Ποια η σχέση κατώτατου μισθού και ανταγωνιστικότητας;

Το ύψος του κατώτατου μισθού αποτελεί διαχρονικά πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα σε διαφορετικές σχολές οικονομικής σκέψης.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού, το οποίο παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες στο υπουργείο Εργασίας, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η μείωση των βασικών αποδοχών στην Ελλάδα στα 586 ευρώ, που είναι οι χαμηλότερες στην ΕΕ σε σχέση με το μοναδιαίο κόστος εργασίας, δεν ήταν εξαρχής σε θέση να αυξήσει την απασχόληση και να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα.

Τι ισχύει στην Ελλάδα

Ο κατώτατος μισθός μειώθηκε με υπουργική απόφαση κατά 22% κατά το β’ τρίμηνο του 2012, και κατά 32% για τους εργαζόμενους κάτω των 25 ετών.

Μετά από αυτήν την εξέλιξη, μεταξύ των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, υπολογισμένος σε 14μηνη βάση, ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα ανέρχεται στα 586 € ανά μήνα, στην Πορτογαλία στα 485 €, στην Ισπανία στα 641,4 € και στην Ιρλανδία στα 1.252,5 €.

Με βάση την αγοραστική του δύναμη, ο κατώτατος μισθός της Ελλάδας είναι κατά 10% υψηλότερος της Πορτογαλίας, κατά 6,9% χαμηλότερος της Ισπανίας και κατά 74,2% χαμηλότερος της Ιρλανδίας.

Ωστόσο, η σύγκριση των κατώτατων μισθών σε απόλυτες τιμές είναι μόνο ενδεικτική.

Μετά από σύγκριση των ίδιων αριθμών σε σχέση με το μοναδιαίο κόστος εργασίας (Δείκτης Κόστους Εργασίας της Eurostat), εκτιμάται ότι ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα μειώθηκε από το 34,7% του μέσου μισθού το 2011 στο 29,4% του μέσου μισθού, δηλαδή στο χαμηλότερο επίπεδο της ΕΕ27 μαζί με την Τσεχία.

Τι ισχύει στην ΕΕ

• Η μεγάλη πλειονότητα των χωρών της ΕΕ έχει θεσμοθετήσει έναν εθνικό κατώτατο μισθό. Συγκεκριμένα, στις 28 χώρες της ΕΕ ισχύουν τα εξής:
• Σε 7 χώρες δεν υπάρχει εθνικός κατώτατος μισθός (Δανία, Σουηδία, Φινλανδία, Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία, Κύπρος), αλλά σε 4 από αυτές ισχύουν κλαδικοί κατώ- τατοι μισθοί που προσδιορίζονται με συλλογικές διαπραγματεύσεις (Γερμανία, Αυ- στρία, Φινλανδία, Ιταλία).
• Σε 2 χώρες ο κατώτατος μισθός προσδιορίζεται από τους κοινωνικούς εταίρους κα- τόπιν συλλογικών διαπραγματεύσεων (Βέλγιο, Εσθονία).
• Σε 18 χώρες ο κατώτατος μισθός προσδιορίζεται, συνήθως ανά έτος, διά νόμου από την κυβέρνηση, κατόπιν σχετικής εισήγησης από αρμόδια επιτροπή που συστήνει η κυβέρνηση ή/και διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους (Ελλάδα, Γαλλία, Ι- σπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Τσεχία, Ουγγαρία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Λιθουανία, Μάλτα, Ρουμανία, Σλοβενία, Βουλγαρία, Πο- λωνία, Σλοβακία).
• Σε 5 περιπτώσεις προβλέπεται η αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή του κατώ- τατου μισθού (Γαλλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Σλοβενία).
• Στην περίπτωση της Γαλλίας προβλέπεται, επιπλέον, και η αύξησή του κατά το 50% της αύξησης του μέσου μισθού.
• Στην περίπτωση της Ολλανδίας προβλέπεται η αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού ανά εξάμηνο στο ύψος των συλλογικά συμφωνημένων μισθολογικών αυξήσεων. Ωστόσο, σε έκτακτες περιστάσεις η κυβέρνηση μπορεί να παρακάμψει τη διαδικασία αυτή.
• Το καθεστώς προσδιορισμού του κατώτατου μισθού επηρεάζει το ύψος του. Στις περιπτώσεις όπου προσδιορίζεται από την κυβέρνηση, ο κατώτατος μισθός τείνει να εί- ναι χαμηλότερος από τις περιπτώσεις όπου προσδιορίζεται από τις συλλογικές διαπραγματεύσεις (και επεκτείνεται erga omnes) (Boeri 2009).
• Ο κατώτατος μισθός καλύπτει περί το 2% των μισθωτών στην Ισπανία, το 5% στο Ηνωμένο Βασίλειο και το 13% των μισθωτών στη Γαλλία.

