Όλες οι αλλαγές στη φορολογική ζωή νοικοκυριών-εταιρειών

Από την έντυπη έκδοση 

Περισσότερα από δύο χρόνια θα χρειαστεί να περάσουν προκειμένου να ξεδιπλωθούν όλα τα φορολογικά μέτρα που προτίθεται να πάρει η ελληνική κυβέρνηση με «αντάλλαγμα» τη δανειακή σύμβαση των 53,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, αλλά και την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη.

Η αρχή θα γίνει από… Δευτέρα καθώς παρεμβάσεις όπως η αύξηση των συντελεστών του ΦΠΑ, η αύξηση της εισφοράς αλληλεγγύης, η επιβολή φόρου πολυτελούς διαβίωσης στα σκάφη αναψυχής, αλλά και η αύξηση των συντελεστών του ίδιου φόρου για τα αυτοκίνητα και τις πισίνες θα ενεργοποιηθούν άμεσα.

Από την άλλη, σειρά μέτρων όπως η αύξηση του φόρου για τις επιχειρήσεις αλλά και ο υπολογισμός της προκαταβολής με συντελεστή 100% θα αποτυπωθούν στο εκκαθαριστικό της εφορίας της επόμενης χρονιάς, όπως άλλωστε και τα αυστηρά μέτρα για τη φορολόγηση των αγροτών.

Δεν λείπουν και τα μέτρα τα οποία ακόμη δεν έχουν… φανεί. Το κείμενο της ελληνικής πρότασης προαναγγέλλει νέο φορολογικό νόμο από φθινόπωρο με παρεμβάσεις σε όλο το φάσμα της φορολογίας: από τον υπολογισμό του φόρου εισοδήματος μέχρι τον καταλογισμό των προστίμων.

Πολλά από τα μέτρα που περιλαμβάνονται στην ελληνική πρόταση δεν μπορούν από τώρα να αποτιμηθούν, καθώς οι λεπτομέρειες -που όμως είναι καθοριστικής σημασίας- θα προσδιοριστούν με τον εκτελεστικό νόμο. Σε κάθε περίπτωση, από τώρα είναι σαφές ότι θα υπάρξει οριζόντια επιβάρυνση λόγω της αναπροσαρμογής του ΦΠΑ, περισσότερος φόρος για αγρότες (για μια σειρά από λόγους), αλλά και για τις επιχειρήσεις. Ο κατάλογος των μέτρων έτσι όπως διαμορφώνεται μέχρι στιγμής είναι ο εξής:

Αύξηση συντελεστών ΦΠΑ

Θα ισχύσουν τρεις συντελεστές:

• 6% για τα φάρμακα, τα βιβλία και το θέατρο
• 13% για ορισμένα βασικά τρόφιμα, τα ξενοδοχεία, την ενέργεια (ρεύμα και φυσικό αέριο) και το νερό (χωρίς τις υπηρεσίες αποχέτευσης που είναι στο 23%) και
• 23% για όλες τις υπόλοιπες υπηρεσίες και προϊόντα.

Ποιες είναι οι σοβαρότερες επιπτώσεις από τις αλλαγές του ΦΠΑ που θα πρέπει να αποδώσουν συνολικά 1,8 δισεκατομμύριο ευρώ; Η μετάταξη πολλών τροφίμων (κυρίως συσκευασμένων) στο 23%, όπως επίσης η μετάταξη της εστίασης στο 23%. Στα ξενοδοχεία ο ΦΠΑ θα ανέβει από το 6,5% στο 13%.

Τουλάχιστον για τα ξενοδοχεία προτείνεται η μετάταξη να γίνει από το φθινόπωρο, προκειμένου να μην υπάρξει επίπτωση κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου. Στο κείμενο της ελληνικής πρότασης υπάρχει αναφορά για κατάργηση εξαιρέσεων από τον ΦΠΑ. Με τον εκτελεστικό νόμο θα φανεί ποιες από τις εξαιρέσεις θα πάψουν να υπάρχουν.

Επιβολή ΦΠΑ ή αύξηση φόρου στις ασφάλειες

Είναι, εφόσον τελικώς η νομοθετική διάταξη λάβει τη μορφή που περιγράφεται στο κείμενο των προτάσεων, ένα από τα βαρύτερα μέτρα του πακέτου. Η πρόταση μιλάει για κατάργηση της απαλλαγής από τον ΦΠΑ στις ασφάλειες και πρακτικά για αύξηση του φόρου.

