Ορισμένοι επιμένουν και τολμούν. Η οικονομική κρίση περιόρισε την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, αλλά ενίσχυσε το κίνητρο της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας. Συμπυκνώνοντας την καινοτομία, τη θέληση και τη δημιουργικότητα, οι νεοφυείς επιχειρήσεις διεκδικούν μερίδιο στο νέο παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Ο δρόμος είναι ανοιχτός αλλά και ακανθώδης· το 50% των startups εγκαταλείπει σε διάστημα 3 ετών. Δεν αρκεί μία καλή ιδέα για την επιτυχημένη δημιουργία και σταδιοδρομία μιας νεοφυούς επιχείρησης. Εκτός από πολλές εργατοώρες και επίπονη προσπάθεια, χρειάζονται γραφεία, υλικοτεχνική υποδομή, καθοδήγηση και χρηματοδότηση. Το κράτος οφείλει να προσφέρει εργαλεία και κυρίως να περιορίζει τα εμπόδια προς αυτήν την κατεύθυνση. Εποικοδομητική αν όχι απαραίτητη κρίνεται η σύνδεση της εκπαίδευσης και της έρευνας με την πραγματική οικονομία. Τα startups δεν καλούνται απλώς να διαδραματίσουν ατομικό βιοποριστικό ρόλο, αλλά να προσδώσουν σωρευτικά αναπτυξιακή δυναμική με πολλαπλάσια αποτελέσματα.
Orange Grove: Ένας πορτοκαλεώνας στο Καλλιμάρμαρο
Μέσα σε διάστημα ενός έτους, στο πλαίσιο του προγράμματος Orange Grove, η πρεσβεία της Ολλανδίας έχει φιλοξενήσει στην έδρα της στο Καλλιμάρμαρο 45 νεοφυείς επιχειρήσεις. Από αυτές, 2 «στάθηκαν στα πόδια τους», άλλες 2 σταμάτησαν τη δραστηριότητα, 9 βρήκαν full time εργασία και 34 παραμένουν στο Orange Grove. Συνολικά 20 startups του προγράμματος, το οποίο συνδράμουν 100 μέντορες και συντονιστές, καταφέρνουν να έχουν κάποιο εισόδημα. «Καταρχάς, προσπαθούμε να προετοιμάζουμε επαρκώς τις ομάδες ώστε να παρουσιάζουν τις ιδέες τους στον επιχειρηματικό κόσμο, στους venture capitalists ή στους business angels. Έπειτα, έχουμε πολλούς επισκέπτες οι οποίοι συμμετέχουν στις διοργανώσεις μας και γνωρίζουν από κοντά τα startups. Μεταξύ άλλων, έρχονται άνθρωποι από την Ολλανδία και από άλλα μέρη που διερευνούν την προοπτική επένδυσης σε αυτά τα εγχειρήματα», σημειώνει στη «Ν» ο πρέσβης της Ολλανδίας Jan Versteeg, ο οποίος θεωρεί ότι υπάρχει διαθέσιμη χρηματοδότηση για πραγματικά καλές πρωτοβουλίες. Το 60% των νέων θέσεων εργασίας οι οποίες δημιουργήθηκαν στην Ολλανδία το 2013 αφορούσαν εταιρείες νεότερες των 5 ετών. Όσον αφορά αυστηρά στις νεοφυείς επιχειρήσεις, δηλαδή τις εταιρείες που είναι καινοτόμοι, αναπτύσσονται με ταχύτητα και είθισται να σχετίζονται με τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνιών, ανέρχονται σε 7.000, αντιπροσωπεύουν 16.000 θέσεις εργασίας και συνεισφέρουν απευθείας 2 δις στο ολλανδικό ΑΕΠ. Ορμώμενος από το παράδειγμα της χώρας του, ο κ. Versteeg αναδεικνύει ως πρόκληση για την Ελλάδα να κινητοποιήσει περισσότερους ανθρώπους προς αυτήν την κατεύθυνση, παρατηρώντας ότι παρ’ όλη την υψηλή ανεργία, στην Αθήνα δραστηριοποιούνται μόλις λίγες εκατοντάδες startups.
