Τον «γρίφο» της αύξησης της εισπραξιμότητας από την «πηγή» του ΦΠΑ αναζητά εκ νέου η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών, στο πλαίσιο της γενικότερης προσπάθειας που καταβάλλεται για περιορισμό της φοροδιαφυγής και στήριξης των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού, οι ανάγκες του οποίου φέτος αλλά και τα επόμενα χρόνια είναι ιδιαίτερα αυξημένες.
Από την έντυπη έκδοση
Των Γιώργου Κούρου και Γιώργου Παλαιτσάκη
Τον «γρίφο» της αύξησης της εισπραξιμότητας από την «πηγή» του ΦΠΑ αναζητά εκ νέου η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών, στο πλαίσιο της γενικότερης προσπάθειας που καταβάλλεται για περιορισμό της φοροδιαφυγής και στήριξης των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού, οι ανάγκες του οποίου φέτος αλλά και τα επόμενα χρόνια είναι ιδιαίτερα αυξημένες.
Παρά το γεγονός ότι όλες οι προηγούμενες προσπάθειες αν και απέφεραν κάποια θετικά αποτελέσματα, επί της ουσίας δεν κατάφεραν το καίριο πλήγμα στη μάστιγα που ταλανίζει την πραγματική οικονομία, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις και στο κοινωνικό σύνολο, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης προωθεί μέτρα που επί σειρά ετών μένουν στα συρτάρια των υπουργείων, όπως τη διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα ηλεκτρονικά συστήματα του Taxis.
Η κίνηση δεν είναι τυχαία και δεν αποσκοπεί μόνο στη δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών, αφού οι επιτελείς του υπουργείου Οικονομικών γνωρίζουν πλέον πολύ καλά, εν όψει και του νέου τρίτου και σκληρότερου μνημονίου, ότι ο περιορισμός της φοροδιαφυγής, ειδικά από το σκέλος του ΦΠΑ, μπορεί να ενισχύσει τις εισπράξεις του Δημοσίου σε βαθμό τέτοιο που να ανατραπεί το μίγμα της φορολογικής πολιτικής που θέλει να επιβάλει το κουαρτέτο στην Αθήνα.
Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι με βάση την πιο πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα έσοδα στη χώρα μας από τον ΦΠΑ θα έπρεπε να ξεπερνούν τα 20 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση, αλλά παρ’ όλα αυτά οι εισπράξεις περιορίζονται ακόμη και κάτω από τα 14 δισ. ευρώ, αφού κάθε χρόνο χάνονται περίπου 6,6 δισ. ευρώ από τη συγκεκριμένη «πηγή» του προϋπολογισμού.
Τα στοιχειά της Ε.Ε. αφορούν τη χρήση του 2012 και με βάση αυτά η Ελλάδα καταγράφει το συγκεκριμένο έτος την 5η χειρότερη επίδοση σε ολόκληρη την Ευρώπη με ποσοστό 33%, ενώ σε χειρότερη κατάσταση σε σχέση με την Ελλάδα βρίσκονται:
1. Η Ρουμανία με δείκτη 44%, ετήσιες εισπράξεις μόλις 11,21 δισ. ευρώ και κενό από ΦΠΑ στα 8,8 δισ. ευρώ.
2. Η Σλοβακία με κενό 2,78 δισ. ευρώ και δείκτη στο 39%.
3. Η Λιθουανία με κενό 1,43 δισ. ευρώ και ποσοστό δείκτη στο 36%.
4. Η Λετονία με ποσοστιαίες απώλειες 34% και κενό 818 εκατ. ευρώ.
Στην προσπάθεια, λοιπόν, αύξησης της εισπραξιμότητας του ΦΠΑ η κυβέρνηση σχεδιάζει την ενεργοποίηση των διατάξεων του άρθρου 20 του νόμου 3842/2010 και του άρθρου 26 του νόμου 3943/2011 που προβλέπουν τη διασύνδεση των ηλεκτρονικών φορολογικών μηχανισμών έκδοσης τιμολογίων και των ταμειακών μηχανών των επιχειρήσεων με τις πληροφοριακές υποδομές της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων (ΓΓΔΕ) του υπουργείου Οικονομικών.
