Μια ποσοτική έρευνα, σχετικά με τη εταιρική κοινωνική ευθύνη σήμερα στην Ελλάδα, πραγματοποίησε για πρώτη φορά φέτος, ο Τομέας Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της PricewaterhouseCoopers, σε συνεργασίας με το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Διοίκησης Επιχειρήσεων για Στελέχη (Executive MBA) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το κυριότερο συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι, αν και η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη βρίσκεται πλέον στο οπτικό πεδίο των μεγάλων ελληνικών εταιρειών, εν τούτοις οι επιχειρήσεις έχουν δυσκολία να διαμορφώσουν τους επιχειρηματικούς λόγους για τους οποίους είναι «καλό» να ασχοληθούν με το θέμα.
Η πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων βρίσκεται ακόμη στο στάδιο όπου η κυριότερη πρακτική Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που αναπτύσσουν είναι η φιλανθρωπία και ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο την αναπτύσσουν είναι για να βελτιώσουν την εταιρική φήμη τους.
Οι ίδιες οι επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν πως η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη δεν αποτελεί ούτε μόδα, ούτε, όπως εσφαλμένα χρησιμοποιείται από ορισμένους, ένα μέσον για καλύτερες δημόσιες σχέσεις. Ουσιαστικά, δεν εμπεριέχει καμία καινούργια βαθιά και περίπλοκη έννοια ή μαγική συνταγή για τις επιχειρήσεις, αλλά ένα πολύ απλό μήνυμα: «ως υπεύθυνη επιχείρηση λειτουργώ λαμβάνοντας υπόψη πώς θέλω να βρίσκομαι εδώ και στο μέλλον».
Το δείγμα της έρευνας
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα 8 Ιουνίου έως 15 Ιουλίου 2004. Εκπρόσωποι από 77 επιχειρήσεις με έδρα την Ελλάδα απάντησαν στο ερωτηματολόγιο.
Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν τάσεις και πιέσεις γύρω από την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (Ε.Κ.Ε.) στην Ελλάδα, καθώς και πιθανές κατευθύνσεις για το μέλλον, αντιπροσωπευτικά για τις μεγάλες Ελληνικές επιχειρήσεις που είναι ήδη σε κάποιο βαθμό ευαισθητοποιημένες και δραστήριες γύρω από την Ε.Κ.Ε., χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι επιχειρήσεις που δεν απήντησαν δεν είναι ευαισθητοποιημένες γύρω από την Ε.Κ.Ε..
Το 86% των επιχειρήσεων που αποκρίθηκαν στο ερωτηματολόγιο έχουν κύκλο εργασιών μεγαλύτερο από €50εκ. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις του δείγματος είναι στην πλειοψηφία τους μεγάλοι οργανισμοί, ευρέως γνωστοί στο κοινό, στην επιχειρηματική κοινότητα και στα μέσα ενημέρωσης.
Τέλος, μια περαιτέρω ανάλυση των εταιρειών που αποκρίθηκαν στο ερωτηματολόγιο μας δείχνει πως:
* Tο 36% είναι πολυεθνικών συμφερόντων (61% Ευρωπαϊκών συμφερόντων, 32% συμφερόντων των Η.Π.Α. και 7% Ασιατικών συμφερόντων).
* Το 42% είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών.
* Tο 70% δραστηριοποιείται και εκτός Ελλάδος.
Πορίσματα έρευνας-σύνοψη
Ποια είναι η γενική αντίληψη των επιχειρήσεων για την Ε.Κ.Ε.;
* Η πλειοψηφία των μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων (71%) θεωρούν την Ε.Κ.Ε. πολύ σημαντική, ενώ καμία επιχείρηση δεν θεωρεί πως η Ε.Κ.Ε. είναι ήσσονος σημασίας.
* Σχεδόν τα 2/3 των επιχειρήσεων του δείγματος (60%) έχουν ορίσει επισήμως τι σημαίνει Ε.Κ.Ε. για αυτές.
* Οι πολυεθνικές εταιρείες δείχνουν τη μεγαλύτερη δέσμευση στο να ορίσουν την Ε.Κ.Ε.
* Τα στοιχεία της έρευνας συνηγορούν στην πεποίθηση που επικρατεί, πως η Ε.Κ.Ε. ξεκινά από την Ανώτερη Διοίκηση και διαχέεται προς τα κάτω. Από τις εταιρείες που έχουν ορίσει επισήμως την Ε.Κ.Ε., οι περισσότερες έχουν κάποιο ανώτερο στέλεχος με αρμοδιότητες γύρω από την Ε.Κ.Ε.
Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις - αξιώματα που αφορούν στην Ε.Κ.Ε.. Ποιές από αυτές είναι μύθοι και ποιά είναι η πραγματικότητα; Ζητήθηκε η γνώμη των ίδιων των επιχειρήσεων, που είναι και οι μόνες αρμόδιες να απαντήσουν, η οποία συνοψίζεται στα παρακάτω. Οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις υποστηρίζουν πως η Ε.Κ.Ε.:
* ...δεν είναι μια μόδα που θα περάσει,
* ...δεν είναι μια ωραία «ιδέα» που αφορά κυρίως τις Δημόσιες Σχέσεις μιας εταιρείας,
* ...δεν είναι μια έννοια που θα πρέπει να απασχολήσει μόνο τις επιχειρήσεις, αλλά αφορά όλους τους κοινωνικούς εταίρους,
* ...δύσκολα αξιολογείται, αλλά ο απολογισμός αποτελεί ένα εργαλείο μέτρησής της,
* ...θα πρέπει να ενσωματωθεί στις κρίσιμες λειτουργίες της επιχείρησης για να είναι ουσιαστική,
* ...πρέπει να αναπτυχθεί στρατηγικά μέσα στην εταιρεία, μέσω της διαβούλευσης με τις ομάδες ενδιαφερομένων,
* ...είναι μια επένδυση για το μέλλον.
Τι πιέζει τις μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις να ασχοληθούν με την Ε.Κ.Ε.;
* Ο σημαντικότερος παράγοντας πίεσης που ωθεί τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν πολιτικές και πρακτικές Ε.Κ.Ε. είναι η επιθυμία για βελτίωση της φήμης τους.
* Οι 5 σημαντικότεροι παράγοντες πίεσης που αναγνωρίζουν οι επιχειρήσεις για την Ε.Κ.Ε. σήμερα είναι μη-χρηματοοικονομικής φύσεως.
* Οι πιέσεις χρηματοοικονομικής φύσεως κατατάσσονται πολύ χαμηλά από τις επιχειρήσεις.
Τί εμποδίζει την υιοθέτηση της Ε.Κ.Ε.;
* Το κυριότερο εμπόδιο στην υιοθέτηση πρακτικών Ε.Κ.Ε. είναι η δυσκολία των επιχειρήσεων να θεσπίσουν ορατούς και μετρήσιμους στόχους για την Ε.Κ.Ε.
* ¶λλο εμπόδιο αποτελεί η δυσκολία των εταιρειών να ορίσουν την Ε.Κ.Ε., όπως επίσης και η αδυναμία να διατυπώσουν το “business case” για την Ε.Κ.Ε.
* Και οι τρεις αυτοί παράγοντες έχουν να κάνουν με την αδυναμία των επιχειρήσεων να κατανοήσουν την Ε.Κ.Ε., να την συνδέσουν με τη δραστηριότητά τους και να διαμορφώσουν την κατάλληλη ενδοεπιχειρησιακή κουλτούρα (περιβάλλον ελέγχου) που θα τις βοηθήσει να αποκομίζουν μακροχρόνια οφέλη.
Τι είναι η Ε.Κ.Ε. για τις μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις;
* Η πλέον διαδεδομένη πολιτική Ε.Κ.Ε. στις μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις είναι σχετική με τις συνθήκες εργασίας. Στα πλαίσια της πολιτικής αυτής εντάσσεται και η υγεία & ασφάλεια στην εργασία, που διέπεται από ένα πλήρες νομοθετικό πλαίσιο στην Ελλάδα, άρα η εφαρμογή της είναι υποχρεωτική για τις εταιρείες.
* Η υπ’ αριθμόν ένα πρακτική Ε.Κ.Ε. είναι η φιλανθρωπική δραστηριότητα, γεγονός που συνάδει με την παραδοσιακή έννοια του ορισμού της κοινωνικά υπεύθυνης επιχείρησης, η οποία θεωρεί υποχρέωσή της να δίνει πίσω στην κοινωνία μέρος αυτού που «παίρνει».
* Η εταιρική διακυβέρνηση και ο κώδικας δεοντολογίας βρίσκονται επίσης πολύ υψηλά στην ημερήσια διάταξη των επιχειρήσεων, γεγονός που δείχνει πως οι ελληνικές εταιρείες έχουν επηρεαστεί από τις παγκόσμιες πιέσεις για βελτίωση της διακυβέρνησης και της επαγγελματικής δεοντολογίας των επιχειρήσεων. Παρόλο που στην Ελλάδα, τουλάχιστον για τις εταιρείες που οι μετοχές τους διαπραγματεύονται στο χρηματιστήριο το θέμα αυτό έχει θεσμοθετηθεί, η έρευνα έδειξε πως ποσοστό μεγαλύτερο από τις εισηγμένες εταιρείες του δείγματος έχουν κάποιου είδους πολιτική στην εταιρική διακυβέρνηση.
