Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να κινήσει διαδικασία για παράβαση κατά της Ελλάδας σε οκτώ υποθέσεις σχετικά με παραβάσεις της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Παράλληλα κλείνουν με ικανοποιητική λύση τρεις υποθέσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Για την πλέον προχωρημένη εκκρεμή υπόθεση η Ελλάδα έχει λάβει μία πρώτη γραπτή προειδοποίηση λόγω μη τήρησης απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που απαιτεί από την Ελλάδα να εφαρμόσει κοινοτική νομοθεσία για γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ). Επιπλέον η Επιτροπή θα παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο για κενά στα μέτρα που έχει λάβει για την προστασία της στοιβάδας όζοντος. Στις υπόλοιπες έξι υποθέσεις που καλύπτουν νόμους για τα υγρά απόβλητα, την ατμοσφαιρική, ρύπανση τα απορρίμματα, το θόρυβο, την εκτίμηση επίπτωσης και την πρόσβαση σε πληροφορίες, έχουν αποσταλεί στην Ελλάδα τελικές γραπτές προειδοποιήσεις – το τελευταίο βήμα πριν την παραπομπή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Υποθέσεις που επιλύθηκαν
Τον Ιανουάριο έτους 2005 το Δικαστήριο καταδίκασε την Ελλάδα για την παράλειψή της να θέσει σε εφαρμογή εθνική νομοθεσία για την αποτέφρωση και συναποτέφρωση απορριμμάτων (υπόθεση C-61/04). Δεδομένου ότι τελικώς η Ελλάδα εξέδωσε την αναγκαία εθνική νομοθεσία, η υπόθεση έκλεισε.
Τον Ιούλιο έτους 2004 η Επιτροπή ανήγγειλε ότι είχε αποστείλει στην Ελλάδα πρώτη προειδοποιητική επιστολή διότι δεν παρέσχε επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τη χρήση του μεθυλοβρωμιδίου, φυτοφαρμάκου εξόχως καταστρεπτικού για το όζον (βλ. IP/04/878). Εφόσον η Ελλάδα στη συνέχεια διαβίβασε τις πληροφορίες που έλλειπαν, η υπόθεση έκλεισε.
Τον Ιούλιο έτους 2004, η Επιτροπή ανακοίνωσε επίσης ότι είχε διαβιβάσει στην Ελλάδα πρώτη προειδοποίηση για μη υποβολή διεθνικού σχεδίου κατανομής σύμφωνα με το πρόγραμμα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (βλ. IP/04/861). Μετά την υποβολή σχεδίου περί τα τέλη του έτους 2004, η υπόθεση έκλεισε.
Aναλυτικά οι υποθέσεις που εκκρεμούν:
ΓΤΟ: πρώτη προειδοποίηση για συμμόρφωση προς απόφαση του Δικαστηρίου
Στις 27 Ιανουαρίου 2005 η Επιτροπή απέστειλε στην Ελλάδα την πρώτη γραπτή προειδοποίηση συνέχειας για μη συμμόρφωση προς απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (ΕΔ) (υπόθεση C-416/03). Η υπόθεση αφορά την παράλειψη έκδοσης και κοινοποίησης εθνικής νομοθεσίας για τη θέση σε εφαρμογή κοινοτικής νομοθεσίας σχετικά με τον έλεγχο της ελευθέρωσης στο περιβάλλον γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ)[1].
Η νομοθεσία αυτή βρίσκεται στο επίκεντρο της νομοθεσίας της ΕΕ για τους ΓΤΟ και έχει σκοπό να εξασφαλιστεί ότι στην αγορά τοποθετούνται μόνον ΓΤΟ για τους οποίους έχει δοθεί άδεια και ότι δεν είναι δυνατή η εμπορία επισφαλών ΓΤΟ στην ΕΕ.
Μεταξύ άλλων οι διαδικασίες αδειοδότησης περιλαμβάνουν επιστημονικό έλεγχο ασφαλείας και αποτίμηση περιβαλλοντικής επικινδυνότητας, πληροφόρηση του κοινού και εκ του σύνεγγυς παρακολούθηση. Η καταληκτική ημερομηνία για την έκδοση της νομοθεσίας αυτής ήταν η 17η Οκτωβρίου έτους 2002.
