Προβολές για τις μακροοικονομικές εξελίξεις στη ζώνη του ευρώ, με βάση τα στοιχεία που ήταν διαθέσιμα έως τις 20 Νοεμβρίου 2004, κατήρτισαν οι εμπειρογνώμονες του Ευρωσυστήματος.
Αναλυτικά, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ εκτιμάται σε επίπεδο μεταξύ 1,6% και 2,0% το 2004. Σύμφωνα με τις προβολές, θα κυμανθεί μεταξύ 1,4% και 2,4% το 2005 και μεταξύ 1,7% και 2,7% το 2006.
Ο μέσος ρυθμός αύξησης του συνολικού Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) εκτιμάται σε επίπεδο μεταξύ 2,1% και 2,3% το 2004, ενώ βάσει των προβολών θα κυμανθεί μεταξύ 1,5% και 2,5% το 2005 και μεταξύ 1,0% και 2,2% το 2006.
Οι προβολές των εμπειρογνωμόνων βασίζονται σε μια σειρά υποθέσεων οι οποίες αφορούν τα επιτόκια, τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, τις τιμές του πετρελαίου, το παγκόσμιο εμπόριο εκτός της ζώνης του ευρώ και τις δημοσιονομικές πολιτικές. Πιο συγκεκριμένα, διατυπώνεται η τεχνική υπόθεση ότι τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια της αγοράς και οι διμερείς συναλλαγματικές ισοτιμίες θα παραμείνουν αμετάβλητα στο χρονικό ορίζοντα προβολής. Οι τεχνικές υποθέσεις που αφορούν τα μακροπρόθεσμα επιτόκια, τις τιμές του πετρελαίου και τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων πλην της ενέργειας βασίζονται στις προσδοκίες της αγοράς. Οι υποθέσεις για τη δημοσιονομική πολιτική βασίζονται στα σχέδια προϋπολογισμών κάθε χώρας της ζώνης του ευρώ και περιλαμβάνουν μόνο τα μέτρα πολιτικής που έχουν ήδη εγκριθεί από τα κοινοβούλια ή που έχουν προσδιοριστεί λεπτομερώς και είναι πιθανό ότι θα εγκριθούν νομοθετικά.
Προκειμένου να εκφραστεί η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τις προβολές, τα αποτελέσματα για κάθε μεταβλητή παρουσιάζονται υπό τη μορφή διαστημάτων. Τα διαστήματα αυτά βασίζονται στη διαφορά μεταξύ των πραγματοποιήσεων και των παλαιότερων προβολών που είχαν καταρτίσει οι κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ επί σειρά ετών. Το εύρος κάθε διαστήματος είναι διπλάσιο από τον μέσο όρο της διαφοράς, σε απόλυτες τιμές.
Το διεθνές περιβάλλον
Ο παγκόσμιος οικονομικός κύκλος φαίνεται να έχει φθάσει στην κορυφή του, ενώ οι τιμές του πετρελαίου έχουν σημειώσει άνοδο το 2004. Παράλληλα, οι οικονομικές πολιτικές αναμένεται ότι θα στραφούν σταδιακά προς μια πιο ουδέτερη κατεύθυνση. Κατά συνέπεια, η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, αν και θα παραμείνει ισχυρή στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αναμένεται, βάσει των προβολών, να εξασθενήσει ελαφρώς κατά τα επόμενα δύο έτη. Ταυτόχρονα, η άνοδος των τιμών του πετρελαίου και των βασικών εμπορευμάτων πλην της ενέργειας θα οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα πληθωρισμού παγκοσμίως.
Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ των Ηνωμένων Πολιτειών αναμένεται επίσης να παραμείνει ισχυρός, αλλά θα μειωθεί σταδιακά σε σχέση με τoν ταχύτατο ρυθμό που κατέγραψε το δεύτερο εξάμηνο του 2003 και στις αρχές του 2004. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στην Ασία εκτός της Ιαπωνίας αναμένεται να παραμείνει αρκετά πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, παρά την άνοδο των τιμών του πετρελαίου και την άσκηση αυστηρότερης οικονομικής πολιτικής στην Κίνα. Σύμφωνα με τις προβολές, ο ρυθμός ανάπτυξης στις υπόλοιπες μεγάλες οικονομίες θα παραμείνει δυναμικός. Επιπλέον, οι χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ την 1η Μαΐου 2004 αναμένεται να εξακολουθήσουν να σημειώνουν σχετικά ισχυρό ρυθμό ανάπτυξης.
Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου πραγματικού ΑΕΠ εκτός της ζώνης του ευρώ εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί κατά μέσον όρο γύρω στο 5,5% το 2004. Σύμφωνα με τις προβολές, θα σημειώσει πτώση στο 4,5% περίπου τόσο το 2005 όσο και το 2006. Ο ρυθμός ανάπτυξης των εξωτερικών αγορών προορισμού των εξαγωγών της ζώνης του ευρώ εκτιμάται στο 8,7% το 2004 και, βάσει των προβολών, θα σημειώσει πτώση γύρω στο 8,0% και το 7,5% το 2005 και το 2006 αντιστοίχως.
Προβολές για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ
Σύμφωνα με την πρώτη εκτίμηση της Eurostat, ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ διαμορφώθηκε στο 0,3% κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους, ενώ κατά το πρώτο και δεύτερο τρίμηνο βρισκόταν στο 0,7% και το 0,5% αντιστοίχως. Οι τριμηνιαίοι ρυθμοί αύξησης αναμένεται να επιστρέψουν σε επίπεδα κοντά στο 0,5% στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Συνεπώς, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα κυμανθεί μεταξύ 1,6% και 2,0% το 2004. Σύμφωνα με τις προβολές, θα κυμανθεί μεταξύ 1,4% και 2,4% το 2005 και μεταξύ 1,7% και 2,7% το 2006. Σύμφωνα με την υπόθεση για τη συνεχιζόμενη ισχυρή εξωτερική ζήτηση, η αύξηση των εξαγωγών αναμένεται να συνεχίσει να στηρίζει την οικονομική δραστηριότητα στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, ενώ η εσωτερική ζήτηση θα πρέπει να αυξηθεί με σταθερό ρυθμό.
Η συνολική απασχόληση αναμένεται να ενισχυθεί κάπως στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Η προσφορά εργασίας αναμένεται να αυξηθεί, καθώς η βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας σε διάφορες χώρες της ζώνης του ευρώ έχουν ως αποτέλεσμα αυξημένα ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό. Οι προβολές για την προσφορά εργασίας και την απασχόληση υποδηλώνουν ότι το ποσοστό ανεργίας θα πρέπει να αρχίσει να μειώνεται το δεύτερο εξάμηνο του 2005.
Μεταξύ των συνιστωσών του ΑΕΠ που αφορούν την εγχώρια δαπάνη, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης εκτιμάται ότι θα κυμανθεί μεταξύ 0,9% και 1,3% το 2004, μετά τον αρνητικό αντίκτυπο που επέφερε στην αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών η περιορισμένη αύξηση του εισοδήματος από μισθούς και οι έντονες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας. Σύμφωνα με τις προβολές, η κατανάλωση αναμένεται να αυξηθεί με ρυθμούς μεταξύ 1,1% και 2,1% το 2005 και μεταξύ 1,2% και 2,8% το 2006. Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών θα ενισχυθεί από την πιο δυναμική ανάπτυξη της απασχόλησης, την άνοδο των πραγματικών μισθών ως αποτέλεσμα του χαμηλότερου πληθωρισμού, καθώς και από τη θετική συμβολή άλλων μορφών εισοδήματος. To ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών αναμένεται, βάσει των προβολών, να διατηρηθεί σχεδόν σταθερό στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ενώ η εμπιστοσύνη των καταναλωτών θα πρέπει να αυξηθεί, καθώς οι συνθήκες στην αγορά εργασίας δείχνουν κάποια σημάδια βελτίωσης, το επίπεδο των αποταμιεύσεων αναμένεται να παραμείνει σχετικά υψηλό λόγω της ανησυχίας για τις εξελίξεις στα δημόσια οικονομικά και, ιδίως, για τις πιο μακροπρόθεσμες προοπτικές όσον αφορά τα δημόσια συστήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και συντάξεων. Βάσει των τρεχόντων σχεδίων προϋπολογισμών, διατυπώνεται επίσης η υπόθεση ότι η συμβολή της δημόσιας κατανάλωσης στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ θα μειωθεί ελαφρώς στο χρονικό ορίζοντα προβολής.