Με την εφαρμογή των διατάξεων αυτών, τα στοιχεία όλων των τιμολογίων και των αποδείξεων που εκδίδουν οι επιχειρήσεις θα διαβιβάζονται ηλεκτρονικά, τη στιγμή της έκδοσης, στο κεντρικό πληροφοριακό σύστημα της Διεύθυνσης Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (ΔΗΛΕΔ) της ΓΓΔΕ που βρίσκεται στη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων (ΓΓΠΣ). Ταυτόχρονα, η γνησιότητα των εκδιδόμενων τιμολογίων θα επιβεβαιώνεται και από τις επιχειρήσεις που τα λαμβάνουν, με την αποστολή σχετικών ηλεκτρονικών μηνυμάτων στο κεντρικό πληροφοριακό σύστημα της ΔΗΛΕΔ, στη ΓΓΠΣ.
Απώλειες εσόδων ύψους 6,6 δισ. ευρώ
Στόχος του υπουργείου Οικονομικών είναι να αντιμετωπιστεί επιτέλους το μείζον πρόβλημα της φοροδιαφυγής στον ΦΠΑ, η οποία φθάνει τα 6,6 δισ. ευρώ ετησίως! Τα φαινόμενα απόκρυψης φορολογητέων ακαθάριστων εσόδων μέσω της μη έκδοσης αποδείξεων ή της χρήσης αδήλωτων ταμειακών μηχανών ή της χρησιμοποίησης πλαστών και εικονικών φορολογικών στοιχείων, τα οποία οργιάζουν επί πολλά έτη στην Ελλάδα, έχουν συμβάλει στο να έχει εκτιναχθεί στα ύψη η φοροδιαφυγή στον ΦΠΑ. Η εφαρμογή του μέτρου της διασύνδεσης των φορολογικών μηχανισμών έκδοσης τιμολογίων και των ταμειακών μηχανών με τη ΓΓΠΣ εκτιμάται ότι θα συμβάλει στο να περιοριστούν κατά πολύ τα φαινόμενα αυτά και να μειωθούν οι τεράστιες απώλειες φορολογικών εσόδων ύψους 6,6 δισ. ευρώ, που υπολογίζεται ότι προκαλούνται κάθε χρόνο στον κρατικό προϋπολογισμό της χώρας μας από τη φοροδιαφυγή στον ΦΠΑ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η εισπραξιμότητα του ΦΠΑ στη χώρα μας έχει περιοριστεί στο 67%, όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι 83%. Από τη στιγμή που θα λειτουργούν πλήρως οι διαδικασίες αυτές, η ΓΓΔΕ θα μπορεί να συλλέγει και να επεξεργάζεται ηλεκτρονικά όλα τα στοιχεία των εκδιδόμενων τιμολογίων και αποδείξεων τα οποία θα διαβιβάζονται σ’ αυτήν από τους φορολογικούς μηχανισμούς και τις ταμειακές μηχανές των επιχειρήσεων και έτσι θα είναι σε θέση να γνωρίζει, σε πραγματικό χρόνο, το ύψος των καθημερινών «επίσημων» συναλλαγών κάθε επιχείρησης. Ετσι, η ΓΓΔΕ θα αποκτήσει τη δυνατότητα να εντοπίζει άμεσα τους επιχειρηματίες που είναι ύποπτοι για φοροδιαφυγή και θα καταφέρει να βελτιώσει θεαματικά τη στόχευση και την αποτελεσματικότητα των φορολογικών ελέγχων.