Παραπομπή στο Δικαστήριο: προστασία της στοιβάδας όζοντος
Η Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΕΔ) για ατελή εφαρμογή διαφόρων διατάξεων του κανονισμού της ΕΕ σχετικά με τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος[2]. Ο κανονισμός αυτός έχει σκοπό την αποτροπή και τον περιορισμό ζημιών στη στιβάδα του όζοντος η οποία προστατεύει τη γη από επιβλαβείς ηλιακές ακτινοβολίες, που είναι δυνατόν να προκαλέσουν καρκίνο του δέρματος και τύφλωση και να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των ζώων και στη βλάστηση. Ειδικότερα, η Ελλάδα δεν έχει ορίσει ελάχιστες απαιτήσεις για το προσωπικό που ασχολείται με συστήματα πυροπροστασίας, πυροσβεστήρες και υλικό που περιέχει διαλύτες. Αυτό σημαίνει ότι υφίσταται αυξημένος κίνδυνος διαφυγής στην ατμόσφαιρα ουσιών που καταστρέφουν το όζον. Επιπλέον, η Ελλάδα δεν έχει διαβιβάσει επαρκείς πληροφορίες σχετικά με μέτρα για την ανάκτηση χρησιμοποιούμενων ουσιών που καταστρέφουν το όζον. Τέλος, δεν έχει αποδείξει ότι εφαρμόζονται ετήσιοι έλεγχοι για διαρροές από μεγάλες ψυκτικές μονάδες.
Εν τω μεταξύ έχει επιλυθεί άλλη υπόθεση κατά της Ελλάδος σχετικά με τον ίδιο κανονισμό (βλ. κατωτέρω, υπόθεση για το μεθυλοβρωμίδιο).
Τελική προειδοποίηση πριν την παραπομπή στο Δικαστήριο: επεξεργασία αστικών λυμάτων
Στην Ελλάδα έχει αποσταλεί τελική προειδοποίηση για την παράλειψη επαρκούς επεξεργασίας των λυμάτων που προέρχονται από 24 πόλεις με πληθυσμό άνω των 15.000 κατοίκων. Η οδηγία της ΕΕ για την επεξεργασία των αστικών αποβλήτων[3] καθορίζει την 31η Δεκεμβρίου 2000 ως καταληκτική ημερομηνία για την αποκαλούμενη δευτερογενή (δηλαδή βιολογική) επεξεργασία[4] πριν τη διάθεση λυμάτων από πόλεις αυτού του μεγέθους. Μέχρι την ίδια ημερομηνία οι εν λόγω πόλεις πρέπει να διαθέτουν σύστημα συλλογής – δηλαδή σύστημα αποχετευτικών αγωγών για τη συλλογή λυμάτων από κάθε κτίριο.
Η οδηγία για την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων αφορά τη ρύπανση που προκαλείται από αστικά λύματα από ευτροφιστές, βακτηρίδια και ιούς. Τα αστικά λύματα τα οποία διοχετεύουν υπερβολικές ποσότητες ευτροφιστών, και ειδικότερα φωσφορούχων και αζωτούχων, σε ποταμούς και θάλασσες ευνοούν την υπερβολική ανάπτυξη φυκών και άλλων μορφών υδρόβιων φυτών. Η διαδικασία αυτή, που είναι γνωστή ως "ευτροφισμός", οδηγεί με τη σειρά της σε μείωση των επιπέδων οξυγόνου, οπότε απειλείται η επιβίωση των ψαριών που εξαρτώνται από το οξυγόνο.
Επίσης καθιστά το νερό ανασφαλές για πόση. Με την εισαγωγή βακτηριδίων και ιών που ενδέχεται να είναι επιβλαβή, οι απορρίψεις αποτελούν επίσης κίνδυνο για την υγεία του ανθρώπου σε νερά τα οποία χρησιμοποιούνται για κολύμβηση ή για οστρακοκαλλιέργεια.
Σε απάντηση στην πρώτη προειδοποίηση της Επιτροπής που διαβιβάστηκε τον Ιούλιο του 2004, οι ελληνικές αρχές επιβεβαιώνουν ότι υπάρχουν συστήματα συλλογής και δευτερογενούς επεξεργασίας στις ακόλουθες έξι πόλεις: Αλεξανδρούπολη, Χερσόνησος, Μυτιλήνη, Οινόφυτα, Παναγιά Θάσου και Ρόδο. Εξακολουθούν όμως να μην υπάρχουν στα εξής 24 αστικά κέντρα: Αρτέμιδα, Ραφήνα, Νέα Μάκρη, Κορωπί, Μαρκόπουλο, Μέγαρα, Νέα Κυδωνία, Μάλια, Χρυσούπολη, Γαλατάς Πόρου, Τρίπολη, Κατερίνη, Πρέβεζα, Λιτόχωρο, Ζάκυνθος, Αλεξάνδρεια, Λευκύμη, Ναύπακτο, Ηγουμενίτσα, τουριστική ζώνη Θεσσαλονίκης, Ηράκλειο, Έδεσσα, Κάλυμνος και Παροικία Πάρου.