Οι συνολικές επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου εκτιμάται ότι έχουν ανακάμψει κάπως το δεύτερο εξάμηνο του 2004. Ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης εκτιμάται σε επίπεδο μεταξύ 1,2% και 2,2% το 2004, ενώ, σύμφωνα με τις προβολές, θα κυμανθεί μεταξύ 1,7% και 4,7% το 2005 και μεταξύ 2,1% και 5,3% το 2006. Η ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης των συνολικών επενδύσεων θα προέλθει κυρίως από τις επιχειρηματικές επενδύσεις, οι οποίες αναμένεται να ωφεληθούν από τους ευνοϊκούς όρους χορηγήσεων και τα υψηλότερα εταιρικά κέρδη, καθώς και από τη βελτίωση των προοπτικών της ζήτησης. Οι ιδιωτικές επενδύσεις σε κατοικίες θα παρουσιάσουν, σύμφωνα με τις προβολές, συγκρατημένους ρυθμούς ανόδου στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής.
Ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής των συνολικών εξαγωγών εκτιμάται ότι θα κυμανθεί μεταξύ 4,5% και 7,3% το 2004. Σύμφωνα με τις προβολές, θα ανέλθει σε επίπεδο μεταξύ 4,6% και 7,8% το 2005 και μεταξύ 4,8% και 8,0% το 2006. Τα μερίδια στην εξαγωγική αγορά εκτός της ζώνης του ευρώ θα παραμείνουν, βάσει των προβολών, σχεδόν σταθερά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, μετά τη σημαντική μείωση το 2003 ως αποτέλεσμα κυρίως της ανατίμησης του ευρώ. Ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης των συνολικών εισαγωγών αναμένεται να είναι συμβατός, σε γενικές γραμμές, με τον αντίστοιχο ρυθμό αύξησης των εξαγωγών. Η προβολή για τις εισαγωγές αντανακλά την πορεία της συνολικής τελικής δαπάνης στη ζώνη του ευρώ, αλλά και κάποια ανοδική επίδραση – που εκδηλώνεται με χρονική υστέρηση – από την προηγούμενη ανατίμηση του ευρώ. Συνολικά, το εμπορικό ισοζύγιο δεν αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στην αύξηση του ΑΕΠ στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, καθώς οι ρυθμοί αύξησης των εξαγωγών και των εισαγωγών σχεδόν ισοσταθμίζονται.
Προβολές για τις τιμές και το κόστος
Ο μέσος ρυθμός αύξησης του συνολικού ΕνΔΤΚ εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε επίπεδο μεταξύ 2,1% και 2,3% το 2004. Ο ΕνΔΤΚ θα κυμανθεί, βάσει των προβολών, μεταξύ 1,5% και 2,5% το 2005 και μεταξύ 1,0% και 2,2% το 2006. Σύμφωνα με τις υποθέσεις για τις τιμές του πετρελαίου, η συνιστώσα της ενέργειας θα έχει σημαντική θετική συμβολή στον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) το 2005, αλλά μικρή αρνητική συμβολή το 2006. Βάσει των προβολών, ο ρυθμός αύξησης των συνιστωσών του ΕνΔΤΚ πλην της ενέργειας θα μειωθεί ελαφρώς το 2005, γεγονός που αντανακλά τις περιορισμένες αυξήσεις των τιμών των εισαγομένων και τη συνέχιση των συγκρατημένων πιέσεων από το εγχώριο κόστος. Επιπλέον, οι υποθέσεις δημοσιονομικής φύσεως για το 2005 και το 2006 υποδηλώνουν μια μικρότερη συμβολή από τις αυξήσεις των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών, συγκριτικά με τη σημαντική συμβολή των μέτρων που τέθηκαν σε εφαρμογή το 2004.