Ειδικότερα:
1) Η συλλογή πληθώρας στοιχείων, η οποία θα επιτρέπεται μέσω της ηλεκτρονικής διαβίβασης των εκδιδόμενων τιμολογίων στη ΓΓΠΣ μπορεί να κάνει εφικτή την άμεση και στοχευμένη επέμβαση του ελεγκτικού μηχανισμού στην έδρα των συναλλασσομένων (π.χ. μέσω της τροφοδότησης του πληροφοριακού συστήματος διενέργειας ελέγχων ELENXIS). Οσα δεδομένα τιμολογίων διαβιβάζονται στην κεντρική βάση δεδομένων της ΓΓΠΣ αλλά δεν επιβεβαιώνονται από τους λήπτες θα θεωρούνται αυτόματα «ύποπτα» και θα ελέγχονται κατά προτεραιότητα. Οσα τιμολόγια διακινούνται σε φυσική μορφή θα ελέγχονται για το εάν τα δεδομένα τους έχουν διαβιβαστεί ηλεκτρονικά και έχουν γίνει αποδεκτά από τους λήπτες και εφόσον δεν διαπιστώνεται η ηλεκτρονική διαβίβαση ή αποδοχή των στοιχείων τους θα θεωρούνται «ύποπτα» και οι εκδότες και οι λήπτες τους θα ελέγχονται κατά προτεραιότητα. Με το σύστημα αυτό οι ελεγκτές θα μπορούν, δηλαδή, να είναι εφοδιασμένοι με στοιχεία που θα τους κάνουν άμεσα αποτελεσματικούς ακόμη και στη διενέργεια ελέγχων τη στιγμή της διακίνησης αγαθών.
2) Με την ηλεκτρονική διαβίβαση των στοιχείων των -εκδιδόμενων από φορολογικές ταμειακές μηχανές ή φορολογικούς ηλεκτρονικούς μηχανισμούς- αποδείξεων στη ΓΓΠΣ θα σταματήσει να υπάρχει δυνατότητα έκδοσης «πλαστών» αποδείξεων από φορολογικές ταμειακές μηχανές ή από ΦΗΜ που δεν έχουν δηλωθεί στο ΤΑΧΙSnet. Επιπλέον, θα περιοριστεί η δυνατότητα των επιτηδευματιών να αποφεύγουν την έκδοση αποδείξεων, ενώ οι αρμόδιες υπηρεσίες θα έχουν τη δυνατότητα να προσεγγίσουν τα μεγέθη των εσόδων του ΦΠΑ, του φόρου εισοδήματος κ.λπ. και να ελέγχουν άμεσα, μέσω διασταυρώσεων, την ορθότητα των δηλώσεων ΦΠΑ, έχοντας ταυτόχρονα στη διάθεσή τους και τα διαβιβαζόμενα δεδομένα των τιμολογίων που αφορούν σε συναλλαγές μεταξύ επιτηδευματιών. Τέλος, η πολιτεία θα καταφέρει να μεγιστοποιήσει τα οφέλη που προσδοκά από την επέκταση της χρήσης του «πλαστικού χρήματος» σε όλες τις συναλλαγές των πολιτών.
Το νομικό πλαίσιο για την προώθηση του μέτρου της διασύνδεσης των φορολογικών μηχανισμών και των ταμειακών μηχανών με τις πληροφοριακές υποδομές της ΓΓΠΣ είχε διαμορφωθεί ήδη από τα έτη 2010 και 2011, αλλά παρέμεινε ανενεργό.
Συγκεκριμένα, από τον Απρίλιο του 2010 έχει τεθεί σε ισχύ ο νόμος 3842/2010 το άρθρο 20 του οποίου αναφέρει τα εξής:
«Για συναλλαγές επιτηδευματιών με άλλους επιτηδευματίες… τα δεδομένα των φορολογικών συναλλαγών που εκδίδονται διαβιβάζονται ηλεκτρονικά σε βάση δεδομένων της ΓΓΠΣ του υπουργείου Οικονομικών».