Πεδίο αντιπαράθεσης

Οι νομπελίστες οικονομολόγοι Πoλ Κρούγκμαν και Τζόζεφ Στίγκλιτς έχουν επιχειρηματολογήσει υπέρ (της αύξησης) του κατώτατου μισθού.

Το 2006 περισσότεροι από 650 οικονομολόγοι των ΗΠΑ, μεταξύ τους και 5 νομπελίστες (Kenneth Arrow, Lawrence Klein, Robert Solow, Clive Granger, Joseph Stiglitz) υπέγραψαν κείμενο που υποστηρίζει ότι μέτριες αυξήσεις στους ομοσπονδιακούς ή πολιτειακούς κατώτατους μισθούς μπορούν να «βελτιώσουν σημαντικά τις ζωές των χαμηλόμισθων εργαζομένων και των οικογενειών τους, δίχως τις αρνητικές επιπτώσεις που ισχυρίζονται οι επικριτές τους».

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα εισηγήθηκε και τελικά θα εφαρμόσει την αύξηση του κατώτατου μισθού στις ΗΠΑ από $7,25/ώρα σε $9 (σταδιακά, έως το τέλος του 2015).

Ωστόσο, απέναντι στις θετικές επιπτώσεις του κατώτατου μισθού ορθώνεται ένα θεμελιώδες επιχείρημα πάνω στο οποίο βασίζεται και η επικρατούσα οικονομική θεωρία σήμερα (έκδηλη στο πρόγραμμα της τρόικας για την Ελλάδα): «Ο κατώτατος μισθός τείνει να μειώνει την απασχόληση, και συγκεκριμένα τις θέσεις εργασίας των χαμηλόμισθων, τις θέσεις εργασίας που θα προσέφεραν οι εργοδότες για μισθό χαμηλότερο από τον κατώτατο, αλλά δεν μπορούν λόγω του κατώτατου μισθού. Οι χαμηλόμισθοι αυτοί που θα μείνουν άνεργοι είναι παράπλευρες απώλειες του κατώτατου μισθού».

Η παραπάνω αντιπαράθεση, όπως έχει πλέον εξελιχθεί, δεν αφορά τόσο τη σκοπιμότητα του κατώτατου μισθού αυτή καθ’ αυτήν, αλλά το βέλτιστο ύψος του σε σχέση με την απασχόληση και την ανεργία.

ΕΙΕΑΔ: Δεν συνδέονται

Στην Ελλάδα, η ανεργία των νέων αυξήθηκε από 44,4% το 2011 στο 55,3% το 2012. Η αναλογία της ανεργίας των νέων προς τη συνολική ανεργία μειώθηκε οριακά, παραμένοντας 2,3 φορές μεγαλύτερη. Στις χώρες όπου έχει θεσπιστεί χαμηλότερος κατώτατος μισθός για τους νέους, αυτός δεν συνεισφέρει ουσιαστικά στη μείωση της ανεργίας των νέων.

Ευρύτερα, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού, δεν υπάρχει κάποια εμπειρική ένδειξη για την ύπαρξη σχέσης ανάμεσα στο ύψος του κατώτατου μισθού, στην ανεργία, στην ανεργία των νέων ή στην ανταγωνιστικότητα.

Αντίθετα, μία περαιτέρω μείωση του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα φέρεται να ευνοεί τα υψηλότερα μισθολογικά κλιμάκια, να περιορίζει την προστασία των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων από διακρίσεις στην αγορά εργασίας και να επιβραδύνει τον τεχνολογικό και οργανωσιακό εκσυγχρονισμό του παραγωγικού προτύπου της οικονομίας.

Πηγές: ΕΙΕΑΔ, Eurostat, Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, ΟΟΣΑ

Αύριο ακολουθεί Q&A για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ - [email protected]