Οταν το 1900 στην Παγκόσμια Εκθεση του Παρισιού ο κ. Ρούντολφ Ντίζελ (που έδωσε το όνομά του στο ντίζελ) παρουσίασε μια μηχανή που έκαιγε... αραχιδέλαιο, δεν μπορούσε να φαντασθεί ότι έκανε το πρώτο βήμα για ένα νέο τομέα που έχει τα φόντα να μεταμορφώσει τις ενεργειακές αγορές: τα βιοκαύσιμα, που προέρχονται από πάσης φύσης αγροτικές καλλιέργειες.
Η παραγωγή και η χρήση των βιοκαυσίμων γνώρισε ώθηση το 2004, καθώς συνέβαλαν τρεις ξεχωριστοί παράγοντες: τα συμφέροντα των αγροτών, οι πιέσεις των περιβαλλοντολόγων και τα συμφέροντα των καταναλωτών, σε μια εποχή που οι τιμές του πετρελαίου βρίσκονται ξανά στα ύψη και αναζητούνται εναλλακτικές -και ει δυνατόν φθηνότερες- λύσεις.
Καθώς τα βιοκαύσιμα είναι καθαρότερα όταν καίγονται, είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, παράγονται εγχωρίως σε πολλές χώρες δημιουργώντας θέσεις εργασίας στον γεωργικό τομέα και εξαγωγές για τη χώρα παραγωγής τους, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην ενεργειακή ασφάλεια και υποκαθιστούν πανάκριβες εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, δεν είναι παράξενο που μια άτυπη συμμαχία κυβερνήσεων-αγροτών-οικολόγων έχει δημιουργηθεί για την υιοθέτησή τους.
Τα δύο βασικά βιοκαύσιμα είναι η αιθανόλη και το βιοντίζελ. Η παγκόσμια παραγωγή της αιθανόλης αυξήθηκε κατά 13,6% πέρυσι φθάνοντας σχεδόν τα 33 εκατ. λίτρα, ποσότητα σχεδόν διπλάσια σε σχέση με το 2000, γεγονός που δείχνει την ταχεία ανάπτυξη της σχετικής αγοράς. Η αιθανόλη είναι μακράν το περισσότερο χρησιμοποιούμενο βιοκαύσιμο στις μεταφορές, με τη Βραζιλία και τις ΗΠΑ (αύξηση 30% της παραγωγής ετησίως) να κυριαρχούν στη διεθνή αγορά.
Από την άλλη, η παγκόσμια παραγωγή βιοντίζελ, που παράγεται από φυτικά έλαια και λίπη, είναι μικρότερη (1,8 δισ. λίτρα το 2003), όμως αναπτύσσεται ακόμα ταχύτερα (αύξηση 18% έναντι του 2002).
Η αιθανόλη παράγεται κυρίως από ζαχαρόκαλαμο (Βραζιλία) ή καλαμπόκια (ΗΠΑ), ανάλογα με το που βρίσκεται το συγκριτικό αγροτικό πλεονέκτημα μιας χώρας. Η αγορά αιθανόλης πήρε τα πάνω της στη δεκαετία του '80, μετά το πετρελαϊκό σοκ του 1973, όταν οι χώρες έψαχναν εναλλακτικές λύσεις στο ακριβό πετρέλαιο. Τη δεκαετία του '90 υπήρξε στασιμότητα και τώρα έχουν μπει για τα καλά στην ατζέντα πολλών χωρών -και μάλιστα αρκετά ψηλά σε προτεραιότητα.
Hγέτης στην παραγωγή βιοντίζελ η Ε.Ε.
Η Ε.Ε. είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός βιοκαυσίμων και ηγέτης στην παραγωγή βιοντίζελ. Με τη βοήθεια των σχετικών φορολογικών κινήτρων, το 2003 στην Ευρώπη παρήχθησαν περίπου 1,6 δισ. λίτρα βιοντίζελ (έναντι 1,77 δισ. λίτρων παγκόσμιας παραγωγής), μια αύξηση 43% έναντι του 2001, με το μεγαλύτερο μερίδιο στη Γερμανία. Η Ε.Ε. σχεδιάζει τα βιοκαύσιμα να προμηθεύουν το 2% της συνολικής ευρωπαϊκής αγοράς καυσίμων μέχρι το 2005, το 5,75% το 2010 και το 20% το 2020.
