Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε σήμερα ανακοίνωση για την «Κινητοποίηση των ευρωπαϊκών εγκεφάλων: διαμόρφωση κατάλληλων προϋποθέσεων ώστε τα πανεπιστήμια να συμβάλουν πλήρως στη στρατηγική της Λισσαβώνας».
Το εν λόγω κείμενο, που συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής για την «Ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση σε μία διεθνή προοπτική», αποτελεί συνέχεια της ανακοίνωσης για το «Ρόλο των πανεπιστημίων στην Ευρώπη της γνώσης» και της διαβούλευσης που ακολούθησε με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Στο εν λόγω έγγραφο υπογραμμίζεται ότι τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις και ότι, εάν δεν ληφθούν μέτρα, το χάσμα που χωρίζει την ΕΕ από τους κύριους ανταγωνιστές της θα εξακολουθήσει να διευρύνεται.
«Η γνώση και η καινοτομία αποτελούν σήμερα τον κινητήριο μοχλό της βιώσιμης ανάπτυξης στην Ευρώπη, δήλωσε ο Επίτροπος αρμόδιος για την εκπαίδευση και την κατάρτιση κ. Ján Figel σε συνέντευξη Τύπου, και η συμβολή των πανεπιστημίων είναι καταλυτική για την επίτευξη των στόχων που θέσπισε το Εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ωστόσο, στην ανακοίνωση που εκδόθηκε σήμερα επισημαίνεται ότι οι επιδόσεις των ευρωπαϊκών ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης υπολείπονται σημαντικά των κύριων ανταγωνιστών μας και ιδίως των ΗΠΑ. Παρόλο που η μέση ποιότητα των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων είναι μάλλον καλή, τα πανεπιστήμια δεν είναι σε θέση να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό τους ώστε να συμβάλουν στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, της κοινωνικής συνοχής και της αύξησης των θέσεων εργασίας. Η Επιτροπή καλεί τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων στα κράτη μέλη να θεσπίσουν μέτρα που θα επιτρέψουν στα πανεπιστήμια να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη στρατηγική της Λισσαβώνας».
Η ΕΕ, της οποίας μόνο το 21% του ενεργού πληθυσμού φθάνει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, υστερεί σημαντικά έναντι των ΗΠΑ (38%), του Καναδά (43%) ή της Ιαπωνίας (36%). Επιπλέον, η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη τείνει να σταθεροποιηθεί σε χαμηλά μάλλον επίπεδα, με εξαίρεση λίγες χώρες. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η κατάσταση αυτή οφείλεται στην αδυναμία προσαρμογής της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις αλλαγές της κοινωνίας και στο πρότυπο της δια βίου μάθησης.
Οι χαμηλές επιδόσεις της Ευρώπης οφείλονται, επίσης, στην ύπαρξη ενός τεράστιου χρηματοδοτικού χάσματος. Οι χώρες της ΕΕ δαπανούν κατά μέσο όρο το 1,1% του ΑεγχΠ για την τριτοβάθμια εκπαίδευση· το ίδιο ποσοστό δαπανάται και στην Ιαπωνία, στην περίπτωση όμως του Καναδά και των ΗΠΑ το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο (2,5% και 2,7% αντίστοιχα). Για να φθάσει η Ευρώπη το συνολικό ποσοστό των ΗΠΑ πρέπει να δαπανά ετησίως 150 δισεκατομμύρια € επιπλέον για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει τις επιδόσεις των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων στην έρευνα αιχμής σε παγκόσμιο επίπεδο και αντικατοπτρίζεται στη μικρότερη συμμετοχή στις επιστημονικές δημοσιεύσεις, στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και στα βραβεία Νόμπελ έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών. Στο σημείο, όμως, αυτό υπάρχει μια σημαντική διαφορά: ενώ η ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση εξακολουθεί να εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από (περιορισμένα) δημόσια κεφάλαια, οι ανταγωνίστριες χώρες γνώρισαν ισχυρότερη και πιο βιώσιμη ανάπτυξη χάρη στη μεγαλύτερη διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησης με πολύ μεγαλύτερη συμμετοχή της βιομηχανίας και των νοικοκυριών.
Στην ανακοίνωση επισημαίνονται τρεις τομείς προτεραιότητας για τη μεταρρύθμιση των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων: (1) βελτίωση της ποιότητας και της εικόνας των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων ώστε να προσελκύουν περισσότερους φοιτητές, (2) βελτίωση της διοίκησης και των συστημάτων τους, και (3) αύξηση και διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησής τους (με ή χωρίς ουσιαστική συνεισφορά των φοιτητών).
Η Επιτροπή καλεί όλα τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι τα ρυθμιστικά πλαίσιά τους επιτρέπουν στη διοίκηση των πανεπιστημίων να προβεί σε ριζικές αλλαγές και να προωθήσει στρατηγικές προτεραιότητες.
Τα πανεπιστήμια θα πρέπει να διαδραματίσουν, επίσης, σημαντικό ρόλο, όσον αφορά την καλύτερη ενημέρωση του κοινωνικού συνόλου σχετικά με την προστιθέμενη αξία που παράγουν, την ενίσχυση της παρουσίας τους και την προβολή των δραστηριοτήτων τους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Πρέπει, επίσης, να εμπλουτίσουν, τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά, το ανθρώπινο δυναμικό τους.
Η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο να προβεί στην έκδοση κανονισμού που θα υποστηρίζει την πρόσκλησή της για μία νέα μορφή συνεργασίας μεταξύ δημοσίων αρχών και πανεπιστημίων και για την πραγματοποίηση επαρκών επενδύσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η αύξηση των επενδύσεων για τον εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας και η βελτίωση της ποιότητάς της αποτελεί άμεση επένδυση στο μέλλον της Ευρώπης και των ευρωπαίων.