Σήμερα, στα ασφαλιστήρια συμβόλαια επιβάλλεται φόρος 10% και καθόλου ΦΠΑ. Αν επιβληθεί ΦΠΑ 23% (που είναι και το πιθανότερο σενάριο) τότε θα προκύψει σημαντική επιβάρυνση σε όλες τις ασφάλειες (αυτοκινήτου, πυρός και ζωής). Το ακριβές ποσοστό της επιβάρυνσης θα εξαρτηθεί από το αν ο ΦΠΑ θα επιβληθεί ταυτόχρονα με τον φόρο ασφαλιστικών εργασιών ή αν ο ΦΠΑ του 23% θα αντικαταστήσει τον συγκεκριμένο φόρο.

Η παραγωγή ασφαλίστρων στην Ελλάδα είναι πάνω από τέσσερα δισ. ευρώ, οπότε η απόδοση του μέτρου θα ανέλθει σε αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Αν δεν υπάρξει επιβολή ΦΠΑ, είναι πιθανή η αύξηση του φόρου ασφαλιστικών υπηρεσιών από το 10% που είναι σήμερα.

Κατάργηση ειδικού καθεστώτος στα νησιά

Το ειδικό καθεστώς των νησιών προτείνεται να καταργηθεί σταδιακά από τον Οκτώβριο μέχρι το τέλος του 2016, αρχής γενομένης από τους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Ζητείται επίσης να υπάρχουν εισοδηματικές ενισχύσεις για τους κατοίκους με τα μικρότερα εισοδήματα, όπως επίσης να διατηρηθεί η έκπτωση για τα απομακρυσμένα νησιά. Από την εξειδίκευση θα φανεί ποια νησιά γλιτώνουν και ποια όχι. Ο κατάλογος περιλαμβάνει Λέσβο, Χίο, Σάμο, Δωδεκάνησα, Κυκλάδες, Θάσο, Σαμοθράκη, Βόρειες Σποράδες και Σκύρο.

Αύξηση συντελεστή φορολογίας στα κέρδη των επιχειρήσεων

Οι επιχειρήσεις φαίνεται να έχουν γλιτώσει από την έκτακτη εισφορά η οποία δεν υπάρχει μέσα στο καινούργιο κείμενο των προτάσεων (σ.σ. άλλωστε δεν το ήθελαν και οι θεσμοί). Δεν γλιτώνουν όμως από την αύξηση του συντελεστή υπολογισμού του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων.

Από το 26% που είναι σήμερα θα διαμορφωθεί στο 28%. Μάλιστα, αναφέρεται ότι σε περίπτωση που χρειαστούν επιπλέον έσοδα για να επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι, είναι στο τραπέζι η περαιτέρω αύξηση στο 29%, μέτρο που μπορεί να αποφέρει πρόσθετα έσοδα 140 εκατ. ευρώ. Η αύξηση θα ισχύσει για τα κέρδη του 2015, οπότε η επίπτωση θα φανεί στο εκκαθαριστικό της επόμενης χρονιάς.

Αύξηση προκαταβολής φόρου για επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες

Στις επιχειρήσεις προτείνεται να εφαρμοστεί προκαταβολή φόρου 100%, με πρώτη χρονιά εφαρμογής το 2016 (σ.σ. θα πληρωθούν οι φόροι για τα κέρδη του 2015 και ταυτόχρονα θα γίνει η προκαταβολή για τα κέρδη του 2016). Για τους επαγγελματίες, η αύξηση με στόχο επίσης το 100% προτείνεται να γίνει σταδιακά μέχρι το 2017.

Φόρος πολυτελούς διαβίωσης στα σκάφη αναψυχής

Οι «τυχεροί» είναι αυτοί που διαθέτουν σκάφη άνω των 5 μέτρων, καθώς για πρώτη φορά θα κληθούν να πληρώσουν φόρο με συντελεστή 13% επί του τεκμηρίου διαβίωσης. Πριν από το δημοψήφισμα, ήταν προγραμματισμένο να επιβληθεί φόρος σε σκάφη άνω των 10 μέτρων, αλλά αποφασίστηκε να διευρυνθεί η φορολογική βάση. Ετσι, ένα σκάφος 5 μέτρων θα επιβαρυνθεί με φόρο 400 ευρώ, ένα σκάφος 11 μέτρων ανοικτού τύπου θα επιβαρυνθεί με 1.820 ευρώ, ενώ ένα αντίστοιχου μήκους σκάφος με χώρο ενδιαίτησης θα πληρώσει 3.705 ευρώ.