Ολο και περισσότερες κυβερνήσεις, πέρα από τις ευρωπαϊκές, υιοθετούν πολιτικές στήριξης των βιοκαυσίμων, όπως της Αυστραλίας, της Κίνας (που έκτισε το μεγαλύτερο στον κόσμο εργοστάσιο αιθανόλης και σχεδιάζει άλλο ένα παρόμοιο), της Ινδίας, της Ν. Κορέας και της Ιαπωνίας.
Το κόστος των βιοκαυσίμων ποικίλλει αισθητά ανάλογα με τη χώρα. Στη Βραζιλία π.χ. η λιανική τιμή της αιθανόλης είναι φθηνότερη από τη συμβατική βενζίνη χάρη στο χαμηλό κόστος τόσο της καλλιεργήσιμης γης όσο και του εργατικού δυναμικού.
Αντίθετα με το πετρέλαιο, το διεθνές εμπόριο βιοκαυσίμων πλήττεται από δασμολογικούς και άλλους εμπορικούς φραγμούς. Μολονότι π.χ. η αιθανόλη που παράγεται στη Βραζιλία έχει το σχεδόν μισό κόστος σε σχέση με την ευρωπαϊκή, συναντά εμπόδια να εξαχθεί στην Ε.Ε. λόγω αντίδρασης των Ευρωπαίων αγροτών.
Η μείωση του κόστους παραγωγής -και της λιανικής τιμής- της αιθανόλης είναι το κλειδί για την περαιτέρω διείσδυσή της στις αγορές. Οι νέες τεχνολογίες που συνεχώς ανακαλύπτονται, θα βοηθήσουν σε αυτό, όπως π.χ. η παραγωγή αιθανόλης από άχυρα. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας προβλέπει ότι αν οι κυβερνήσεις συνεχίσουν τη στήριξή τους (με επιδοτήσεις, φοροαπαλλαγές κλπ), η παγκόσμια παραγωγή βιοκαυσίμων σχεδόν θα τετραπλασιασθεί μέχρι το 2020.
Πάνω από 2 εκατ. οχήματα που καίνε εναλλακτικά καύσιμα, αναμένεται να κυκλοφορήσουν στους δρόμους του πλανήτη μέχρι το 2010 αυξάνοντας ανάλογα και τη ζήτηση για βιοκαύσιμα. Σήμερα και τα δύο βιοκαύσιμα χρησιμοποιούνται σε μίγματα με τα συμβατικά. Οι Ευρωπαίοι οδηγοί χρησιμοποιούν ντίζελ Β5 που περιέχει 5% βιοντίζελ και είναι κατά 0,1 ευρώ λεπτά φθηνότερο από το πετρο-ντίζελ κατά μέσο όρο. Οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν βενζίνη Ε10 (με 10% αιθανόλη), ενώ οι Καλιφορνέζοι 100% βιοντίζελ. Στις ΗΠΑ κυκλοφορούν 4 εκατ. οχήματα που δέχονται Ε85 (αιθανόλη 85%).
Προς το παρόν πάντως το βιοντίζελ, χωρίς κρατική επιδότηση, δεν μπορεί να ανταγωνισθεί το συμβατικό πετρέλαιο, ενώ στην Ευρώπη συμβαίνει το ίδιο και με την αιθανόλη χωρίς επιδότηση. Μόνο αν το πετρέλαιο πάει πάνω από τα 70 δολ. το βαρέλι, τα βιοκαύσιμα είναι ανταγωνιστικά χωρίς κρατική επιδότηση, ειδικά στην Ευρώπη όπου π.χ. το κόστος παραγωγής της αιθανόλης είναι περίπου 0,50 ευρώ ανά λίτρο έναντι 0,30 ευρώ στις ΗΠΑ και 0,20 ευρώ στη Βραζιλία (η διαφορά οφείλεται κυρίως στο υψηλότερο κόστος των αγροτικών πρώτων υλών στην Ε.Ε. λόγω ΚΑΠ).
Η ισπανική Abengoa (Νο 1 παραγωγός αιθανόλης στην ΕΕ) εκτιμά ότι σε δέκα χρόνια η αιθανόλη της θα ανταγωνίζεται τα ορυκτά καύσιμα χωρίς επιδότηση, χάρη στη μείωση του κόστους που θα φέρουν οι νέες τεχνολογίες, π.χ. με τη βοήθεια της βιοτεχνολογίας και των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών ως πρώτης καύσιμης ύλης. Παράλληλα η εταιρεία, με χρηματοδότηση από την Ε.Ε., μελετά ήδη την παραγωγή αιθανόλης από άχυρα.
Πηγές: Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας, ΑΠΕ