Ρωσία: Οι πτυχές της οικονομίας που «πληγώθηκαν» από τις κυρώσεις

Της Γιάννας Βαρδαλαχάκη
[email protected] 

Μία σημαντική διάσταση του πολέμου στην Ουκρανία είναι η οικονομική. Οι χώρες της Δύσης από την αρχή προσπάθησαν να απομονώσουν οικονομικά τη Μόσχα προχωρώντας σε σειρά κυρώσεων που για την Ευρώπη εξελίχθηκαν σε δίκοπο μαχαίρι.

Μετά από μήνες συγκρούσεων, ακόμη ειδικοί, αναλυτές και αξιωματούχοι δεν μπορούν να πουν με σιγοσυριά αν η ρωσική οικονομία «πονάει» από τις κυρώσεις. Για άλλους το πρόσφατο κλείσιμο του Nord Stream είναι σημάδι απόγνωσης του Ρώσου προέδρου, για κάποιους άλλους αυτό δεν ισχύσει, για ορισμένους οι κυρώσεις χρειάζονται καιρό για να αποβούν επιβλαβείς και για ορισμένους άλλους δεν έχει τόση σημασία καθώς οι κυρώσεις έχουν αντίκτυπο στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης.  

Σύμφωνα πάντως με τη Scope Ratings, η οικονομία της Ρωσίας δεν βρίσκεται σε κατάσταση νηνεμίας. Ο οίκος εκτιμάει ότι η ρωσική οικονομία δεν είναι πιθανό να επιστρέψει στα προπολεμικά επίπεδα πριν από το τέλος αυτής της δεκαετίας, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι αυστηρότερες κυρώσεις, επιδεινώνουν τις μακροχρόνιες οικονομικές ελλείψεις. «Μέχρι το τέλος του 2023, το ΑΕΠ θα είναι περίπου 8% μικρότερο σε σύγκριση με την παραγωγή το 2021, σημειώνοντας πτώση λιγότερο δραστική από ό,τι περιμέναμε κάποτε, αλλά παρόλα αυτά σε έντονη αντίθεση με την ανάπτυξη σε άλλες χώρες της G-20». 

Σύμφωνα με τον οίκο, στη συνέχεια, ελλείψει σημαντικής οικονομικής αναδιάρθρωσης, το δυναμικό ανάπτυξης της ρωσικής οικονομίας θα μειωθεί στο 1,0-1,5% ετησίως από 1,5-2,0% πριν από την κλιμάκωση του πολέμου τον Φεβρουάριο. 

«Η ρωσική κυβέρνηση, με τη βοήθεια της Τράπεζας της Ρωσίας, έχει χρησιμοποιήσει τα έσοδα από τις εξαγωγές για να μετριάσει τον άμεσο εγχώριο οικονομικό αντίκτυπο του πολέμου στην Ουκρανία και των κυρώσεων, αλλά η μακροπρόθεσμη προοπτική έχει επιδεινωθεί», αναφέρει η έκθεση του οίκου, και συνεχίζει:  «Η επιτάχυνση των εκροών κεφαλαίων, η περιορισμένη πρόσβαση στη δυτική τεχνολογία και οι αρνητικές δημογραφικές τάσεις, θα συνεχίσουν να εμποδίζουν την ανάπτυξη και να επιδεινώνουν τις επιπτώσεις του πολέμου και των κυρώσεων, ελλείψει σημαντικής οικονομικής αναδιάρθρωσης». 

Η εμπιστοσύνη των επενδυτών πέφτει, οι εκροές κεφαλαίων επιταχύνονται: 

• Οι εκροές ιδιωτικών κεφαλαίων ανήλθαν σε περίπου 64,2 δισ. δολάρια το πρώτο τρίμηνο του 2022, σχεδόν τέσσερις φορές το επίπεδο σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, σχεδόν αντισταθμίζοντας ένα τεράστιο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών 68,4 δισ. δολαρίων την ίδια περίοδο.
• Αναμένεται ότι ο ιδιωτικός τομέας θα αποσύρει περισσότερα κεφάλαια από τη Ρωσία το 2022 σε σχέση με τα 152 δισ. δολάρια που αποσύρθηκαν το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία. 
• Η συγκέντρωση ξένων περιουσιακών στοιχείων από μη χρηματοπιστωτικές εταιρείες θα είναι δύσκολο να αντιστραφεί στο άμεσο μέλλον, καθώς οι κυρώσεις προκαλούν περισσότερες απορύρσεις από τον ιδιωτικό τομέα. 
• Η απόδοση του ρουβλίου μπορεί να περιοριστεί σημαντικά από τις ιδιωτικές ροές κεφαλαίων, ιδιαίτερα εάν οι όγκοι των εξαγωγών ενέργειας της Ρωσίας συνεχίσουν να μειώνονται και οι τρέχουσες υψηλές τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου υποχωρήσουν.