Ένα από αυτά είναι το Gigalize, μία διαδικτυακή πλατφόρμα διοργάνωσης εκστρατειών για την εμφάνιση καλλιτεχνών του εξωτερικού στην Ελλάδα. Η εκάστοτε καμπάνια έχει έναν συγκεκριμένο στόχο. Για παράδειγμα, να συγκεντρώσει 1500 υποστηρικτές μέσα σε 60 ημέρες. Όταν αυτός ο στόχος εκπληρωθεί, τότε το Gigalize επικοινωνεί με τον καλλιτέχνη και του γνωστοποιεί το ενδιαφέρον του κόσμου. «Ξεκινήσαμε τον Ιούνιο και σήμερα έχουμε περισσότερους από 30.000 εγγεγραμμένους χρήστες», λέει ο Γιώργος Κόλλιας, ένας από τους διαχειριστές της πλατφόρμας, ο οποίος χαρακτηρίζει ως μεγαλύτερη δυσκολία την «ανωριμότητα» του ελληνικού συστήματος startups: «Δεν έχουν δημιουργηθεί επαρκώς κύκλοι δυνητικών επενδυτών αλλά και συνεργατών. Πολλοί βλέπουν ακόμη με καχυποψία τα startups και δεν τα παίρνουν πολύ στα σοβαρά. Κατά τη γνώμη μου, χρειάζονται success stories στο ελληνικό οικοσύστημα ώστε να τα δει ο κόσμος με μία άλλη ματιά».
ΜΟΚΕ: Κάτι γίνεται στο Πολυτεχνείο
Από το 2012 δραστηριοποιείται στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο η Μονάδα Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας, η οποία προσπαθεί να συνδέσει ιδέες φοιτητών και αποτελέσματα ερευνών με προσπάθειες επιχειρηματικής τους αξιοποίησης. Σήμερα λειτουργούν 6 ομάδες οι οποίες έχουν μετατραπεί σε επιχειρήσεις. Περίπου 50 έχουν περάσει από μία διαδικασία coaching και mentoring. «Είναι κάτι που έλειπε στην Ελλάδα», επισημαίνει στη «Ν» ο επιστημονικός υπεύθυνος της ΜΟΚΕ, καθηγητής στο ΕΜΠ, Γιάννης Καλογήρου. Το εγχείρημα εκτείνεται σε μία σειρά από τομείς, όπως η πληροφορική, οι επικοινωνίες, η ενέργεια, τα τρόφιμα και η ιατρική τεχνολογία. «Κάποιοι θα ξεκινήσουν τη δική τους επιχειρηματική δραστηριότητα, άλλοι θα συνεργαστούν με υφιστάμενες επιχειρήσεις, γιατί και αυτό μας ενδιαφέρει», εξηγεί ο κ. Καλογήρου, ο οποίος προκρίνει ως γενική ιδέα να γίνει μέρος της συνείδησης ενός φοιτητή ή ερευνητή η πρακτική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της δουλειάς του στην αγορά και στη βιομηχανία. Ο ίδιος προτρέπει την πολιτεία να στηρίξει πιο συστηματικά αντίστοιχες προσπάθειες, αναβαθμίζοντας τη δημόσια παρέμβαση προς αυτήν την κατεύθυνση. Παράλληλα, θεωρεί χρήσιμη τη συνδρομή της, ελλείψει πόρων από τους ερευνητές, στην κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων για δυνητικά επιχειρηματικές δραστηριότητες, υπογραμμίζοντας ότι προκειμένου να κατοχυρωθεί μία πατέντα στον διεθνή χώρο χρειάζονται μέσα σε βάθος 3-4 ετών κατά προσέγγιση 30.000 ευρώ.
Μία από τις επιχειρηματικές προσπάθειες της ΜΟΚΕ είναι το Tradescraper, ένας διαδικτυακός χώρος business to business, ο οποίος επιχειρεί να προσομοιώσει online όλες τις διαδικασίες μιας εταιρείας - επικοινωνία ανάμεσα σε τμήματα, αναζήτηση συνεργατών, διαχείριση συμφωνιών κ.ά. «Δεν θα έλεγα ότι προχωράει εύκολα, υπό την έννοια ότι είναι πάρα πολλά και δύσκολα αυτά που πρέπει να γίνουν, ιδίως σε τεχνικό επίπεδο. Ωστόσο, είμαστε σε έναν καλό δρόμο, καθώς υπάρχει από πίσω μία καλή ιδέα και πολλή διάθεση», λέει ο Σταύρος Θάνος, ένας από τους εμπνευστές και διαχειριστές της πλατφόρμας, ο οποίος δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην επαρκή προβολή και παρουσίαση ενός επιχειρηματικού πλάνου, προκειμένου αυτό να γίνει κατανοητό και να δημιουργήσει με τη σειρά του μία δυναμική επίλυσης προβλημάτων που στην αρχή φαντάζουν αξεπέραστα. «Νομίζω ότι πάντα υπήρχαν νέοι που ήθελαν και μπορούσαν να κάνουν κάτι καινούριο. Απλώς τώρα που αποχώρησε η λογική ‘μπορώ να έχω μία θέση στο δημόσιο’, είναι περισσότερο διατεθειμένοι να ρισκάρουν», συμπεραίνει ο Σταύρος. Πάντως, η συντονίστρια της ΜΟΚΕ Ιωάννα Καστέλλη παρατηρεί ότι τα περισσότερα άτομα που έρχονται σε επαφή με τη μονάδα διακρίνονται από μια διστακτικότητα να κάνουν το πρώτο βήμα προς το επιχειρείν, «είτε επειδή τους φαίνεται βουνό, είτε επειδή δεν το έχουν σκεφτεί καν». Είναι εκείνο το σημείο, όπως διαπιστώνει, στο οποίο χρειάζεται ενθάρρυνση και καθοδήγηση.
