«Ο ορίζοντας άρχισε να παίρνει ένα έντονο πορτοκαλί χρώμα, παίρνοντας όλες τις αποχρώσεις του ουράνιου τόξου: ανοικτό γαλάζιο, σκούρο μπλε, μωβ και τελικά μαύρο. Μία χρωματική παλέτα που δεν αποδίδεται με λόγια!» Με αυτά τα λόγια περιέγραφε ο Γιούρι Γκαγκάριν την εμπειρία του καθώς, μέσα στην κάψουλα Vostok 1, έγινε ο πρώτος άνθρωπος που βρέθηκε στο διάστημα, πραγματοποιώντας μία πλήρη περιφορά γύρω από τη Γη, πριν επιστρέψει ξανά στη Γη.
Του Κώστα Δεληγιάννη
«Ο ορίζοντας άρχισε να παίρνει ένα έντονο πορτοκαλί χρώμα, παίρνοντας όλες τις αποχρώσεις του ουράνιου τόξου: ανοικτό γαλάζιο, σκούρο μπλε, μωβ και τελικά μαύρο. Μία χρωματική παλέτα που δεν αποδίδεται με λόγια!»
Με αυτά τα λόγια περιέγραφε ο Γιούρι Γκαγκάριν την εμπειρία του καθώς, μέσα στην κάψουλα Vostok 1, έγινε ο πρώτος άνθρωπος που βρέθηκε στο διάστημα, πραγματοποιώντας μία πλήρη περιφορά γύρω από τη Γη, πριν επιστρέψει ξανά στη Γη.
Σήμερα συμπληρώνονται 55 χρόνια από τις 12 Απριλίου 1961 και την πτήση του 27χρονου τότε αξιωματικού της Πολεμικής Αεροπορίας της Σοβιετικής Ένωσης, με την οποία ξεκίνησε ουσιαστικά η κατάκτηση του διαστήματος από τον άνθρωπο.
Η πρώτη επανδρωμένη διαστημική αποστολή ήταν ένας πραγματικός άθλος για τα δεδομένα της εποχής, και μόνο αν σκεφθεί κανείς πως πραγματοποιήθηκε μόλις 16 χρόνια μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος είχε αφήσει ερειπωμένη τη Σοβιετική Ένωση όπως και την υπόλοιπη Ευρώπη.
Έτσι, όπως ήταν αναμενόμενο, η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου, συγκλονίζοντας την κοινή γνώμη. Επιπλέον, ο Γιούρι Γκαγκάριν έγινε θρύλος τόσο στο Ανατολικό Μπλοκ όσο και στη Δύση, παρά το γεγονός ότι ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν ήδη στο απόγειό του.
Ο Σεργκέι Κορόλιοφ, επικεφαλής της ομάδας σχεδίασης των σοβιετικών οχημάτων και διαστημοπλοίων, έγραψε αργότερα πως ο Γκαγκάριν απέδειξε τι είναι ικανός να πετύχει ο άνθρωπος, αναλαμβάνοντας το πιο τολμηρό εγχείρημα στην ιστορία.
Η εκτόξευση της κάψουλας έγινε από το διαστημικό κέντρο Μπαϊκονούρ, στις 6 το πρωί, τοπική ώρα. Ο άνθρωπος που βρισκόταν στο εσωτερικό της είχε επιλεγεί από αρκετούς ακόμη υποψήφιους, έπειτα από μία μεγάλη σειρά ιατρικών και ψυχολογικών τεστ.
Σύμφωνα με την επιτροπή των ειδικών, ο Γκαγκάριν είχε ξεχωρίσει χάρις στην αποφασιστικότητα και την αίσθηση του καθήκοντος που τον χαρακτήριζε, την ίδια στιγμή που ήταν πολύ ευγενικός και καλόκαρδος.
Στην επιλογή του συνέβαλε και το γεγονός ότι ήταν μικροκαμωμένος, αφού είχε ύψος μόλις 1,57 μέτρα, αφού η θέση για τον κοσμοναύτη στην κάψουλα δεν ξεπερνούσε σε μήκος τα δύο μέτρα.
Η πτήση διήρκεσε συνολικά 108 λεπτά, ενώ το χαμηλότερο σημείο της περιφοράς γύρω από τον πλανήτη βρισκόταν σε υψόμετρο 169 χιλιομέτρων.
Κατά τη διαδικασία της καθόδου, ο Γκαγκάριν εγκατέλειψε την κάψουλα και, όπως και το Vostok 1, προσεδαφίσθηκε με τη βοήθεια ενός αλεξίπτωτου.
Η αίσια κατάληξη της αποστολής κάθε άλλο παρά βέβαιη ήταν.
Απόδειξη, το γεγονός ότι το πρακτορείο TASS είχε ετοιμάσει τρία διαφορετικά ρεπορτάζ πριν από την εκτόξευση, όπου μόνο το πρώτο περιέγραφε την «πρώτη αποστολή ανθρώπου στο διάστημα».
Η δεύτερη εκδοχή προβλεπόταν για την περίπτωση όπου το Vostok 1 δεν κατάφερνε να τεθεί σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη, ζητώντας βοήθεια για την αναζήτηση του Γκαγκάριν στον ωκεανό και τα δάση. Η τρίτη παραλλαγή υποτίθεται πως θα περιέγραφε τον τραγικό θάνατο του κοσμοναύτη…
Αποκτώντας το στάτους ήρωα στο Ανατολικό Μπλοκ, ο Γκαγκάριν παρασημοφορήθηκε από τον τότε ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουστσόφ, ενώ περιόδευσε στη Μόσχα και σε πολλές ακόμη πόλεις σε κομουνιστικά κράτη – σύμφωνα με ρεπορτάζ της εποχής, το πλήθος του κόσμου που συνέρρεε για την υποδοχή του κοσμοναύτη μπορούσε να συγκριθεί μόνο με τους εορτασμούς για τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Βέβαια, η φήμη του απέκτησε επικές διαστάσεις σε όλο τον κόσμο, με συνέπεια ως «πρεσβευτής» του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος να βρεθεί επίσης στην Ιταλία, τη Γερμανία, τον Καναδά, τη Βραζιλία, την Ιαπωνία, την Αίγυπτο, τη Βρετανία και τη Φινλανδία. Τον Φεβρουάριο του 1962, επισκέφθηκε και την Αθήνα.
Από την άλλη πλευρά, η αποστολή του Γκαγκάριν αποτέλεσε τη δεύτερη επιτυχία του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, μετά την εκτόξευση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου Sputnik το 1957, επιταχύνοντας την «κούρσα του διαστήματος» ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις.
Εξάλλου, λίγες εβδομάδες αργότερα, και συγκεκριμένα στις 25 Μαΐου, σε μία ιστορική ομιλία του ενώπιον του αμερικανικού Κογκρέσου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Κένεντι ανακοίνωσε πως μέχρι το τέλος της δεκαετίας Αμερικανοί αστροναύτες θα έχουν κατακτήσει τη Σελήνη.
Ο Γκαγκάριν σκοτώθηκε το 1968, πιλοτάροντας ένα σοβιετικό μαχητικό κατά τη διάρκεια εκπαίδευσης.
Από το 2011, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έχει ανακηρύξει τη 12η Απριλίου ως Παγκόσμια Ημέρα Επανδρωμένων Διαστημικών Πτήσεων.