Δεκαεπτά χρόνια πριν, μια μέρα σαν τη σημερινή, η ελληνική οικονομία βρέθηκε αντιμέτωπη με μία από τις χειρότερες εμπειρίες της ιστορίας της. Ήταν 23 Σεπτεμβρίου του έτους 1999 όταν το ελληνικό χρηματιστήριο, έπειτα από χρόνια ανοδικής πορείας και γενικότερης εφορίας, ξεκίνησε αιφνιδίως μια μεγάλη πτώση, γράφει ο Χρήστος Πολίτης
Του Χρήστου Πολίτη
Επί πτυχίω φοιτητής Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Δεκαεπτά χρόνια πριν, μια μέρα σαν τη σημερινή, η ελληνική οικονομία βρέθηκε αντιμέτωπη με μία από τις χειρότερες εμπειρίες της ιστορίας της. Ήταν 23 Σεπτεμβρίου του έτους 1999 όταν το ελληνικό χρηματιστήριο, έπειτα από χρόνια ανοδικής πορείας και γενικότερης εφορίας, ξεκίνησε αιφνιδίως μια μεγάλη πτώση. Μία πτώση η οποία δε σταμάτησε παρά μόνο τέσσερα σχεδόν χρόνια αργότερα, συμπαρέσυρε περιουσίες και ανθρώπινα όνειρα, και έμεινε στην ιστορία γνωστή ως το «Κραχ του ‘99».
Στο άρθρο που ακολουθεί θα θυμηθούμε όλα όσα συνέβησαν τις ημέρες εκείνες, αλλά και πώς τα εξηγεί η οικονομική επιστήμη.
Τι είναι το Κραχ
Μία συνηθισμένη ημέρα σε ένα οποιοδήποτε χρηματιστήριο, πολλών ειδών περιουσιακά στοιχεία (μετοχές, ομόλογα, πολύτιμα μέταλλα κτλ) γίνονται, όπως είναι γνωστό, αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Αυτό σημαίνει ότι αγοράζονται και πωλούνται σε τιμές που δεν είναι πάντα οι ίδιες, αλλά προκύπτουν επί τόπου, ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση, και άρα αναδιαμορφώνονται συνεχώς.
Αν μια ημέρα όμως οι τιμές αυτές κινηθούν ξαφνικά προς τα κάτω πολύ περισσότερο απ’ ότι συνήθως, για παράδειγμα μειωθούν κατά 10% ή και περισσότερο, αυτό θεωρείται μία πολύ μεγάλη πτώση που είναι καταστροφική για όσους είχαν επενδύσει στα αντίστοιχα περιουσιακά στοιχεία.
Η ξαφνική αυτή μεγάλη και αρνητική αλλαγή της τιμής ενός ή περισσοτέρων περιουσιακών στοιχείων, που συμβαίνει σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα και έρχεται ουσιαστικά να «ταράξει» την καθημερινότητα ενός χρηματιστηρίου, είναι αυτό που ορίζεται ως Κραχ.
Πώς Οδηγούμαστε σε ένα Κραχ
Το πώς, το πότε και το γιατί συμβαίνει ένα κραχ είναι μία δύσκολη ερώτηση για τους οικονομολόγους ακόμα και σήμερα. Σύμφωνα με την επικρατούσα θεωρία, τα κραχ είναι αποτέλεσμα της προΰπαρξης κάποιας φούσκας.
Φούσκα σε ένα περιουσιακό στοιχείο δημιουργείται όταν η τιμή του αρχίζει να αυξάνεται πολύ παραπάνω από τα επίπεδα στα οποία κανονικά θα έπρεπε να κυμαίνεται, χωρίς μάλιστα κάποιο ιδιαίτερο λόγο, απλά και μόνο επειδή ο κόσμος πιστεύει πως αυτό πρόκειται να συμβεί.
Αν για παράδειγμα ένας φημισμένος οικονομολόγος υποστηρίξει δημόσια ότι μια μετοχή αξίζει και πως περιμένει να δει την τιμή της να αυξάνεται, τότε πολύς κόσμος πιστεύοντας στα λεγόμενά του και επιθυμώντας να εκμεταλλευτεί την άνοδο αυτή για να αποκομίσει κέρδη, θα σπεύσει να αγοράσει όντως ποσότητες της περί ης ο λόγος μετοχής. Το γεγονός αυτό θα δημιουργήσει συνθήκες έντονης ζήτησης στην αγορά της μετοχής και άρα θα αυξήσει την τιμή της, ακόμα μάλιστα και στην περίπτωση που ο φημισμένος οικονομολόγος δεν πιστεύει πραγματικά τον ισχυρισμό του. Έτσι προκύπτει μία φούσκα.