Egg: Ιδιωτική πρωτοβουλία για την ιδιωτική πρωτοβουλία
Το πρόγραμμα Egg, από το Corallia και τη Eurobank, διανύει τον δεύτερο κύκλο του, παρέχoντας όλες τις απαραίτητες υποστηρικτικές υπηρεσίες για την ευόδωση μιας επιχειρηματικής ιδέας. Η σύσταση εταιρείας είναι βασική υποχρέωση συμμετοχής, μετά από αντίστοιχη διαγωνιστική διαδικασία. Έως σήμερα έχουν δραστηριοποιηθεί συνολικά 46 ομάδες νέων, 2 έως 4 ατόμων, κυρίως ηλικίας 22 έως 30 ετών. Στον πρώτο κύκλο του προγράμματος, 14 εταιρείες κατέγραψαν επιτυχίες και υπέβαλαν πρωτότυπες ιδέες για υπηρεσίες και προϊόντα, 13 αύξησαν το προσωπικό τους, 10 ανέπτυξαν συνέργειες μεταξύ τους, 10 διασφάλισαν οικονομικούς πόρους μέσω δανεισμού και -κυρίως- επενδυτών, 7 διατηρούν πελατολόγιο και 3 έχουν πατέντες στο ενεργητικό τους. «Ο βασικός στόχος μας είναι αυτοί οι νέοι άνθρωποι, με τα σπουδαία μυαλά, να παραμείνουν και να δημιουργήσουν στη χώρα τους», εξηγεί στη «Ν» ο υπεύθυνος προγράμματος Γιώργος Βραχνής, ο οποίος μιλά για την ανάγκη μεγαλύτερης εξοικείωσης δυνητικών επενδυτών με το οικοσύστημα των καινοτόμων, νεοφυών επιχειρήσεων, πάνω στη βάση μιας κουλτούρας ανάληψης ρίσκου με καλή προοπτική. Πάντως, ο ίδιος εντοπίζει μεγάλο ενδιαφέρον του επιχειρηματικού κόσμου και της ακαδημαϊκής κοινότητας να στηρίξουν τις ομάδες μέσω του προγράμματος μεντόρων.
«Ο σημαντικότερος παράγοντας είναι ο χρόνος που χρειάζεται να αφιερώσεις. Όταν προσπαθείς να κάνεις κάτι καινούριο, που δεν έχει δοκιμαστεί στην αγορά, χρειάζεται ακόμη πιο έντονη προσπάθεια. Πολύ βασικό είναι επίσης να έχεις υποστήριξη, ιδίως στην αρχή, οπότε και προσκαλείς ανθρώπους στην ουσία να δουλέψουν μαζί σου χωρίς να έχουν χρηματικές απολαβές», περιγράφει η Άλκηστη Ζήνα, η οποία προετοιμάζει με την ομάδα της το Blueperty, ένα ηλεκτρονικό market place ακινήτων στο οποίο θα διεκπεραιώνονται αγοραπωλησίες μέσω προσφορών και δημοπρασιών. Στόχος είναι ο πωλητής να πετυχαίνει γρήγορα την καλύτερη δυνατή πώληση για ένα ακίνητο και ο αγοραστής να αποκτά ένα ακίνητο μέσω μιας αξιόπιστης και διαφανούς διαδικασίας. «Σίγουρα έχω κάνει λάθη. Ίσως θα έπρεπε να κινηθώ γενικώς πιο γρήγορα, χωρίς πολλές δεύτερες σκέψεις. Πρέπει να βγεις όσο γίνεται πιο γρήγορα στην αγορά ώστε όποια λάθη έχεις κάνει να τα διορθώσεις άμεσα», σημειώνει ανάμεσα σε άλλα.
