Οι δημογραφικές εξελίξεις (μεγαλύτερη διάρκεια ζωής σε συνδυασμό με το χαμηλό δείκτη γονιμότητας) θα οδηγήσουν σε σημαντική άνοδο του δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων (δηλ. του ποσοστού των ατόμων άνω των 65 ετών ως προς τον πληθυσμό σε ηλικία απασχόλησης) σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα παραπάνω τόνισε σήμερα ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Νικόλαος Γκαργκάνας, κατά τη διάρκεια συζήτησης με τους διοικητές των κεντρικών τραπεζών του Λουξεμβούργου, κ. Yves Mersch, και της Φινλανδίας, κ. Erkki Liikanen, με θέμα “Γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης: συνέπειες και μεταρρυθμίσεις“.
Η σημαντική άνοδος του δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων, όπως είπε ο κ. Γκαργκάνας, θα αυξήσει σημαντικά τις δαπάνες για συντάξεις και υγεία και θα περιορίσει τον αριθμό εκείνων που καταβάλλουν εισφορές. Ο βαθμός στον οποίο οι συνέπειες αυτές θα επηρεάσουν το βιοτικό επίπεδο στις επιμέρους χώρες θα εξαρτηθεί τόσο από τις αρχικές δημοσιονομικές τους επιδόσεις όσο και από τις προσπάθειες που γίνονται για την ενίσχυση του ρυθμού ανάπτυξης, την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης του πληθυσμού, καθώς και για τον εξορθολογισμό των συνταξιοδοτικών συστημάτων, πρόσθεσε.
Εντονότερες οι συνέπειες στην Ελλάδα
Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τη χώρα μας, ο κ. Γκαργκάνας τόνισε ότι οι συνέπειες της γήρανσης του πληθυσμού θα είναι εντονότερες, μεταξύ άλλων και επειδή ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ βρίσκεται σήμερα σε πολύ υψηλό επίπεδο. Χωρίς τη λήψη μέτρων και κάτω από συγκεκριμένες υποθέσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι το ποσοστό του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ στην Ελλάδα μπορεί να φθάσει το 346% το 2050.
Η αναβολή της εφαρμογής πολιτικών (όπως είναι οι μεταρρυθμίσεις για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος, η εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών, η ενίσχυση της απασχόλησης) για την αντιμετώπιση των συνεπειών της γήρανσης του πληθυσμού μεταθέτει και επιδεινώνει το πρόβλημα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι επόμενες γενεές, προειδοποιεί ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.
Λουξεμβούργο
Ο Διοικητής της Τράπεζας του Λουξεμβούργου κ. Yves Mersch παρουσίασε στοιχεία για το συνταξιοδοτικό σύστημα του Λουξεμβούργου, ενώ αναφέρθηκε στις μεταρρυθμίσεις οι οποίες έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες χώρες για την αντιμετώπιση των συνεπειών της γήρανσης του πληθυσμού, καθώς και στις δυσκολίες εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες περιλαμβάνουν την εισαγωγή στα συστήματα στοιχείων κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα, τον περιορισμό της πρόωρης συνταξιοδότησης, την αύξηση του αριθμού των ετών για τον υπολογισμό των συντάξιμων αποδοχών επί των οποίων υπολογίζεται το "ποσοστό αναπλήρωσης" και τις μεταβολές στον τρόπο αναπροσαρμογής των συντάξεων. Οι μεταρρυθμίσεις είναι συνήθως δυσκολότερες σε χώρες όπου οι παράμετροι των συστημάτων συνταξιοδότησης θεσπίστηκαν σε εποχές που το προσδόκιμο ζωής ήταν πολύ χαμηλότερο και η σύνθεση της οικονομικής δραστηριότητας αρκετά διαφορετική (μεγαλύτερη συμμετοχή της βαριάς βιομηχανίας). Οι μεταρρυθμίσεις προσκρούουν στις δαιδαλώδεις διοικητικές διαδικασίες που έχουν αναπτυχθεί για να εξυπηρετήσουν πληθώρα ειδικών περιπτώσεων, στο πολιτικό κόστος που συνεπάγονται οι μεταρρυθμίσεις, στο διττό ρόλο (αναδιανεμητικό και κοινωνικής ασφάλισης) που πολλές φορές παίζουν οι συντάξεις.
Φινλανδία
Τέλος, ο Διοικητής της Τράπεζας της Φινλανδίας, κ. Erkki Liikanen αναφέρθηκε στις δημογραφικές εξελίξεις στη Φινλανδία, στα βασικά χαρακτηριστικά του ισχύοντος συνταξιοδοτικού συστήματος καθώς και στις μεταρρυθμίσεις που υιοθετήθηκαν το 2005. Οι βασικές αυτές ρυθμίσεις περιλαμβάνουν αφενός τον περιορισμό της πρόωρης συνταξιοδότησης, μέσω και της δημιουργίας κινήτρων για παραμονή στην εργασία, και αφετέρου μεταβολές στον τρόπο αναπροσαρμογής των συντάξεων και την προσαρμογή του ποσοστού αναπλήρωσης ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής. Οι ρυθμίσεις αυτές φαίνεται προς το παρόν να έχουν περιορίσει το ποσοστό εκείνων που λαμβάνουν πρόωρη σύνταξη γήρατος. Οι σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει τώρα η Φινλανδία είναι το υψηλό ποσοστό εισφορών στην κοινωνική ασφάλιση και η ανάγκη για βελτίωση της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας.
Συνοψίζοντας τις παρουσιάσεις, ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γκαργκάνας ανέφερε ότι η γήρανση του πληθυσμού θα έχει πολύ σοβαρές οικονομικές συνέπειες αν δεν εφαρμοστούν έγκαιρα μεταρρυθμίσεις σε ορισμένες χώρες. Ταυτόχρονα, χαρακτήρισε ελπιδοφόρο το γεγονός ότι έχουν ήδη εφαρμοστεί μεταρρυθμίσεις σε μερικές χώρες, που μπορεί να δείξουν το δρόμο και στις άλλες, ενώ τόνισε ότι στόχος των μεταρρυθμίσεων είναι ένα καλύτερο μέλλον για όλους τους πολίτες.