Παρά την πρόσφατη άνοδο των τιμών του πετρελαίου, οι τιμές των εισαγομένων εκτιμάται ότι παρέμειναν, κατά μέσον όρο, σχετικά συγκρατημένες το 2004, λόγω της επίδρασης – με χρονική υστέρηση – της ανατίμησης του ευρώ. Οι υποθέσεις σχετικά με τις τιμές των βασικών προϊόντων και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες υποδηλώνουν ότι οι τιμές των εισαγομένων θα σημειώσουν συγκρατημένη αύξηση στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής.
Διατυπώνεται η υπόθεση ότι ο ρυθμός αύξησης της ονομαστικής μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό θα παραμείνει συγκρατημένος στο χρονικό ορίζοντα προβολής. Η προβολή αυτή δεν λαμβάνει μόνο υπόψη τις τρέχουσες μισθολογικές ρυθμίσεις και την αναμενόμενη μέτρια βελτίωση των συνθηκών της αγοράς εργασίας, αλλά ενσωματώνει επίσης την εκτίμηση ότι οι δευτερογενείς επιδράσεις της ανόδου των τιμών του πετρελαίου στην ονομαστική μισθολογική δαπάνη θα παραμείνουν συγκρατημένες. Οι προβολές σχετικά με τον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ και την απασχόληση υποδηλώνουν ότι η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, αν και μειώνεται ελαφρώς στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, θα παραμείνει ισχυρή. Ως αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης των μισθών και της παραγωγικότητας, ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος θα παραμείνει, σύμφωνα με τις προβολές, συγκρατημένος τόσο το 2005 όσο και το 2006.
1) Για κάθε μεταβλητή και χρονικό ορίζοντα προβολής, το εύρος βασίζεται στη μέση απόλυτη διαφορά μεταξύ πραγματοποιήσεων και παλαιότερων προβολών των κεντρικών τραπεζών της ζώνης του ευρώ. Οι προβολές για το πραγματικό ΑΕΠ και τις συνιστώσες του αναφέρονται σε στοιχεία διορθωμένα ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Οι προβολές για τις εξαγωγές και τις εισαγωγές περιλαμβάνουν το εμπόριο εντός της ζώνης του ευρώ.
Σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2004
Οι τεχνικές υποθέσεις για τις τιμές του πετρελαίου και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες έχουν υποστεί σημαντικές αναθεωρήσεις συγκριτικά με τις μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ που δημοσιεύθηκαν στο Μηνιαίο Δελτίο του Σεπτεμβρίου του 2004. Οι τιμές του πετρελαίου είναι τώρα κατά 21% υψηλότερες σε σύγκριση με τις αντίστοιχες προβολές του Σεπτεμβρίου, ενώ η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ είναι κατά 4,2% υψηλότερη. Οι αναθεωρήσεις των τεχνικών υποθέσεων για τα επιτόκια είναι μικρές.
Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ που δημοσιεύθηκαν στο Μηνιαίο Δελτίο του Σεπτεμβρίου του 2004, μεγάλη μεταβολή αποτελεί η μετατόπιση προς τα κάτω των διαστημάτων για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2005. Το γεγονός αυτό εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από τις προαναφερθείσες μετατοπίσεις προς τα άνω των τεχνικών υποθέσεων τόσο για τις τιμές του πετρελαίου όσο και για τη σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ. Επιπλέον, το κατά τι χαμηλότερο από ό,τι αναμενόταν αποτέλεσμα για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους μειώνει αυτομάτως τον μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ για το 2005.