Τελική προειδοποίηση πριν την παραπομπή στο Δικαστήριο: σχέδια για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Στην Ελλάδα έχει αποσταλεί τελική προειδοποίηση για μη συμμόρφωση προς τους κανόνες της ΕΕ που απαιτούν σχέδια μείωσης της ρύπανσης για περιοχές οι οποίες πλήττονται από υψηλού επιπέδου ατμοσφαιρική ρύπανση – ειδικότερα για το διοξείδιο του αζώτου και τα σωματίδια (PM10). Τα πρώτα σχέδια αναμένονταν μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου έτους 2003.
Και οι δύο ρύποι έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία. Το διοξείδιο του αζώτου (NO2) αναπτύσσεται όταν έρχονται σε επαφή με τον ατμοσφαιρικό αέρα οξείδια του αζώτου – παραπροϊόντα καύσης ορυκτών καυσίμων, π.χ. σε αυτοκίνητα και άλλα οχήματα, θερμάνσεις και μαγειρεία. Η μακροχρόνια έκθεση είναι δυνατόν να έχει επιπτώσεις στη λειτουργία των πνευμόνων και να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα.
Τα σωματίδια, γνωστά επίσης ως «λεπτή σκόνη», αποτελούν σήμερα έναν από τους επιβλαβέστερους ατμοσφαιρικούς ρύπους. Αποτελούνται από μικρά αερόφερτα σωματίδια (PM 10 με διάμετρο 10 μικρομέτρων ή λιγότερο) τα οποία παράγονται σε διαδικασίες καύσεις (π.χ. αιθάλη ντίζελ). Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες τα σωματίδια βραχύνουν το προσδόκιμο επιβίωσης των πολιτών της ΕΕ κατά εννέα μήνες. Εισπνέονται εύκολα, εισέρχονται βαθιά στους πνεύμονες και είναι δυνατόν να προκαλέσουν σοβαρές καρδιακές και αναπνευστικές νόσους.
Το έτος 1996 η ΕΕ εξέδωσε οδηγία πλαίσιο για την εκτίμηση και τη διαχείριση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος[5], την οποία το έτος 1999 ακολούθησε "θυγατρική οδηγία"[6], όπου τίθενται οριακές τιμές για τους ρύπους διοξείδιο του αζώτου, οξείδια του αζώτου, σωματίδια (PM10) καθώς και το διοξείδιο του θείου και μόλυβδο. Οι οριακές τιμές πρέπει να τηρούνται από κάποια ημερομηνία και μετά και να μην πραγματοποιείται υπέρβαση στη συνέχεια. Για τα PM10 η προθεσμία ήταν μέχρι το έτος 2005 ενώ η οριακή τιμή για το διοξείδιο του αζώτου (NO2) πρέπει να τηρείται από το έτος 2010 και μετά. Μέχρι τις ημερομηνίες αυτές τα κράτη μέλη πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες προκειμένου να πληρούν τους στόχους και τις καθορισμένες ημερομηνίες. Κάθε έτος τα κράτη μέλη πρέπει να διαβιβάζουν στην Επιτροπή κατάλογο "ζωνών και περιοχών" όπου έχει σημειωθεί υπέρβαση των οριακών τιμών για τα NO2 και PM10.
Πρέπει επίσης να διαβιβάζουν σχέδια ή προγράμματα για την μείωση της ρύπανσης ώστε να μειωθεί η ρύπανση στις εν λόγω περιοχές και να επιτευχθούν οι οριακές τιμές κατά τις τεθείσες ημερομηνίες. Τα σχέδια αυτά έπρεπε για πρώτη φορά να υποβληθούν μέχρι στις 31 Δεκεμβρίου 2003.
Οι ελληνικές αρχές ανέφεραν υψηλά επίπεδα NO2 και PM10 στην Αττική, στην Πάτρα και τη Θεσσαλονίκη, τα κύρια αστικά κέντρα της χώρας όπου διαβιεί το 60% του πληθυσμού. Ενώ όμως προχωρεί η κατάρτιση σχεδίων για τη μείωση της ρύπανσης, τα σχεδία αυτά δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί και διαβιβαστεί στην Επιτροπή.
Τελική προειδοποίηση πριν τις παραπομπές στο Δικαστήριο: θόρυβος, στρατηγική περιβαλλοντική αποτίμηση, πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες και απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού υλικού
Στην Ελλάδα έχουν διαβιβαστεί τελικές προειδοποιήσεις για παράλειψη κοινοποίησης στην Επιτροπή της εθνικής εκτελεστικής νομοθεσία όσον αφορά τους κανόνες τις ΕΕ για το θόρυβο[7], σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων[8], για την πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες[9], και για τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού[10]. Ανάλογη ενέργεια έχει αναληφθεί εναντίον διάφορων άλλων κρατών μελών και οι αντίστοιχες υποθέσεις αποτελούν το αντικείμενο ξεχωριστών ανακοινωθέντων τύπου: βλ. IP/05/894, IP/05/897, IP/05/892, IP/05/895.