Αύξηση φόρου πολυτελούς διαβίωσης σε Ι.Χ. και πισίνες

Για να εισπράξει 47 εκατ. ευρώ φέτος και άλλα τόσα του χρόνου από τον φόρο πολυτελούς διαβίωσης, το υπουργείο Οικονομικών θα αποστείλει ένα επιπλέον εκκαθαριστικό στους υπόχρεους, πιθανότατα μέσα στο φθινόπωρο.

Οι ιδιοκτήτες αυτοκινήτων με κινητήρα άνω των 2.500 κυβικών θα επιβαρυνθούν με τουλάχιστον 400 ευρώ ο καθένας. Δηλαδή, για ένα Ι.Χ. 2.600 κυβικών ο φόρος από τα 1.420 ευρώ που είναι σήμερα θα αυξηθεί στα 1.846 ευρώ, με την πρόσθετη επιβάρυνση να ανέρχεται στα 426 ευρώ. Στα μεγαλύτερου κυβισμού αυτοκίνητα (π.χ. 3.500 κυβικά) ο πρόσθετος φόρος θα φτάσει στα 714 ευρώ.

Ο φόρος πολυτελούς διαβίωσης για το 2014 έχει ήδη καταλογιστεί στο εκκαθαριστικό του φόρου εισοδήματος. Το πιθανότερο είναι ότι στο καινούργιο εκκαθαριστικό θα γίνει ο νέος υπολογισμός (σ.σ. ο φόρος θα υπολογιστεί με συντελεστή 13% επί του τεκμηρίου αντί για 10% σήμερα) και θα αφαιρεθεί ο φόρος που έχει καταλογιστεί ήδη. Εκτός από τα Ι.Χ. άνω των 2.500 κυβικών, αυξημένος φόρος κατά 30% θα υπολογιστεί και για τις πισίνες.

Θέσπιση φόρου επί των τηλεοπτικών διαφημίσεων

Το πιθανότερο είναι ότι θα υπολογιστεί με φορολογικό συντελεστή 20%. Επέκταση της φορολογίας 30% επί των ακαθάριστων εσόδων από τα τυχερά παιχνίδια και τα VLTs. Η απόδοση του μέτρου θα κριθεί από το αν και πότε θα κυκλοφορήσουν τα VLTs στην αγορά.

Αύξηση ορίου τζίρου για την απαλλαγή από τον ΦΠΑ

Σήμερα, δικαίωμα εξαίρεσης από τον ΦΠΑ έχουν όλοι οι επαγγελματίες με ετήσια έσοδα έως 10.000 ευρώ. Προτείνεται το όριο αυτό, κατόπιν σχετικής αίτησης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να αυξηθεί στα 25.000 ευρώ.

Αύξηση φόρου στα εισοδήματα από ενοίκια

Το συγκεκριμένο μέτρο εμφανίζεται ως «εναλλακτική λύση» σε περίπτωση που δεν επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι. Θα αφορά τα εισοδήματα του 2015. Σήμερα τα ενοίκια μέχρι το ύψος των 12.000 ευρώ ετησίως φορολογούνται με 11% και προτείνεται ο συντελεστής να αναπροσαρμοστεί στο 15%. Επίσης, για τα ενοίκια από 12.000 ευρώ και πάνω ο συντελεστής του 33% που ισχύει σήμερα προτείνεται να ανέβει στο 35%.

Αλλαγές στις ρυθμίσεις των ληξιπρόθεσμων οφειλών

Αλλο ένα κρίσιμο μέτρο, καθώς έτσι όπως είναι διατυπωμένη η πρόταση παραπέμπει σε αλλαγές ακόμη και γι’ αυτούς που έχουν ενταχθεί ήδη στη ρύθμιση των 100 δόσεων. Προτείνεται αύξηση επιτοκίου, διερεύνηση για το αν όσοι έχουν υπαχθεί στη ρύθμιση μπορούν να αποπληρώσουν και σε λιγότερες δόσεις, αλλά και μέτρα «αποβολής» από τη ρύθμιση όσων δεν πληρώνουν ταυτόχρονα και τις τρέχουσες οφειλές.

