H Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Europa Nostra ανακοίνωσαν τους νικητές των βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά για το 2016, τη μεγαλύτερη Ευρωπαϊκή βράβευση στον χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς.
H Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Europa Nostra ανακοίνωσαν τους νικητές των βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά για το 2016, τη μεγαλύτερη Ευρωπαϊκή βράβευση στον χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Στην κατηγορία «Αποκατάσταση», δύο έργα από την Ελλάδα απέσπασαν το βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά. Πρόκειται για τον Βυζαντινό Ναό Αγίου Πέτρου στην Καστάνια Μάνης και τον Παραδοσιακό νερόμυλο στον Αγ. Γερμανό Πρεσπών.
Καστάνια Μάνης - Βυζαντινός Ναός Αγίου Πέτρου
Ο Ναός του Αγίου Πέτρου είναι το αρχαιότερο από τα δέκα βυζαντινά μνημεία του χωριού Καστάνια. Πρόκειται για έναν απλό τετρακιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο Ναό του όψιμου 12ου αιώνα, με νάρθηκα με μορφή στοάς, ο οποίος προστέθηκε στα δυτικά του Ναού κατά τον 13ο αιώνα, και ένα πυργοειδές κωδωνοστάσιο που οικοδομήθηκε το 1813.
Ο Ναός ήταν σε κακή κατάσταση διατήρησης πριν την έναρξη των εργασιών και αντιμετώπιζε σοβαρά δομοστατικά και οικοδομικά προβλήματα εξαιτίας τόσο της έκθεσής του στη φθορά του χρόνου, όσο και λόγω εγγενών κατασκευαστικών αδυναμιών και ατυχών παλαιότερων επεμβάσεων. Ο εξαιρετικής ποιότητας βυζαντινός τοιχογραφικός διάκοσμος του μνημείου είχε επίσης υποστεί σοβαρές φθορές κατά τη διάρκεια της 800 ετών ιστορίας του Ναού.
Η υψηλής ποιότητας αποκατάσταση του Ναού περιέλαβε την εξασφάλιση της στατικής επάρκειας του κτηρίου και τη συντήρηση του εσωτερικού του διακόσμου. Η φροντίδα που δόθηκε σε κάθε πτυχή του έργου είναι αξιοσημείωτη. Οι κριτές σημείωσαν «τη σημασία και τη σπουδαιότητα αυτού του Ευρωπαϊκού μνημείου, που αποτελεί εικόνα της Βυζαντινής συμβολής στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό». Οι τοιχογραφίες του Ναού, οι οποίες ήταν δυσδιάκριτες πριν από τις εργασίες, είναι τώρα δυνατόν να μελετηθούν αναλυτικά και αναμφίβολα θα αποτελέσουν υλικό μεγάλης αξίας για τους μελετητές της Ύστερης Βυζαντινής τέχνης.
Η αποκατάσταση της εξαιρετικής αυτής εκκλησίας έτυχε θερμής υποδοχής από την τοπική κοινότητα, η οποία είχε πλήρη επίγνωση των πολιτιστικών και οικονομικών διαστάσεων του έργου. Η διατήρηση του Ναού του Αγίου Πέτρου έχει προσελκύσει νέο τουριστικό ενδιαφέρον για το απομακρυσμένο χωριό της Καστάνιας και μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για περισσότερες πρωτοβουλίες για τη διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του.
Πρέσπες - Παραδοσιακός νερόμυλος στον Αγ. Γερμανό
Από τους είκοσι νερόμυλους της περιοχής των Πρεσπών, μόνο ο νερόμυλος του Αγ. Γερμανού έχει πλήρως αποκατασταθεί. Ο μύλος, που βρίσκεται στην ορεινή ζώνη του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, κατασκευάστηκε το 1930. Είναι πλήρως λειτουργικός, με τρεις διαφορετικούς μηχανισμούς: τον αλευρόμυλο για το άλεσμα των σιτηρών, τη νεροτριβή για το πλύσιμο των ρούχων και το μαντάνι για την τελική επεξεργασία των αργαλίσιων υφαντών.
Η αποκατάστασή του περιλάμβανε την επισκευή του κτίσματος, που ήταν σε κρίσιμη κατάσταση, την ανακατασκευή των κατεστραμμένων μηχανισμών, την ανακατασκευή του συστήματος υδροδότησης του μύλου και την προσθήκη νέων κατασκευών στον περιβάλλοντα χώρο του μύλου, για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των επισκεπτών. «Με αυτό το βραβείο, επιβραβεύουμε την αποκατάσταση αυτού του προβιομηχανικού μύλου ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικού δείγματος της βιομηχανικής εξέλιξης στην Ευρώπη. Η πολυπλοκότητα του μύλου και του συστήματος υδροδότησής του είναι μοναδική και έχει αποκατασταθεί με την εφαρμογή ειδικής γνώσης υψηλού επιπέδου», σχολίασαν οι κριτές.