Εξάλλου στις 31 Μαρτίου 2001 τέθηκε σε ισχύ ο νόμος 3943/2011, στο άρθρο 26 του οποίου προβλέπεται: «Οι επιτηδευματίες που εκδίδουν αποδείξεις λιανικής πώλησης ή παροχής υπηρεσιών με χρήση φορολογικών ταμειακών μηχανών, υποχρεούνται να διαβιβάζουν ηλεκτρονικά τα δεδομένα των φορολογικών στοιχείων που εκδίδονται σε βάση δεδομένων της ΓΓΠΣ του υπουργείου Οικονομικών».
Τον Μάιο του 2011, προκειμένου να βρεθεί τρόπος αυτόματης διαβίβασης όλων των ανωτέρω δεδομένων στη ΓΓΠΣ, συστάθηκε στο υπουργείο Οικονομικών ομάδα εργασίας, η οποία ανέλαβε να βρει μια εφικτή λύση σε ό,τι αφορά τις προδιαγραφές των νέων ταμειακών μηχανών και των λοιπών ηλεκτρονικών φορολογικών μηχανισμών, ώστε το μέτρο να υλοποιηθεί από την πλειοψηφία των εταιρειών που ασχολούνται με την κατασκευή και την εμπορία ταμειακών μηχανών και λοιπών φορολογικών μηχανισμών. Η λύση θα αφορούσε σε αυτόματη διαβίβαση των στοιχείων των τιμολογίων, των δελτίων αποστολής, των αποδείξεων λιανικών πωλήσεων και των δελτίων λιανικής από τους φορολογικούς μηχανισμούς σε server της ΓΓΠΣ. Η ομάδα εργασίας μετά από συσκέψεις κάθε εβδομάδα όλο το καλοκαίρι κατέληξε σε πόρισμα που υποβλήθηκε στον τότε υπουργό Οικονομικών για έγκριση, τον Οκτώβριο του 2011.
Συντάχθηκαν δύο σχέδια υπουργικών αποφάσεων, η μία που αφορούσε τις νέες τεχνικές προδιαγραφές των ταμειακών μηχανών και η άλλη που αφορούσε τις προδιαγραφές αναβάθμισης των driver των υπαρχόντων φορολογικών μηχανισμών ώστε να είναι σε θέση να παράγουν ομοιόμορφα αρχεία έτοιμα προς αποστολή στη ΓΓΠΣ. Ακολούθως αποφασίστηκε η παραπομπή των σχεδίων των υπουργικών αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τη διαδικασία της Οδηγίας 98/34/ΕΚ.
Τα σχέδια πράγματι στάλθηκαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω του ΕΛΟΤ και έλαβαν αριθμό γνωστοποίησης 2012/266/GR και 2012/267/GR τον Μάρτιο του 2012.
Τον Ιούλιο του 2012 (απρόσμενα γρήγορα) ήρθε η απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής χωρίς να υπάρχουν τεχνικές παρατηρήσεις. Δεν μπορούσε πλέον να γίνει καμία αλλαγή στο τεχνικό περιεχόμενο των σχεδίων.
Τα σχέδια για τις απαιτούμενες υπουργικές αποφάσεις υπογράφηκαν από τις συναρμόδιες διευθύνσεις και υποβλήθηκαν για υπογραφή τον Ιούλιο του 2012 στον τότε υφυπουργό Οικονομικών Γ. Μαυραγάνη. Ομως ο κ. Μαυραγάνης δεν τα υπέγραψε!
Υστερα από καθυστέρηση έξι μηνών, τον Δεκέμβριο του 2012, τα σχέδια των υπουργικών αποφάσεων υπογράφηκαν και έγιναν οι ΠΟΛ. 1220/2012 και ΠΟΛ 1221/2012. Εμεινε σε εκκρεμότητα μία τρίτη απόφαση (ΠΟΛ.) που θα όριζε τον χρόνο υποχρεωτικής αποστολής τιμολογίων και αποδείξεων στη ΓΓΠΣ.