Τα διαστήματα που αφορούν τον ΕνΔΤΚ παραμένουν αμετάβλητα για το 2004, έχουν όμως διορθωθεί ελαφρώς προς τα άνω για το 2005 σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου του 2004. Αυτή η μετατόπιση προς τα άνω είναι περιορισμένη, επειδή ο αντίκτυπος της ανόδου των τιμών του πετρελαίου μετριάζεται από την μετατόπιση προς τα άνω των υποθέσεων για τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Οι αναθεωρήσεις των προβολών για το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος είναι μικρές.
Προβλέψεις άλλων οργανισμών
Διάφορες προβλέψεις για τη ζώνη του ευρώ διατίθενται τόσο από διεθνείς όσο και από ιδιωτικούς οργανισμούς. Ωστόσο, αυτές οι προβλέψεις δεν είναι απόλυτα συγκρίσιμες μεταξύ τους ή με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος, καθώς έχουν ολοκληρωθεί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους για την εξαγωγή υποθέσεων σχετικά με τις δημοσιονομικές, χρηματοοικονομικές και εξωτερικές μεταβλητές, συμπεριλαμβανομένων των τιμών του πετρελαίου. Στις προβλέψεις της Consensus Economics και στην Έρευνα της ΕΚΤ μεταξύ των Επαγγελματικών Φορέων Διενέργειας Προβλέψεων χρησιμοποιούνται ποικίλες αδιευκρίνιστες υποθέσεις. Σε αντίθεση με τις προβολές εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος, οι υπόλοιπες προβλέψεις δεν διατυπώνουν κατά κανόνα την υπόθεση ότι τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια θα παραμείνουν αμετάβλητα στο χρονικό ορίζοντα προβολής.
Παρά τις διαφορές ως προς τις υποθέσεις που χρησιμοποιούνται, οι επί του παρόντος διαθέσιμες προβλέψεις άλλων οργανισμών συμφωνούν ότι ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ θα διαμορφωθεί κατά μέσον όρο σε επίπεδο μεταξύ 1,9% και 2¼% το 2005 και μεταξύ 2¼% και 2½% το 2006. Παρόμοιες σε μεγάλο βαθμό είναι οι προβλέψεις για το 2005. Για το 2006, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την Έρευνα μεταξύ των Επαγγελματικών Φορέων Διενέργειας Προβλέψεων, αναμένεται ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ 2,2%, ενώ ο ΟΟΣΑ προβλέπει ρυθμό αύξησης 2,5%.
Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΔΝΤ αναφέρουν ετήσιους ρυθμούς αύξησης που δεν έχουν διορθωθεί ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών ανά έτος. Για το 2004, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ που δεν έχει διορθωθεί ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών θα είναι κατά ¼ της εκατοστιαίας μονάδας περίπου υψηλότερος από τον αντίστοιχο ρυθμό που έχει διορθωθεί ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Αυτό οφείλεται στο ότι ο αριθμός των εργάσιμων ημερών είναι μεγαλύτερος το τρέχον έτος. Συνεπώς, το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπουν, έπειτα από διόρθωση των σχετικών στοιχείων ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών, επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ για το 2005. Οι μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος και οι προβλέψεις του ΟΟΣΑ αναφέρουν ετήσιους ρυθμούς αύξησης που έχουν διορθωθεί ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών, ενώ οι υπόλοιπες προβλέψεις δεν διευκρινίζουν αν τα στοιχεία που αναφέρουν έχουν διορθωθεί ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών ή όχι.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, αναμένεται ότι ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα μειωθεί σε επίπεδο μεταξύ 1,8% και 1,9% το 2005, εκτός από τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ που αναφέρουν επίπεδο 2,0%. Για το 2006, τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και ο ΟΟΣΑ προβλέπουν ότι ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα μειωθεί στο 1,7%, ενώ η Έρευνα μεταξύ των Επαγγελματικών Φορέων Διενέργειας Προβλέψεων αναφέρει πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) στο 1,9%.