Οι πρώτες 150 ημέρες του πολέμου στην Ουκρανία, μπορεί να ήταν μια επίδειξη ενότητας απέναντι στην επίθεση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά τώρα αρχίζει η πραγματική σύγκρουση με τη Μόσχα. Με το Κρεμλίνο να παίζει τη γάτα με το ποντίκι με την ΕΕ στην παροχή του αερίου, τώρα θα αρχίσουν να φαίνονται ουσιαστικά οι συνέπειες του οικονομικού πολέμου. Η απειλή μιας ύφεσης που θα συνοδεύεται ενδεχομένως και με δελτίο στο φυσικό αέριο δοκιμάζει την ενότητα της ΕΕ.
Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Οι πρώτες 150 ημέρες του πολέμου στην Ουκρανία, μπορεί να ήταν μια επίδειξη ενότητας απέναντι στην επίθεση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά τώρα αρχίζει η πραγματική σύγκρουση με τη Μόσχα. Με το Κρεμλίνο να παίζει τη γάτα με το ποντίκι με την ΕΕ στην παροχή του αερίου, τώρα θα αρχίσουν να φαίνονται ουσιαστικά οι συνέπειες του οικονομικού πολέμου. Η απειλή μιας ύφεσης που θα συνοδεύεται ενδεχομένως και με δελτίο στο φυσικό αέριο δοκιμάζει την ενότητα της ΕΕ. «Ο επόμενος χειμώνας θα είναι ακριβός. Το μόνο ερώτημα τώρα είναι πόσο ακριβός θα είναι», γράφει το Bloomberg.
H ενότητα των 27 που θα δοκιμαστεί αύριο στο συμβούλιο υπουργών Ενέργειας της ΕΕ, όπου θα φανεί η διάσταση Βορρά-Νότου, αναφορικά με την πρόταση της Κομισιόν για υποχρεωτική εξοικονόμηση κατά 15% της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην ΕΕ ως τον Μάρτιο του 2023. Μια πρόταση που η Γερμανία, η Ολλανδία και άλλες χώρες του Βορρά θεωρούν ως αναγκαία επίδειξη αλληλεγγύης, αλλά οι χώρες του Νότου απορρίπτουν ,υποστηρίζοντας ούτε λίγο ούτε πολύ ότι ο μόνος στόχος είναι η παροχή βοήθειας στη…γερμανική βιομηχανία. «Οι χώρες του Νότου «αντιτίθενται τώρα στην πρόταση της Κομισιόν, γιατί ιδίως η Γερμανία θεωρείται υπεύθυνη για το γεγονός ότι η οικονομία της Ευρώπης εξαρτάται από το ρωσικό αέριο», γράφει η γερμανική Tagesschau.
Η Πολωνία διαφοροποιήθηκε επίσης και εκπρόσωπος της κυβέρνησης στη Βαρσοβία δήλωσε πώς είναι …ειρωνικό η Γερμανία να είναι σε αυτή την κατάσταση.«Η Γερμανία, εδώ και χρόνια, επέκτεινε την οικονομική της θέση με τη βοήθεια των ρωσικών πρώτων υλών.Αυτό που συνέβη παλιότερα στην Τσετσενία ή τη Γεωργία δεν ενόχλησε τους Γερμανούς.», δήλωσε εκπρόσωπος της Πολωνικής κυβέρνησης.
Το Σαββατοκύριακο έγιναν βέβαια πολλές συζητήσεις σε επίπεδο μόνιμων αντιπροσώπων των 27 στις Βρυξέλλες, αλλά τα δύο στρατόπεδα εμφανίζονται ανένδοτα και αν δεν βρεθεί μια συμβιβαστική λύση την τελευταία στιγμή, η ρήξη είναι προ των πυλών. Με απρόβλεπτες συνέπειες, καθώς δεν αποκλείεται να υπάρξουν αντίποινα από τον Βορρά.
Ο Χαβιέ Μπλας, αναλυτής του Bloomberg στον τομέα των εμπορευμάτων περιγράφει στο twitter την απόρριψη της πρότασης της Κομισιόν από Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα με την φράση: «Βορράς εναντίον Νότου 2.0». Ο Μπλας επικρίνει μάλιστα την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, γιατί δεν συνομιλήσε καν εκ των προτέρων με τις χώρες μέλη για να μάθει αν ήταν πρόθυμες να υποστηρίξουν ένα τέτοιο σχέδιο!
Ο Μπλας εκτιμά μάλιστα ότι ο συνολικός λογαριασμός για τη διάσωση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας αυτόν τον χειμώνα θα ξεπεράσει εύκολα τα 200 δισεκατομμύρια δολάρια. Πάνω από 200 δισεκατομμύρια δολάρια σε ευρωπαϊκά προγράμματα στήριξης, εθνικοποιήσεις, δάνεια με κρατική εγγύηση , δεν ακούγεται πλέον τόσο απατηλό. «Μπορεί να ακούγεται επιπόλαιο, αλλά η εκτίμηση αυτή είναι …συντηρητική. Βασίζεται σε όσα γνωρίζουμε σήμερα. Δεν καλύπτει το χειρότερο σενάριο της Ρωσίας να διακόψει πλήρως την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη και έναν ψυχρότερο από τον μέσο όρο χειμώνα», λέει ο Μπλας. Καθώς οι μελλοντικές τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας συνεχίζουν να ανεβαίνουν, οι περισσότερες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κοινής ωφελείας και πώλησης ενέργειας θα δυσκολευτούν. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, όπου το μονοετές συμβόλαιο ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε την περασμένη εβδομάδα σε ιστορικό υψηλό άνω των 350 ευρώ τη μεγαβατώρα. Μια αύξηση 750% από τον μέσο όρο των 41 ευρώ, μεταξύ 2010 και 2020.
Οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας θα θελήσουν φυσικά να περάσουν το τεράστιο άλμα στις τιμές χονδρικής στους πελάτες τους. Αλλά αυτό απλώς μετακινεί τη διάσωση προς τα κάτω, καθώς τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν δυσβάστακτους λογαριασμούς και θα χρειαστούν τη βοήθεια των κυβερνήσεων. Τελικά, οι φορολογούμενοι θα επωμιστούν το κόστος — είτε έμμεσα είτε άμεσα: Λόγω των υψηλότερων τιμών λιανικής ενέργειας και φυσικού αερίου, είτε αργότερα, και με την πάροδο των ετών, καθώς θα κληθούν να πληρώσουν υψηλότερους φόρους για να πληρώσουν τα προγράμματα διάσωσης.
Η Γερμανία για παράδειγμα, έδωσε ένα 15 δισεκατομμύρια ευρώ για τη διάσωση της Uniper SE, του μεγαλύτερου πελάτη ρωσικού φυσικού αερίου, που είναι αντιμέτωπη με τη χρεοκοπία. Στη Γαλλία, η κυβέρνηση του Εμμανουέλ Μακρόν έδωσε κάπου 8 δισεκατομμύρια ευρώ για την πλήρη επανακρατικοποίηση της Electricite de France (EdF), που απέτυχε ως αξιόπιστος παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας και χρειάζεται βοήθεια.
Η Uniper και η EDF είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου ,σε σύνολο δεκάδων επιχειρήσεων ενέργειας που εξυπηρετούν περισσότερα από 200 εκατομμύρια νοικοκυριά στην ΕΕ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η τσεχική κυβέρνηση έδωσε στην ελεγχόμενη από το κράτος επιχείρηση κοινής ωφελείας της χώρας, CEZ, έκτακτο δάνειο 3 δισ. ευρώ. Αυτό ισχύει για μια εταιρεία που εξυπηρετεί μια χώρα με λίγο περισσότερους από 10 εκατομμύρια ανθρώπους.
Πολλές επιχειρήσεις ενέργειας σε όλη την ΕΕ θα χρειαστούν βοήθεια. Τουλάχιστον, θα απαιτήσουν δάνεια και άλλες κρατικές εγγυήσεις για να αγοράσουν το πανάκριβο LNG ή το ακριβό φυσικό αέριο στην αγορά spot για να αντικαταστήσουν την απώλεια ρωσικού φυσικού αερίου. Δεν αποκλείεται μάλιστα να χρειαστεί να εθνικοποιηθούν, έστω και προσωρινά.
Οσο για τα νοικοκυριά; Αν επιτραπεί στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας να μετακυλίσουν το υψηλότερο κόστος φυσικού αερίου στους καταναλωτές, η Goldman Sachs εκτιμά ότι τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά θα πρέπει να πληρώνουν κατά μέσο όρο 470 ευρώ το μήνα για ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο-δηλαδή 290%ακριβότερα από το 2020.
Στο πλαίσιο αυτό , η επιθετική κίνηση της ΕΚΤ να αυξήσει κατά 50 μονάδες βάσης τα επιτόκια προκειμένου να αντιμετωπίσει τον αυξανόμενο πληθωρισμό, έρχεται σε μια περίοδο επιβράδυνσης της ανάπτυξης στην ευρωζώνη. Κινδυνεύει μάλιστα να οδηγήσει την οικονομία σε ύφεση, καθώς οι εξωτερικές πιέσεις και οι επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις σχετικές ανησυχίες για τον ενεργειακό εφοδιασμό, δείχνουν ελάχιστα σημάδια υποχώρησης.
Η απροσδόκητη συρρίκνωση του δείκτη μεταποίησης ή αλλιώς δείκτη PMI στην ευρωζώνη τον Ιούλιο, απλά ενισχύει τις ανησυχίες. Η Capital Economics ανέφερε ότι τα νέα στοιχεία υποδηλώνουν ότι «η ευρωζώνη βρίσκεται στο χείλος της ύφεσης λόγω της πτώσης της ζήτησης και της αύξησης του κόστους».
Ο Γερμανός οικονομολόγος, Τόμας Φρίκε, συνιδρυτής του Forum New Economy σε άρθρο του στον Der Spiegel, εκτιμά μάλιστα ότι τα υψηλότερα επιτόκια δεν θα αποτρέψουν τον κίνδυνο ασθενούς οικονομικής ανάπτυξης. «Οσο μαίνεται ο πόλεμος του Πούτιν και το κόστος των πρώτων υλών, της ενέργειας και των τροφίμων έχει εκραγεί, τα υψηλότερα επιτόκια βοηθούν μόνο σε περιορισμένο βαθμό, αν όχι καθόλου», υποστηρίζει ο Γερμανός οικονομολόγος. «Στους εκτελεστικούς ορόφους, η χαρά των υψηλότερων επιτοκίων αναμειγνύεται με τον φόβο της ύφεσης» γράφει η «Handelsblatt».
Θα μπορούσε κανείς επίσης να το διατυπώσει διαφορετικά: όσο δεν επιλύεται το βασικό πρόβλημα της έλλειψης πραγματικής οικονομικής δυναμικής και σημαντικής αύξησης των επενδύσεων, η απλή αύξηση των επιτοκίων δεν θα βοηθήσει. Μπορεί κάποιες μεγάλες εταιρείες σε όλη την ΕΕ να είχαν εφέτος κέρδη ρεκόρ, χωρίς να ξοδεύουν τα χρήματα σε επενδύσεις, αλλά αυτό δεν είναι σημάδι μιας υγιούς οικονομίας.