Τον Ιανουάριο του 2013, επί θητείας Γιώργου Μαυραγάνη ως υφυπουργού Οικονομικών, συντάχθηκε και εκδόθηκε η ΠΟΛ. 1004/2013, με την οποία ορίστηκε ότι τα τιμολόγια δεν θα σημαίνονται πλέον από ειδικούς μηχανισμούς ηλεκτρονικής σήμανσης (ΕΑΦΔΣΣ). Στην ουσία ακυρώθηκε σε μεγάλο βαθμό όλη η προεργασία που είχε γίνει για την εφαρμογή του μέτρου της διασύνδεσης των φορολογικών μηχανισμών έκδοσης τιμολογίων με τη ΓΓΠΣ. Κι αυτό διότι με την κατάργηση της ηλεκτρονικής σήμανσης, που είχε θεσπιστεί με νόμο του 2002, δεν μπορούσαν πλέον να αποσταλούν στη ΓΓΠΣ τα στοιχεία των τιμολογίων. Στη ΓΓΠΣ, οι ΕΑΦΔΣΣ μπορούσαν πλέον να αποστέλλουν στοιχεία μόνο για τα δελτία αποστολής, τα οποία όμως δεν έχουν αξίες, άρα η ΓΓΠΣ δεν θα είχε εικόνα για τις εισπράξεις της κάθε επιχείρησης!
Παράλληλα, ο Σύνδεσμος Εισαγωγέων και Κατασκευαστών Ταμειακών Συστημάτων (ΣΕΚΤ) πρότεινε προς τη ΓΓΠΣ να κατασκευάσει με δικά του έξοδα τον server συγκέντρωσης δεδομένων στη ΓΓΠΣ. Ο Χάρης Τσαβδάρης όταν τον Ιούνιο του 2013 ανέλαβε γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων έκανε δεκτή την πρόταση του ΣΕΚΤ και ο server που είχε ήδη δοκιμαστεί στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο άρχισε να εγκαθίσταται στο περιβάλλον της ΓΓΠΣ.
Τον Οκτώβριο 2013 ο server ήταν έτοιμος. Στις 5 Νοεμβρίου 2013 έγινε μια ανακοίνωση από τη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων (ΓΓΔΕ) για δοκιμαστική λειτουργία του server, η οποία ακυρώθηκε μία εβδομάδα αργότερα! Ωστόσο, η θέση του server σε δοκιμαστική λειτουργία είχε αρκέσει για να ξεκινήσουν 600 φορολογικοί μηχανισμοί ΕΑΦΔΣΣ και ταμειακές μηχανές νέου τύπου να στέλνουν δεδομένα.
Τον Νοέμβριο 2013 δόθηκαν οι πρώτες άδειες ταμειακών μηχανών νέου τύπου σύμφωνα με την ΠΟΛ. 1220/2012. Παρ’ όλα αυτά, στις 15/11/2013 ο τότε υφυπουργός Οικονομικών Γ. Μαυραγάνης δήλωσε ότι η υποχρέωση αποστολής αναλυτικών στοιχείων ανά συναλλαγή δεν θα υλοποιηθεί προς το παρόν!
Τον Ιανουάριο του 2014 ο τότε γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων Χ. Τσαβδάρης έδωσε εντολή να διακοπεί η λειτουργία του server. Ο server ήταν κλειστός για ένα μήνα, αλλά όταν ξαναλειτούργησε οι φορολογικοί μηχανισμοί έστειλαν και τα δεδομένα του διαστήματος που ο server ήταν κλειστός! Στις 13 Ιανουαρίου 2014 ο τότε γενικός γραμματέας Δημοσιών Εσόδων Χάρης Θεοχάρης χαρακτήρισε «φαραωνικό σχέδιο» την όλη διαδικασία της διασύνδεσης των ταμειακών μηχανών και των λοιπών φορολογικών μηχανισμών με τις πληροφοριακές υποδομές της ΓΓΠΣ και ισχυρίστηκε ότι το σχέδιο αυτό έχει απορριφθεί από την τρόικα! Τον ίδιο μήνα (Ιανουάριο του 2014) σε σύσκεψη όπου συμμετείχαν ο κ. Μαυραγάνης και ο κ. Θεοχάρης ανακοινώθηκε ότι η διασύνδεση των ταμειακών μηχανών και των λοιπών φορολογικών μηχανισμών με ΕΑΦΔΣΣ με τη ΓΓΠΣ ματαιώνεται και ότι αντί γι’ αυτό θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά ανά τρίμηνο συγκεντρωτικές καταστάσεις πελατών - προμηθευτών.