Η αύξηση αυτή μπορεί να συνεχιστεί για αρκετό διάστημα, όχι όμως για πάντα. Κάποια χρονική στιγμή η τιμή της μετοχής θα έχει αυξηθεί τόσο πολύ, που ο κόσμος θα αρχίσει πλέον να αμφιβάλλει για την περεταίρω ανοδική προοπτική της. Θα σταματήσει έτσι να την αγοράζει και ίσως μάλιστα αρχίσει να πουλάει και ποσότητες αυτής που ήδη κατέχει. Θα υπάρξει συνεπώς κάμψη της ζήτησης στην αγορά για τη συγκεκριμένη μετοχή και αύξηση της προσφοράς της, γεγονός που θα ωθήσει τελικά την τιμή της στο επίπεδο που πράγματι θα έπρεπε να βρίσκεται, στην πραγματική της δηλαδή αξία.
Η επιστροφή αυτή της τιμής μπορεί να γίνει σταδιακά με την πάροδο μηνών ή ετών, μπορεί όμως να γίνει και με ένα απότομο σκάσιμο της φούσκας, με κραχ δηλαδή, και οι τιμές να κατακρημνιστούν μέσα σε μία πολύ σύντομη χρονική περίοδο (ίσως και μία μέρα). Το μόνο βέβαιο είναι πως όσοι αγόρασαν ποσότητες της μετοχής κατά την περίοδο διόγκωσης της φούσκας, τελικά θα έχουν χάσει πολλά πολλά χρήματα.
Το Κραχ του ελληνικού χρηματιστηρίου
Το ελληνικό χρηματιστήριο γνώρισε και αυτό, τα χρόνια πριν από το 1999, μια περίοδο μεγάλης άνθησης. Εξαιτίας, πιθανότατα, της ένταξης της Ελλάδας στην ΟΝΕ και της προοπτική ανάληψης των Ολυμπιακών Αγώνων από τη χώρα μας, επικράτησε στους επενδυτές την περίοδο εκείνη ένα κλίμα ευφορίας χωρίς προηγούμενο. Ενδεικτικά μόνο αρκεί να αναφέρουμε πως από την αρχή του 1999 μέχρι και τις 17 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών αυξήθηκε κατά 118%, σκαρφαλώνοντας έτσι στις 6335,04 μονάδες βάσης.
Η τάση αυτή όμως, στις 23 Σεπτεμβρίου, αντιστράφηκε απότομα. Ο Γενικός Δείκτης εμφάνισε μέσα σε 3 μόνο ημέρες μείωση της τάξης του 12,7% και το ελληνικό χρηματιστήριο ξεκίνησε από τότε μία μεγάλη πορεία προς τα κάτω. Γρήγορα αποδείχτηκε ότι πολλές από τις μετοχές που είχαν εισαχθεί στο Χρηματιστήριο τότε ήταν «φούσκες», το σκάσιμο των οποίων έμελε να επιφέρει στην ελληνική οικονομία ισχυρότατο πλήγμα.
Ακόμη περισσότερο, οι συνέπειες του Κραχ του ’99 έχουν μείνει στη μνήμη πολλών και για έναν άλλο λόγο. Διότι ποτέ δεν περιορίστηκαν στον επιχειρηματικό κόσμο (σε επιχειρηματίες, τραπεζίτες χρηματιστές κτλ), αλλά χτύπησαν την πόρτα όλων. Σε αντίθεση με τη σημερινή εποχή στην οποία ένα μικρό μόνο μέρος του πληθυσμού συνηθίζει να αγοράζει και να πουλάει περιουσιακά στοιχεία στο χρηματιστήριο, την εποχή εκείνη λέγεται πως γραφεία αγοραπωλησίας μετοχών υπήρχαν ακόμα και σε μικρά χωριά. Έτσι, το Κραχ του ’99 ζημίωσε πολλές ελληνικές οικογένειες, αφήνοντας αναμφισβήτητα μια πικρία, αλλά και μια ευχή: να μη δούμε τέτοιες ημέρες ποτέ ξανά.