Καθιέρωση περιουσιολογίου

Είναι μια από τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει η κυβέρνηση και προεκλογικά και τώρα μπαίνει και ως «προαπαιτούμενο» για τη δανειακή σύμβαση. Το περιουσιολόγιο θα ενσωματώνει πέρα από τα ακίνητα και τις καταθέσεις.

Διασταυρώσεις για τον εντοπισμό αδήλωτων εισοδημάτων με έλεγχο των καταθέσεων

Επιτροπή του υπουργείου Οικονομικών ήδη μελετάει τους τρόπους αυτόματης διασταύρωσης των καταθέσεων -σε Ελλάδα και εξωτερικό- με τα εισοδήματα που εμφανίζονται στις φορολογικές δηλώσεις. Οπου προκύπτουν διαφορές, θα διατάσσεται έλεγχος.

Ρύθμιση οικειοθελούς εμφάνισης αδήλωτων εισοδημάτων

Θα εμφανιστεί ως τελευταία ευκαιρία. Οσοι έχουν καταθέσεις εντός ή εκτός συνόρων θα μπορούν, πληρώνοντας φόρο με συντελεστή 21%, να απαλλάσσονται από τον φορολογικό έλεγχο, ο οποίος θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει και σε υψηλότερη φορολογική επιβάρυνση.

Κατάσχεση μισθών ακόμη και κάτω από 1.500 ευρώ

Ζητείται διπλή παρέμβαση: και του ορίου του 25% για μισθούς και συντάξεις που σήμερα είναι ακατάσχετο, αλλά και μείωση του ορίου των 1.500 ευρώ. Αυτό θα ανοίξει τον δρόμο για αυτόματες κατασχέσεις ποσών από την εφορία, αλλά για όσους δεν έχουν ρυθμίσει τις οφειλές τους και δεν δίνουν την ελάχιστη δόση των 20 ευρώ τον μήνα.

Διατήρηση ΕΝΦΙΑ τουλάχιστον μέχρι το 2016

Οι δανειστές απαίτησαν, και η ελληνική πλευρά αποδέχτηκε, ο ΕΝΦΙΑ να εφαρμοστεί κανονικά το 2015 αλλά και το 2016, με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλιστεί δημοσιονομική απόδοση 2,65 δισεκατομμυρίων ευρώ, όση δηλαδή και το 2014. Το πιθανότερο είναι ότι οι αντικειμενικές αξίες, ακόμη και αν αλλάξουν, ενδεχόμενο που πλέον απομακρύνεται, τελικώς να μη χρησιμοποιηθούν για τον υπολογισμό του φετινού ΕΝΦΙΑ. Σε κάθε περίπτωση -αλλάξουν δεν αλλάξουν οι αντικειμενικές αξίες- η κυβέρνηση δεσμεύεται ότι ο ΕΝΦΙΑ θα φέρει τα 2,65 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Κατάργηση ευνοϊκού καθεστώτος φορολόγησης των αγροτών

Θα επιφέρει διπλασιασμό του φορολογικού συντελεστή. Σήμερα, τα κέρδη φορολογούνται με 13% και η απάλειψη του ευνοϊκού καθεστώς θα φέρει τον συντελεστή στο 26%. Επίσης, ζητείται να πάψει να ισχύει η απαλλαγή από τη φορολόγηση των αποζημιώσεων και των επιδοτήσεων (σ.σ. εξασφαλίστηκε η μη φορολόγηση με νόμο που ψηφίστηκε προ εβδομάδων και τώρα ζητείται η κατάργησή του).

Ερχονται τα πάνω - κάτω σε ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό σύστημα

Αποδέχεται η ελληνική κυβέρνηση την ανάγκη για μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 1,8 δισεκατομμύριο ευρώ σε ετήσια βάση. Ετσι, το μόνο που μένει να φανεί είναι το πώς θα επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα.

