Ερμηνεύοντας έναν δραματικό μονόλογο, ένα ποίημα ταυτότητας που μιλά για όλα όσα ταλανίζουν τον άνθρωπο και για τον πόλεμο σε κάθε του εκδοχή, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Ένκε Φεζολλάρι μάς μιλά για τον «Φιλοκτήτη» του Γιάννη Ρίτσου, που παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία της Σίσσυς Παπαθανασίου, στον χώρο τέχνης και δράσης Βρυσάκι.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Ερμηνεύοντας έναν δραματικό μονόλογο, ένα ποίημα ταυτότητας που μιλά για όλα όσα ταλανίζουν τον άνθρωπο και για τον πόλεμο σε κάθε του εκδοχή, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Ένκε Φεζολλάρι μάς μιλά για τον «Φιλοκτήτη» του Γιάννη Ρίτσου, που παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία της Σίσσυς Παπαθανασίου, στον χώρο τέχνης και δράσης Βρυσάκι, έως τις 27 Σεπτεμβρίου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, στις 9.30 το βράδυ.
Για τι μιλάει ο δραματικός αυτός μονόλογος του Γιάννη Ρίτσου;
Ο Ρίτσος ανακατασκευάζει τον μύθο του Φιλοκτήτη με τον δικό του αριστοτεχνικό τρόπο. Τοποθετεί το ποίημα αυτό σε έναν ασαφή χωροχρόνο και διαλέγει δυο άντρες, όπως ο ίδιος τονίζει “ας πούμε ο Φιλοκτήτης και ο Νεοπτόλεμος”. Στην ουσία, ο τίτλος παραπλανά τον θεατή, μιας και αυτός που μιλά είναι ένας νέος στρατιώτης, ίσως ο Νεοπτόλεμος. Ο μονόλογος πραγματεύεται ζητήματα, όπως ο πόλεμος, η νίκη, η ματαιότητα, η ζωή, η ξενιτιά του ίδιους μας του Είναι, η μοναξιά, η νεότητα και, φυσικά, η οικογένεια. Κύριο θέμα του είναι η παρακαταθήκη και τα κληροδοτήματα του παρελθόντος, το προσωπικό και το συλλογικό τραύμα και, φυσικά, η πολιτική. Το κείμενο μέσα στην ποίηση του Ρίτσου αναμοχλεύει μια γλώσσα, που έχουμε πολύ ανάγκη σήμερα στη χυδαιότητα της εποχής και των μεγάλων υποσχέσεων και σφαλμάτων.
Πώς προσεγγίζετε το κείμενο με τη Σίσσυ Παπαθανασίου;
Αυτό που μας καθοδήγησε ήταν η ανάγκη να ακουστεί το κείμενο, να φτάσει ατόφιο με τη δύναμη που περιέχει, σε έναν αέναο χωροχρόνο και κάτι ανάμεσα σε - όχι τόσο, θα έλεγα - θεατρικά πλαίσια, κυρίως μια site specific performance λόγου - η παράσταση παίχτηκε σε διάφορα μέρη που δεν ήταν θέατρα, όπως στο λιμάνι του Βόλου και στο Βουκουρέστι, σε μια υπόγεια βυζαντινή στοά. Με τον τρόπο αυτόν, υποδουλώνεται κάπως ο αειθαλής και αέναος λόγος του ποιητή και η δύναμη του λόγου. Μια εξομολογητική προσέγγιση με την απλότητα και την απαιτούμενη συναισθηματική θερμοκρασία, νομίζω. Στην παράσταση, απευθύνομαι στο κοινό, ενώ υπάρχει κι ένα πρόσωπο γυναικείο - η Βέφη Ρέδη, ως Ελένη. Ή ως μητέρα. Σιωπηλή στο μεγαλύτερο μέρος και, στο τέλος, τραγουδά ένα μοιρολόι από τη Χειμάρρα, υπενθυμίζοντας με αυτόν τον τρόπο τις “σύγχρονες σειρήνες” του πολέμου.
