Η πρεσβεία των ΗΠΑ στην πρωτεύουσα του Ιράν, Τεχεράνη, έχει σταματήσει να λειτουργεί ως τέτοια από τις 4 Νοεμβρίου 1979, όταν διαδηλωτές, με επικεφαλής ισλαμιστές, αλλά και αριστερούς Ιρανούς φοιτητές, κατέλαβαν το κτήριο, διαμαρτυρόμενοι για τη χορήγηση ασύλου από την Ουάσιγκτον στον εκθρονισμένο Σάχη του Ιράν, Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί.
Αποστολή - Ρεπορτάζ:
Γιώργος Δ. Παυλόπουλος
Η πρεσβεία των ΗΠΑ στην πρωτεύουσα του Ιράν, Τεχεράνη, έχει σταματήσει να λειτουργεί ως τέτοια από τις 4 Νοεμβρίου 1979, όταν διαδηλωτές, με επικεφαλής ισλαμιστές, αλλά και αριστερούς Ιρανούς φοιτητές, κατέλαβαν το κτήριο, διαμαρτυρόμενοι για τη χορήγηση ασύλου από την Ουάσιγκτον στον εκθρονισμένο Σάχη του Ιράν, Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί.
Μολονότι το κτήριο έχει μετατραπεί σε ιδιότυπο «μουσείο» της Ισλαμικής Επανάστασης, η πρόσβαση σε αυτό παραμένει περιορισμένη. Οι ιρανικές αρχές έδωσαν ωστόσο άδεια σε ελληνική δημοσιογραφική αποστολή, που βρέθηκε στην Τεχεράνη μεταξύ 20ής και 26ης Απριλίου, να επισκεφθεί τον χώρο.
Η ιρανική σημαία δεσπόζει στον στύλο όπου δέσποζε η αστερόεσσα, ενώ οι εξωτερικοί τοίχοι του κτηρίου της πάλαι ποτέ πρεσβείας έχουν φιλοτεχνηθεί με γκράφιτι αντιαμερικανικού περιεχομένου.
Η «μεγάλη φυλακή» και το «γυάλινο δωμάτιο»
Στην είσοδο του τμήματος της πρεσβείας το οποίο δέχεται τους λιγοστούς επισκέπτες που έχουν το προνόμιο να ξεναγηθούν στον χώρο, βρίσκονται δύο μικρού μεγέθους μπρούτζινα γλυπτά. Το πρώτο αποτελεί απεικόνιση του Αμερικανού πεζοναύτη ο οποίος έχει καταγραφεί στις φωτογραφίες της εποχής της κατάληψης να έχει τα χέρια του στο κεφάλι, ενώ παραδίδεται στους Ιρανούς φοιτητές. Το δεύτερο είναι το Άγαλμα της Ελευθερίας, το οποίο, στον κοιλιακό χώρο, φέρει κάγκελα και ένα άνοιγμα, σε μια προσπάθεια απεικόνισης των ΗΠΑ ως «μεγάλης φυλακής».
Στο εσωτερικό της πρεσβείας, μπορεί κανείς αρχικά να επισκεφθεί το «γυάλινο δωμάτιο», το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Αμερικανοί αξιωματούχοι για την επικοινωνία τους με την Ουάσιγκτον. Το δωμάτιο βρίσκεται ουσιαστικά στον αέρα, αφού το διπλό γυαλί του πατώματος και των τοιχωμάτων δεν εφάπτεται στο έδαφος, ώστε να μη δημιουργούνται δονήσεις. Επρόκειτο για μέτρο ασφαλείας ώστε να μην είναι δυνατό να υποκλαπούν οι συνομιλίες των Αμερικανών αξιωματούχων.
Κέντρο επιχειρήσεων Μ. Ανατολής
Λόγω της έντονα φιλοδυτικής στάσης του καθεστώτος του Σάχη, οι Αμερικανοί είχαν καταστήσει την πρεσβεία τους στην Τεχεράνη κέντρο επιχειρήσεών τους για ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
Χαρακτηριστική είναι η ύπαρξη αίθουσας στην οποία οι αρχές των ΗΠΑ δημιουργούσαν πλαστά έγγραφα για τους πράκτορές τους που δρούσαν στην ευρύτερη περιοχή.
Στο μικρό τμήμα του κτηρίου της πρεσβείας το οποίο είναι προσβάσιμο εκτίθενται ακόμη τα μηχανήματα telex τα οποία χρησιμοποιούσε η αμερικανική διπλωματία για τις επικοινωνίες της, ο καταστροφέας εγγράφων στον οποίο έγινε προσπάθεια να καταστραφούν χιλιάδες έγγραφα τα λίγα λεπτά μετά την εισβολή των Ιρανών φοιτητών στον περίβολο της πρεσβείας, πριν εισέλθουν στο κτήριο, καθώς και τα μεταλλικά συρτάρια στα οποία φυλάσσονταν τα απόρρητα έγγραφα στο γραφείο του εκάστοτε πρεσβευτή.
Η κρίση των ομήρων
Τα περισσότερα μηχανήματα και αντικείμενα φέρουν τα σημάδια της καταστροφής από τους ίδιους τους Αμερικανούς υπαλλήλους της πρεσβείας, οι οποίοι έλαβαν σχετική εντολή όταν έγινε ξεκάθαρο ότι δεν υπήρχε δυνατότητα να αναχαιτιστούν οι Ιρανοί φοιτητές.
Η κατάληψη της πρεσβείας των ΗΠΑ είχε ως αποτέλεσμα την λεγόμενη «κρίση των ομήρων», με περισσότερους από 60 Αμερικανούς πολίτες, διπλωμάτες και στρατιωτικούς να πέφτουν στα χέρια του ισλαμιστικού καθεστώτος της Τεχεράνης.
Η κρίση διήρκεσε 444 ημέρες και έληξε με την απελευθέρωση των τελευταίων 52 Αμερικανών ομήρων, στις 20 Ιανουαρίου 1981, λίγες ώρες μετά την αντικατάσταση του προέδρου των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ από τον διάδοχό του, Ρόναλντ Ρίγκαν.