Το πακέτο της ελληνικής πρότασης περιλαμβάνει μια σειρά από προτάσεις, ενώ δεν λείπουν οι παρεμβάσεις που οδηγούν σε μείωση συντάξεων. Η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύεται πρακτικά ότι θα εφαρμόσει πλήρως τη μεταρρύθμιση του 2010 -αυτό σημαίνει υπολογισμό της σύνταξης με βάση τις εισφορές-, αλλά και τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος από τον Οκτώβριο.

Πώς όμως θα συγκεντρωθεί αυτό το ποσό;

• Το ΕΚΑΣ θα έχει καταργηθεί σταδιακά μέχρι το τέλος του 2019. Το μέτρο θα νομοθετηθεί άμεσα, ενώ το 20% των δικαιούχων θα χάσουν το επίδομα τον Μάρτιο του 2016. Ο «βηματισμός» προς την πλήρη κατάργηση θα αποφασιστεί σε συνεργασία με τους θεσμούς. Το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξει αλλαγή των εισοδηματικών κριτηρίων που θα οδηγήσει σε απώλεια του επιδόματος για δεκάδες χιλιάδες δικαιούχους.
• Αμεση θα είναι και η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών υπέρ του κλάδου υγείας στις κύριες συντάξεις (από 4% σε 6%), αλλά και η επέκτασή τους στις επικουρικές (θα υπολογίζεται επίσης με συντελεστή 6%). Η επιβολή των εισφορών θα φέρει μείωση καθαρών αποδοχών για όλους τους συνταξιούχους. Νέα μείωση των συντάξεων -τουλάχιστον σε ονομαστικούς όρους- δεν θα υπάρξει. Οι συνταξιούχοι όμως θα παίρνουν λιγότερα χρήματα στα χέρια τους. Στην επιβολή των νέων εισφορών για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη υπάρχει μια «παγίδα». Οι εισφορές υπολογίζονται επί της ακαθάριστης σύνταξης. Δηλαδή, επί του ποσού που αναλογεί στον κάθε συνταξιούχο πριν από την επιβολή των μειώσεων που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια των μνημονίων.
• Οσοι εισπράττουν επικουρική θα έρθουν αντιμέτωποι και με δεύτερη περικοπή, καθώς από τον Οκτώβριο θα επανέλθει στο προσκήνιο η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος. Το μέτρο δεν θα εφαρμοστεί μόνο αν η ελληνική πλευρά μπορεί να βρει ισοδύναμο.
• Θα αλλάξει το σύστημα υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών τόσο για τον ΟΑΕΕ (σ.σ. οι εισφορές θα αποτελούν πλέον συνάρτηση του εισοδήματος) όσο και για τον ΟΓΑ.
• Αμεσα θα ξεκινήσει και το κλείσιμο των «παραθύρων» που οδηγούν στην πρόωρη συνταξιοδότηση. Η πλήρης κατάργηση των εξαιρέσεων θα έχει ολοκληρωθεί έως το 2022 και θα παραμείνει σε ισχύ μόνο το ευνοϊκό καθεστώς για τις μητέρες με ανάπηρα τέκνα αλλά και για τους εργαζόμενους στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Το σοβαρότερο μέτρο για τον περιορισμό των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων θα είναι η αύξηση της «ποινής» για όσους θα φεύγουν νωρίτερα στη σύνταξη (σ.σ. σήμερα είναι 6% και θα αυξηθεί στο 16%).
• Η βασική σύνταξη (σ.σ. των 360 ευρώ) θα χορηγείται από εδώ και στο εξής μόνο σε όσους έχουν συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας τους.

Εφαρμογή από 1/1/2016

Οι αλλαγές δεν σταματούν εδώ. Ουσιαστικά, εξαγγέλλεται η ψήφιση νέου ασφαλιστικού νόμου μέχρι τον Οκτώβριο, με ορίζοντα εφαρμογής από 1/1/2016. Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση θα βάζει στο τραπέζι το σύστημα υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών (σ.σ. για τον ΟΑΕΕ όπως προαναφέρθηκε θα υπάρχει σύνδεση με το εισόδημα, αλλά και θέσπιση ενός κατώτατου ορίου).

Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης θα εξεταστεί τόσο η επέκταση του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος για ολόκληρη τη χώρα όσο και η ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων. Επίσης, θα μπει στο τραπέζι η αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων ώστε να υπάρχει ουσιαστικότερη σύνδεση των εισφορών με τις παροχές.