Ποια είναι η ιστορία του Φιλοκτήτη;
Καλοκαιριάτικο απόγευμα, σε μια ερημική ακρογιαλιά νησιού - ίσως, της Λήμνου. Δέκατος χρόνος του Τρωικού Πολέμου. Ο χρησμός λέει πως, χωρίς τον Φιλοκτήτη και τα όπλα του Ηρακλή που αυτός έχει, η Τροία δεν κατακτιέται. Τον Φιλοκτήτη, στο έρημο νησί που τον έχουν εγκαταλείψει οι σύντροφοί του καθ’ οδόν προς την Τροία, τον επισκέπτεται ο Νεοπτόλεμος, ο γιος του Αχιλλέα, παρέα με τον Οδυσσέα. Προσπαθεί να του αποσπάσει τα όπλα. Να πείσει τον ήρωα να επιστρέψει στη μάχη. Φαίνεται πως ο ώριμος άντρας, ύστερα από χρόνια απομόνωσης και σιωπής, είχε μιλήσει πολύ στον Νέο, σε αυτόν τον απροσδόκητο επισκέπτη του που είχε φτάσει μόλις πριν δυο ώρες και, τώρα, σωπαίνει πάλι, βαθύς, κορεσμένος, κουρασμένος από μιαν άλλη, ανώφελη κι αυτή, μα ανθρώπινη κούραση και θλίψη.
Ο Νεοπτόλεμος μιλάει προς τον Φιλοκτήτη με μια εξομολογητική διάθεση. Ο Φιλοκτήτης ακούει βουβός τον Νέο σε μια επώδυνη αναδρομή του στο παρελθόν. Συγκεκριμένα, στην παιδική του ηλικία, με τις εικόνες του πατέρα και της μητέρας, προσώπων που κυριαρχούν στο ψυχικό σύμπαν του παιδιού. Ο Νεοπτόλεμος, νεαρό παιδί, και ο Φιλοκτήτης, ώριμος και γεμάτος κατανόηση άνδρας.
Πόσο αφορά στο τώρα αυτό το ποίημα ταυτότητας;
Ο μονόλογος αυτός αφορά στην ψυχή του πολίτη, που αγωνίζεται σε ένα πελατειακό σύστημα και σε ένα σύστημα αξιών, που πρέπει να μάχεται καθημερινά. Μιλά για τη μοναξιά, για τα όπλα που ο καθένας πρέπει να παραδώσει και να πάρει, για τη νέα γενιά και την παλιά που πρέπει να συνεργαστούν, για τον προσωπικό δούρειο ίππο που καλούμαστε να φτιάξουμε και για την Τροία που όλοι θέλουμε να κατακτήσουμε. Κατ’ εμέ, η βαθύτερη αξία του ποιήματος είναι η υπαρξιακή αναζήτηση σε έναν κόσμο γεμάτο πολέμους και περιχυμένο στη διαφθορά. Η ανάβαση και η ελπίδα για κάτι καλύτερο. Αυτό το καλύτερο της προσωπική μάχης του καθενός μας ως πολίτες και άνθρωποι.
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο: Γιάννης Ρίτσος, σκηνοθεσία: Σίσσυ Παπαθανασίου, συμμετοχή: Βέφη Ρέδη, σκηνικός χώρος - κοστούμια: Ζωή Μολυβδά - Φαμέλη, μουσική: The Milena principle project, διεύθυνση παραγωγής: Νεφέλη Συρίγου, φωτογραφία: Frank James Johnson - Αντώνης Κωνσταντουδάκης, αφίσα - σχεδιασμός έντυπου & ηλεκτρονικού υλικού: A 4art design / Vasso Avramopoulou. Ερμηνεία: Ένκε Φεζολλάρι.
Πληροφορίες
Βρυσάκι: Bρυσακίου 17 - Πλάκα, τηλ.: 210 3210179. Διάρκεια παράστασης: 50 λεπτά (χωρίς διάλειμμα). Τιμές εισιτηρίων: γενική είσοδος: 8 ευρώ, μειωμένο (φοιτητές - κάτοχοι κάρτας ανεργίας ΟΑΕΔ): 5 ευρώ.