Παρά τα νομικά προβλήματα και την έλλειψη υποχρέωσης αποστολής δεδομένων, το σύστημα αποστολής δεδομένων στη ΓΓΠΣ επέζησε. Μέχρι το τέλος Απριλίου 2015 είχαν αποσταλεί μέσω του συστήματος αυτού στοιχεία για πάνω από 3.000.000 παραστατικά από 600 φορολογικούς μηχανισμούς και ταμειακές μηχανές. Κι αυτό χωρίς να έχει απασχοληθεί κανένας υπάλληλος της ΓΓΠΣ ή της ΓΓΔΕ. Δεν χρειάστηκε να λειτουργήσει καν τηλεφωνικό κέντρο, καθώς τα μηχανήματα απέστελλαν στοιχεία σε άλλα μηχανήματα χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Διαπιστώθηκε δε ότι ο αποθηκευτικός χώρος που απαιτείται είναι ελάχιστος, οι απαιτήσεις επικοινωνίας είναι επίσης ελάχιστες και ότι τα πάντα λειτουργούσαν άψογα ακόμη και για το διάστημα που ο server ήταν κλειστός!
Ενεργοποίηση των διαδικασιών που «πάγωσαν»
Τα δεδομένα αυτά έχουν ενδυναμώσει πλέον την πολιτική βούληση της τωρινής κυβέρνησης, ώστε να προχωρήσει άμεσα η διασύνδεση των φορολογικών ταμειακών μηχανών και των λοιπών φορολογικών μηχανισμών (ΕΑΦΔΣΣ) νέας τεχνολογίας με διαδικασίες κατεπείγοντος, τουλάχιστον σε επαγγελματικούς τομείς με υψηλές υποψίες φοροδιαφυγής. Ταυτόχρονα θα αναζητηθούν οι βέλτιστες μέθοδοι (με τεχνολογικά - οικονομικά κριτήρια) διασύνδεσης επαγγελματικών κατηγοριών που δεν καλύπτονται από το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο και που διαθέτουν ΦΤΜ παλαιών προδιαγραφών, ώστε να επιτευχθεί η καθολική εφαρμογή του μέτρου το συντομότερο δυνατό.
Αποφασίστηκε δε η διερεύνηση του συνδυασμού της καθολικής επέκτασης του παραπάνω μέτρου με την πλήρη εφαρμογή - εντατικοποίηση της χρήσης πλαστικού χρήματος (χρεωστικές κάρτες) στις λιανικές πωλήσεις. Οι παραπάνω βασικές δράσεις θα πλαισιωθούν με άλλα επιμέρους υποστηρικτικά μέτρα, όπως π.χ. η λοταρία, η επιστροφή φόρου από αποδεδειγμένη πληρωμή δαπανών μέσω χρεωστικών καρτών ή το κτίσιμο του αφορολόγητου με δαπάνες που θα προκύπτουν άμεσα από τις αγορές μέσω πλαστικού χρήματος.
Τα παραπάνω μέτρα θα αποτελέσουν πρόδρομο για την ηλεκτρονική διαδικασία απόδοσης ΦΠΑ, ώστε συνδυαζόμενα να συμβάλουν στην αύξηση της εισπραξιμότητας του ΦΠΑ που θα επιτρέψει να αποκλιμακωθούν οι πολύ υψηλοί συντελεστές του φόρου. Επιπλέον θα υπάρχει η δυνατότητα εξελιγμένων διασταυρώσεων και βελτίωση της στόχευσης φορολογικών ελέγχων.