοι μετέχουν στη διαμόρφωση της δημόσιας συζήτησης -πολιτικούς, δημοσιογράφους, σχολιαστές. Αλλά και στον απλό πολίτη. Αυτόν που διερωτάται γιατί, αίφνης, η Τρόικα έγινε “Θεσμοί” και γιατί η μείωση των συντάξεων αποκαλείται πλέον “αναπλαισίωση των συντάξεων”».
Η έκδοση περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό, καθώς και υλικό από μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ποιο σκοπό επιτελεί αυτός ο εμπλουτισμός;
«Οι φωτογραφίες και το εικαστικό υλικό έρχονται να τεκμηριώσουν τα λήμματα του Λεξικού, αλλά και να θυμίσουν το γενικότερο επικοινωνιακό περιβάλλον της στιγμής που διατυπώθηκαν. Για παράδειγμα, ένα αθώο επιφώνημα όπως το “Ουάου” αποκτά άλλη σημασία όταν συνοδεύεται από το στιγμιότυπο της απρόθυμης χειραψίας Βαρουφάκη-Ντάισελμπλουμ».
Το φαινόμενο της «Διπλής Γλώσσας», με το οποίο καταπιάνεται το Λεξικό σας, είναι διαχρονικό χαρακτηριστικό των εξουσιών. Τι συνετέλεσε στη συγγραφή του Λεξικού τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή;
«Αναμφίβολα, η “Διπλή Γλώσσα” συνοδεύει την εξουσία εδώ και αιώνες. Υπάρχουν, ωστόσο, περίοδοι που το φαινόμενο παρουσιάζει έξαρση. Η ποσοτική του διεύρυνση, τότε, μετατρέπεται σε ποιοτική διαφορά που το καθιστά περισσότερο επικίνδυνο. Μία τέτοια περίοδο νομίζω ότι διανύουμε από την εποχή των “Αγανακτισμένων” μέχρι και σήμερα».
Πώς μπορούμε να περιορίσουμε την αλλοίωση της γνησιότητας και ορθότητας του λόγου;
«Πραγματικά δεν έχω απάντηση. Περιορίζομαι να πω ότι ίσως ο ορθός λόγος και η ορθή σκέψη επιστρέψουν αν οι δημόσιοι ρήτορες συνειδητοποιήσουν τα δεινά της δημαγωγίας. Και, βεβαίως, αν όλοι εμείς, οι ακροατές, γίνουμε πιο “υποψιασμένοι” πολίτες, που θα απαιτούμε επιχειρήματα που δεν θα απευθύνονται στο θυμικό, αλλά στη σκέψη μας».
Πείτε μας κάποια αντιπροσωπευτικά λήμματα του βιβλίου σας.
«Σε επίπεδο χιουμοριστικό θα διάλεγα το “κόπι πάστε” του κ. Πολάκη. Σε επίπεδο επινοητικότητας, την “δημιουργική ασάφεια” του κ. Βαρουφάκη. Σημειώνω, επίσης, την επιμονή του πρωθυπουργού να αποκαλεί “13η σύνταξη” ένα αντίδωρο 300 ευρώ. Ενώ σε επίπεδο δημιουργικής φαντασίας, θα ξεχώριζα την μετάφραση του άλλοτε “κολαστηρίου” της Αμυγδαλέζας σε μία …αθώα “κλειστή δομή” για μετανάστες, όπως λέγεται σήμερα».
Το Λεξικό είναι ανοικτό σε διαρκή εμπλουτισμό. Οι λευκές του σελίδες -με τίτλο «Σημειώσεις»- προσφέρονται στον αναγνώστη για καταγραφή νέων όρων, ενώ η φιλόξενη ιστοσελίδα του «Αρμού» είναι πάντα έτοιμη να δεχθεί νέα λήμματα. Κάποιο νέο λήμμα που εσείς καταγράψατε ή σκεφτήκατε τελευταία;
«Ήδη, καθημερινά προκύπτουν και νέα λήμματα καθώς η δημαγωγία καλά κρατεί. Για παράδειγμα, τώρα προέκυψε και το “ΠΑΣΟΚ που μυρίζει”, αλλά με το οποίο θέλει συνεργασία ο κ. Φίλης. Οι επόμενες εκδόσεις, συνεπώς, προβλέπονται πλουσιότερες».
Με έναν ιδιαίτερο τρόπο, το Λεξικό ανάλαφρα διαβάζεται και διασκεδάζει, και την ίδια στιγμή είναι κάθε λέξη του κραυγή αγωνίας... Πείτε μας μία αγωνία, έναν φόβο σας για το ελληνικό μέλλον. Και μία ευχή σας.
«Ας απαντήσω και εγώ με ένα σύνθημα-ευχή, που ξορκίζει τους φόβους μου: Φρένο στη δημαγωγία, προσγείωση στην πραγματικότητα, επιστροφή στην κυριολεξία και στον ορθολογισμό! Όσο μπορούμε…».