Ο δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα
«Αν είχε κάτι καλό αυτή η κρίση ήταν ότι αναγκαστήκαμε να βάλουμε το μυαλό μας να δουλέψει», εκτιμά ο Ορέστης Ματσούκας, νέος επιχειρηματίας, ιδρυτής του ΚΕΠΝΕΤ, ο οποίος ωστόσο στέκεται στις δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζει μια νέα επιχειρηματική προσπάθεια. «Όταν είσαι απόφοιτος ή άνεργος, χωρίς έσοδα, και ξεκινάς με δεδομένο για παράδειγμα ότι οφείλεις να πληρώνεις σχεδόν 500 ευρώ το 2μηνο για τον ΟΑΕΕ, αυτό ασφαλώς δημιουργεί μια μεγάλη δυσκολία», τονίζει, προτρέποντας για την παροχή κινήτρων τουλάχιστον στα πρώτα βήματα μιας επιχείρησης. Ο ίδιος αναγνωρίζει ότι αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πολλά επιτυχημένα παραδείγματα startups με ικανοποιητικά έσοδα, εκφράζοντας την ανησυχία για μια επικοινωνιακή φούσκα γύρω από τον ανερχόμενο τομέα των νεοφυών επιχειρήσεων. Όπως λέει χαρακτηριστικά, λεφτά προς επένδυση υπάρχουν, αλλά λίγοι είναι εκείνοι που τα παίρνουν.
«Προϋπόθεση η πολιτική σταθερότητα»
Ο υφυπουργός Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος, με συνέντευξη στη «Ν», αναφέρεται πριν απ’ όλα στην παράμετρο της πολιτικής σταθερότητας, «προκειμένου να μπορέσουν να λειτουργήσουν οι τράπεζες και τα χρηματοδοτικά εργαλεία» προς την κατεύθυνση στήριξης της νέας επιχειρηματικότητας. «Ελπίζουμε ότι μετά τα stress tests οι τράπεζες θα προχωρήσουν με καλύτερους όρους», σημειώνει, αναγνωρίζοντας ευρύτερα ότι τα χρηματοδοτικά εργαλεία στήριξης των νέων, μικρών επιχειρήσεων δεν πήγαν καλά σε επίπεδο ενδιαφέροντος «και επειδή υλοποιήθηκαν μέσα στην κρίση αλλά και επειδή δεν ήταν ίσως δομημένα με αποτελεσματικό τρόπο». Μεταξύ άλλων, αναφέρεται στις πρωτοβουλίες του υπουργείου Ανάπτυξης με στόχο την άντληση τεχνογνωσίας από χώρες όπως η Ολλανδία και το Ισραήλ. Απαντώντας σε αιτήματα εκπροσώπων του επιχειρηματικού κλάδου, που σχετίζονται με τον περιορισμό επιβαρύνσεων όπως οι υψηλές εργοδοτικές εισφορές, δηλώνει τυπικά αναρμόδιος και υπενθυμίζει την επείγουσα οικονομική κατάσταση της χώρας η οποία κατά τη γνώμη του περιορίζει τις δυνατότητες της κυβέρνησης προς αυτήν την κατεύθυνση.
«Μην φοβάστε το ρίσκο»
Το παράδειγμα της χώρας της, η οποία δεν αποκαλείται τυχαία «startup nation», κλήθηκε να μεταφέρει στο πλαίσιο συνέντευξης στη «Ν» η πρέσβης του Ισραήλ στην Αθήνα Ιρίτ Μπεν Άμπα. Περίπου 5.000 startups δραστηριοποιούνται στο Ισραήλ, το οποίο σχεδόν 250 πολυεθνικές χρησιμοποιούν ως έδρα για ερευνητική δραστηριότητα. Η κ. Μπεν Άμπα εστιάζει στη σχέση του μέσου Ισραηλινού με το ρίσκο: «Τα ‘μυστικά’ είναι πολλά. Δεν υπάρχει ένα πράγμα το οποίο μπορούμε να κάνουμε ‘cut and paste’. Έχει να κάνει με το περιβάλλον, με την εκπαίδευση, με διαφορές στη νοοτροπία και στην κουλτούρα. Συνεπώς, δεν υπάρχει ένα success story που μπορεί να αντιγραφεί. Ωστόσο, υπάρχουν εμπειρίες που μπορούμε να μοιραστούμε μαζί σας. Ένα πράγμα μόνο είναι σίγουρο με τους Ισραηλινούς νέους: δεν διστάζουν να αναλάβουν ρίσκο. Ακόμη και αν αποτύχουν. Μπορεί να αποτύχουν δύο φορές, τρεις φορές, αλλά θα αρχίσουν από την αρχή. Και αυτό είναι κάτι το οποίο δεν συναντά κανείς εύκολα σε άλλες χώρες, όπου οι άνθρωποι δεν αναλαμβάνουν ρίσκο. Αν δεν είναι σίγουροι ότι θα πετύχουν, δεν θα ξεκινήσουν. Στο Ισραήλ δεν είναι έτσι».
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ
[email protected]
@VasKostoulas
Kάμερα, μοντάζ:
Βάνιας Σταυρακάκης