* Οι ελληνικές επιχειρήσεις, στο σύνολό τους, δεν έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες περιβαλλοντικές και κοινωνικές πολιτικές και πρακτικές.
* Αρκετές εταιρείες αναγνωρίζουν πως θα πρέπει να συνδέσουν τη διαχείριση των κινδύνων και την αναγνώριση νέων ευκαιριών με την ενσωμάτωση της Ε.Κ.Ε. στη λειτουργία τους, εάν πρόκειται να αποκομίσουν οφέλη.
Δημοσιοποιούν την επίδοσή τους σε θέματα Ε.Κ.Ε. οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις;
* Ο απολογισμός των μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων σε θέματα Ε.Κ.Ε. βρίσκεται ακόμη σε πρώιμα στάδια, αφού πολύ λίγες επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει σε δημοσιοποίηση μη οικονομικών στοιχείων Ε.Κ.Ε.
* Από αυτές, η πλειοψηφία δημοσιεύει στοιχεία περιβαλλοντικής ή/και κοινωνικής επίδοσης στο Ετήσιο Δελτίο της. Λίγες είναι οι εταιρείες που δημοσιεύουν ξεχωριστό κοινωνικό ή/και περιβαλλοντικό απολογισμό.
* Η έρευνα δείχνει πως οι εισηγμένες εταιρείες είναι πιο πιθανό να προχωρήσουν στη δημοσιοποίηση μη οικονομικών στοιχείων, αφού έχουν ήδη μια ανεπτυγμένη κουλτούρα απολογισμού.
* Όσο μεγαλύτερο κύκλο εργασιών έχει μια εταιρεία, τόσο πιο πιθανό είναι να αρχίσει να δημοσιοποιεί συστηματικά θέματα Ε.Κ.Ε.
* Τα ευρήματα της έρευνας δεν μας επιτρέπουν να εξάγουμε απόλυτα συμπεράσματα για το μέλλον του απολογισμού Ε.Κ.Ε. στην Ελλάδα. Πάντως φαίνεται πως όλο και περισσότερες εταιρείες θα αρχίσουν να δημοσιεύουν κάποιου είδους μη οικονομικό απολογισμό μέσα στα επόμενα 2-5 χρόνια.
Πώς διοικείται η Ε.Κ.Ε. στις μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις σήμερα;
Η Ε.Κ.Ε. ξεκινά από την Ανώτερη Διοίκηση και διαχέεται προς τα κάτω. Από τις εταιρείες που έχουν ορίσει την Ε.Κ.Ε. οι περισσότερες έχουν κάποιο ανώτερο στέλεχος με σχετικές αρμοδιότητες. Εκτός από τους επικεφαλής των εταιρειών, υπευθυνότητες σχετικές με την Ε.Κ.Ε. φαίνεται να συγκεντρώνουν σε μεγάλα ποσοστά οι Διευθυντές Επικοινωνίας, Δημοσίων Σχέσεων και Μάρκετινγκ, καθώς επίσης και οι Διευθυντές Ανθρωπίνων Πόρων.
Πώς διαγράφεται το μέλλον της Ε.Κ.Ε. για τις μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις;
* Η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων θεωρεί πως η σημασία της Ε.Κ.Ε. θα αυξηθεί τα επόμενα 5 χρόνια.
* Η επιθυμία για βελτίωση της φήμης τους αναγνωρίζεται ως η σημαντικότερη πίεση για την Ε.Κ.Ε. στο μέλλον.
* Οι σημαντικότεροι παράγοντες που θεωρούν οι επιχειρήσεις πως θα αυξήσουν την σημασία της Ε.Κ.Ε. τα επόμενα 5 χρόνια αφορούν ενδογενείς προς την εταιρεία πιέσεις.
* Στους 5 σημαντικότερους λόγους για τη διάδοση της Ε.Κ.Ε., μόνο ένας άπτεται της οικονομικής πτυχής της Ε.Κ.Ε.: η καλύτερη διαχείριση κινδύνων και ευκαιριών.
* Εξωγενείς παράγοντες χρηματοοικονομικής φύσεως (πίεση από μετόχους, επενδυτές, καλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαια κτλ.) δείχνει να μην απασχολούν ιδιαίτερα τις επιχειρήσεις.