Κυρώσεις: Πώς επηρεάζουν τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις:

• Ο μετασχηματισμός του οικονομικού μοντέλου της Ρωσίας για να αντέξει μακροπρόθεσμα την οικονομική απομόνωση, θα απαιτήσει βαθιά μεταρρύθμιση για να απογαλακτιστεί η οικονομία από τη μακροχρόνια εξάρτησή της από τον τομέα των εμπορευμάτων. Τέτοιες μεταρρυθμίσεις απαιτούν τη μείωση του ρόλου του κράτους στην οικονομία και την προώθηση του ιδιωτικού τομέα. 
• Το ρωσικό κράτος εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο της ρωσικής οικονομικής παραγωγής και το ήμισυ της απασχόλησης στον επίσημο τομέα, πολύ υψηλότερο από αυτό στις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ. Αυτή η εξάρτηση έχει αποθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις, έχει περιορίσει την παραγωγικότητα και έχει επιδεινώσει την οικονομική αναποτελεσματικότητα.
• Οι συνολικές επενδύσεις στη ρωσική οικονομία ανήλθαν στο 22% του ΑΕΠ το 2021, σημαντικά χαμηλότερες από τις περισσότερες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης της ΕΕ. Οι χαμηλές επενδύσεις θα περιορίσουν τη ρωσική ανάπτυξη για τα επόμενα χρόνια.
• Καθώς οι διεθνείς κυρώσεις έχουν γίνει αυστηρότερες από το 2014, οι άμεσες ξένες επενδύσεις μειώθηκαν, φθάνοντας στα 5 δισ. δολάρια, κατά μέσο όρο, από το 2015 από 13,6 δισ. δολάρια την περίοδο 2010-13. Το πιο σημαντικό είναι ότι οι εισαγωγές έχουν επίσης καταρρεύσει από τον Φεβρουάριο, συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, από προηγμένες οικονομίες. 
  
  Γιατί είναι όμως σημαντικό; Η Ρωσία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε εισαγόμενα εξαρτήματα για τους τομείς μηχανημάτων και ηλεκτρικού εξοπλισμού, υπολογιστών, αυτοκινήτων και φαρμακευτικών προϊόντων. Το ποσοστό της ξένης προστιθέμενης αξίας υπερβαίνει το 50%, με περίπου το ήμισυ από την ΕΕ, τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και την Ιαπωνία. Ένα τόσο υψηλό ποσοστό ξένων προϊόντων δεν μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί με κινεζικές εισαγωγές ή εγχώριες εναλλακτικές λύσεις. 

«Οι πιθανότητες να ξεκινήσει η κυβέρνηση μια ουσιαστική μεταρρύθμιση βραχυπρόθεσμα είναι μικρές μόνο και μόνο επειδή η ύφεση, οι εκροές κεφαλαίων και οι κυρώσεις είναι πιθανό να οδηγήσουν σε εθνικοποίηση περισσότερων επιχειρήσεων που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν ή εγκαταλείφθηκαν από τους ξένους ιδιοκτήτες τους». 

Πώς οι κυρώσεις επιδεινώνουν τις δημογραφικές τάσεις:

• Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού, εκτός από την επιβράδυνση της αύξησης της παραγωγικότητας, έχει μειώσει τον δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας σε λιγότερο από 2% ετησίως την περίοδο πριν από το 2022 από σχεδόν 4% τη δεκαετία του 2000.
• Σύμφωνα με τη Rosstat, η αναλογία πληθυσμού σε ηλικία εργασίας (15-64) προς πληθυσμό ηλικιωμένων (65 ετών και άνω) μειώνεται σταθερά από το 2011, φτάνοντας σε αναλογία 4,1 προς 1 στις αρχές του 2022 από 5,6 προς 1 1 το 2011. Με άλλα λόγια, ο αριθμός των ατόμων που συνταξιοδοτούνται ξεπερνά αυτούς που εισέρχονται στην αγορά εργασίας. Αυτή η αναλογία προβλέπεται να επιδεινωθεί περαιτέρω σε 3,4 προς 1 έως το 2030, λόγω της συρρίκνωσης του πληθυσμού και της δυναμικής γήρανσης, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ από τον Ιούλιο του 2022.
• Ο πόλεμος και η επιτάχυνση της απόσυρσης εργατικού δυναμικού από τη Ρωσία -με εκτιμήσεις για αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες άτομα που εγκαταλείπουν τη Ρωσία από τις 24 Φεβρουαρίου, και τα περισσότερα από αυτά να είναι μορφωμένα και υψηλά καταρτισμένα - επιδεινώνουν περαιτέρω τη δημογραφική πτώση, μειώνοντας την παραγωγή και την αύξηση της παραγωγικότητας - που υποστηρίζουν την εκτίμηση για τη Ρωσία ότι περιορίζονται όλο και περισσότερο οι δυνατότητες για μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη.

naftemporiki.gr