Το έργο ήταν φιλόδοξο, εφόσον είχε ως στόχο τη δημιουργία ενός «ζωντανού μνημείου» της βιομηχανικής κληρονομιάς της περιοχής, αλλά και την επαναφορά της παραγωγής βρώσιμου αλευριού, που με τη σειρά της θα ενισχύσει και θα υποστηρίξει παραδοσιακές δραστηριότητες στο χωριό, καθώς και την καλλιέργεια βιολογικών σιτηρών στην ευρύτερη περιοχή.
Το ίδιο το έργο είχε σαν όραμα να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς μέσα στο Τριεθνές Διασυνοριακό Πάρκο μεταξύ της Ελλάδας, της Αλβανίας και της FYROM, που εκφράζει τις κοινές πολιτιστικές αξίες μεταξύ αυτών των τριών κρατών. «Αυτό το έργο αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα και για άλλα παρόμοια μνημεία σ’ αυτή την όμορφη περιοχή. Ο κοινωνικός του αντίκτυπος, όπως επίσης και η διατήρηση αυτού του εξαιρετικού δείγματος βιομηχανικής κληρονομιάς, αξίζουν τη μέγιστη διάκριση», σημείωσαν οι κριτές.
Επιλέχθηκαν για το υποδειγματικό τους έργο
Οι 28 βραβευθέντες από 16 χώρες επιλέχθηκαν για το υποδειγματικό τους έργο στους τομείς της αποκατάστασης, έρευνας, μακροχρόνιας προσφοράς στον πολιτισμό καθώς και της εκπαίδευσης, κατάρτισης και ευαισθητοποίησης. Ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων έκρινε 187 συνολικά υποψηφιότητες, που υποβλήθηκαν από φορείς αλλά και ιδιώτες, από 36 ευρωπαϊκά κράτη, και επέλεξε τους νικητές.
Τα έργα που επιλέχθηκαν από την επιτροπή αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα δημιουργικότητας, καινοτομίας, αειφόρου ανάπτυξης και κοινωνικής συμμετοχής στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλη της Ευρώπη. Μεταξύ των αξιοσημείωτων πρωτοβουλιών που βραβεύθηκαν το 2016 είναι: η αποκατάσταση της κρεμαστής διαδρομής - γέφυρας χτισμένης στις απότομες πλαγιές ενός φαραγγιού, που πρόσφερε στους επισκέπτες πρόσβαση σε έναν τόπο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (Ισπανία), οι προσπάθειες των εργαζόμενων ενός εθνικού Μουσείου που εργάσθηκαν σκληρά και χωρίς πληρωμή για τρία χρόνια προκειμένου να κρατήσουν το Μουσείο ανοιχτό στη διάρκεια μιας δύσκολης πολιτικής κατάστασης (Βοσνία - Ερζεγοβίνη) και ένα πρόγραμμα ευαισθητοποίησης που ενθαρρύνει πολίτες να «υιοθετήσουν» μνημεία πολιτιστικής και ιστορικής σημασίας στην κοινότητά τους (Φινλανδία).
Για πρώτη φορά εξάλλου, απονεμήθηκε βραβείο σε ένα εξέχον έργο από την Ισλανδία: την αποκατάσταση και μετατροπή του Γαλλικού Νοσοκομείου στο Faskrudsfjordur σε Μουσείο.
Στη Μαδρίτη η τελετή απονομής
«Όλα αυτά τα βραβευμένα έργα αποδεικνύουν ότι η πολιτιστική κληρονομιά έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ευρώπη και τους πολίτες της. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί οδηγό για την αειφόρα οικονομική ανάπτυξη και συνεκτική δύναμη για τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες μας, όπως έχει αναγνωρισθεί από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιγράφεται με σαφήνεια στην πρόσφατη "Cultural Heritage Counts for Europe". Είμαι ενθουσιασμένος γιατί η φετινή τελετή απονομής θα πραγματοποιηθεί στην πόλη που γεννήθηκα, την Μαδρίτη και μάλιστα σε ένα σημαντικό χώρο πολιτιστικής κληρονομιάς, το θέατρο Zarzuela», ανέφερε ο Πλάθιντο Ντομίνγκο, διακεκριμένος τενόρος και πρόεδρος της Europa Nostra.
Οι νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2016 θα βραβευθούν σε μια ιδιαίτερη εκδήλωση με οικοδεσπότες τον Ευρωπαίο Επίτροπο Navracsics και τον Πλάθιντο Ντομίνγκο, το βράδυ της 24ης Μαΐου στο ιστορικό Θέατρο Zarzuela, στη Μαδρίτη.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]