Η ανάπτυξη αισιόδοξης διάθεσης μεταξύ των μονάδων που συμμετέχουν στη λειτουργία ενός οικονομικού συστήματος, μάλλον κάνει καλό. Σε αυτό έχουν καταλήξει οι περισσότερες από τις θεωρητικές προσεγγίσεις που προσπαθούν εδώ και αρκετές δεκαετίες να ξεκλειδώσουν τα μυστικά της οικονομικής ανάπτυξης.
Η ανάπτυξη αισιόδοξης διάθεσης μεταξύ των μονάδων που συμμετέχουν στη λειτουργία ενός οικονομικού συστήματος, μάλλον κάνει καλό. Σε αυτό έχουν καταλήξει οι περισσότερες από τις θεωρητικές προσεγγίσεις που προσπαθούν εδώ και αρκετές δεκαετίες να ξεκλειδώσουν τα μυστικά της οικονομικής ανάπτυξης.
Η πλέον απλουστευμένη προσέγγιση αυτής της διαδικασίας αναφέρει ότι, αν οι καταναλωτές είναι αισιόδοξοι ότι το οικονομικό περιβάλλον θα βελτιωθεί, ενδέχεται να προγραμματίσουν περισσότερες αγορές και, λειτουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο, είναι πιθανό να ενισχύσουν τη ζήτηση.
Αν οι επιχειρήσεις διαπιστώσουν με τη σειρά τους ότι έχει δρομολογηθεί τέτοια διαδικασία, ενδέχεται να αναπτύξουν και εκείνες θετικές προσδοκίες και, ωθούμενες από τέτοια κίνητρα, να προχωρήσουν σε επενδύσεις και επεκτάσεις, που ενδεχομένως να δημιουργήσουν θέσεις απασχόλησης. Και αν πράγματι η οικονομία ενισχυθεί με νέες θέσεις απασχόλησης, είναι πολύ πιθανόν ότι οι εργαζόμενοι -που είναι και καταναλωτές- θα προχωρήσουν σε αγορές, κλείνοντας τον κύκλο της αυτοεκπληρούμενης αισιόδοξης προσδοκίας.
Η αλυσίδα αυτή προθέσεων και πράξεων πότε λειτούργησε και πότε όχι, κατά τη διάρκεια των πολλών οικονομικών κρίσεων -τοπικών και παγκόσμιων- του 20ού αιώνα. Αλλά το ερώτημα που παρουσιάζει ενδιαφέρον, δεν έχει να κάνει με το αν η οικονομική επιστήμη μπορεί πράγματι να παίξει το σοβαρό ρόλο που κάποιοι της έχουν αναθέσει, αλλά ποιοι είναι οι στόχοι μιας Ευρώπης που έχει αρχίσει να βλέπει το ποτήρι της ανάκαμψης και της εξόδου από την πολική λιτότητας μισογεμάτο. Και, μαζί με την Ευρώπη, ποια είναι τα κίνητρα όλων όσοι κινούν τις αγορές, που εδώ και λίγο καιρό έχουν βαλθεί να πείσουν εαυτούς και αλλήλους ότι τα κακά παιδιά της δημοσιονομικής αμαρτίας επιστρέφουν αποφασιστικά στο δρόμο της αρετής και το οικονομικό περιβάλλον της Ευρώπης είναι τώρα ασφαλέστερο από ό,τι ήταν μερικούς μήνες πριν. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι απάντηση είναι πολύ απλή και προφανής. Τίποτε, λένε, δεν πρόκειται να φαίνεται δυσάρεστο στην ευρωπαϊκή επικράτεια έως τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, οπότε έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθούν οι γερμανικές εθνικές εκλογές.
Η ίδια προσέγγιση αναφέρει ότι, στην προσπάθεια που γίνεται να δοθεί εικόνα πανευρωπαϊκής οικονομικής ειρήνης, οι αγορές βρήκαν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να αποκομίσουν βραχυπρόθεσμα κέρδη, απαλλαγμένα συγκυριακά από το πολιτικό ρίσκο. Κάποιοι, μάλιστα, εστιάζοντας το ενδιαφέρον τους περισσότερο στα «δικά μας», θεωρούν ότι και η ελληνική αισιοδοξία, που δεν κρύβεται πλέον τις τελευταίες εβδομάδες, εδράζεται σε αυτό το κλίμα της ευρωπαϊκής αυτοτροφοδοτούμενης ευφορίας.
Οπως και να έχει, πάντως, οι γερμανικές εκλογές είναι πλέον κοντά και είναι βέβαιο ότι, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, μετά την ολοκλήρωσή τους θα δρομολογηθούν εξελίξεις που θα κρίνουν το ευρωπαϊκό μέλλον.
ΝΙΚΟΣ ΦΡΑΝΤΖΗΣ - [email protected]