Η ενεργειακή κρίση δοκιμάζει εδώ και μήνες την Ευρώπη. Αλλά δεν ήταν ένα προσωρινό φαινόμενο όπως κάποιοι πιστεύουν. Κυβερνήσεις και πολίτες προετοιμάζονται για ένα καυτό καλοκαίρι και έναν βαρύτατο χειμώνα, αφού ο παρατεταμένος πόλεμος στην Ουκρανία και τα παιχνίδια της Ρωσίας στην ενεργειακή σκακιέρα δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Μεγάλο θύμα δεν είναι μόνο τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις που βλέπουν τους λογαριασμούς τους να φουσκώνουν επικίνδυνα. Είνα και το φιλόδοξο σχέδιο της ενεργειακής μετάβασης. Η μία μετά την άλλη οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες ξεχνούν τους «καθαρούς» στόχους και επιστρέφουν στον «βρώμικο» άνθρακα για να αποφύγουν χειρότερες πιέσεις στις οικονομίες τους.
Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Η ενεργειακή κρίση δοκιμάζει εδώ και μήνες την Ευρώπη. Αλλά δεν ήταν ένα προσωρινό φαινόμενο όπως κάποιοι πιστεύουν. Κυβερνήσεις και πολίτες προετοιμάζονται για ένα καυτό καλοκαίρι και έναν βαρύτατο χειμώνα, αφού ο παρατεταμένος πόλεμος στην Ουκρανία και τα παιχνίδια της Ρωσίας στην ενεργειακή σκακιέρα δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Μεγάλο θύμα δεν είναι μόνο τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις που βλέπουν τους λογαριασμούς τους να φουσκώνουν επικίνδυνα. Είνα και το φιλόδοξο σχέδιο της ενεργειακής μετάβασης. Η μία μετά την άλλη οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες ξεχνούν τους «καθαρούς» στόχους και επιστρέφουν στον «βρώμικο» άνθρακα για να αποφύγουν χειρότερες πιέσεις στις οικονομίες τους.
Με τον πληθωρισμό να μαίνεται ανεξέλεγκτος και το φάντασμα της ύφεσης να έχει στοιχειώσει τη Γηραιά Ήπειρο, πολλές χώρες θεωρούν ότι η επιστροφή στην καύση άνθρακα είναι μονόδρομος. Η Γερμανία, η κορυφαία οικονομία της Ευρώπης, έχει ξεκάθαρα πει πως θα στηριχθεί στα εργοστάσια άνθρακα για να καλύψει το κενό από το πάγωμα των ροών του ρωσικού φυσικού αερίου. Κινείται μάλιστα προς αυτή την κατεύθυνση ταχύτερα από κάθε άλλο κράτος- μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Από κοντά ακολουθούν οι συνήθεις "δορυφόροι" της σε όλες τις κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις, Αυστρία και Ολλανδία, αλλά και η Ιταλία του Μάριο Ντράγκι - τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του ευρώ. Να σημειωθεί ότι ο άνθρακας είναι το ορυκτό καύσιμο με τις μεγαλύτερες εκπομπές ρύπων και κατά συνέπεια ήταν πρώτο στη λίστα των καυσίμων που έπρεπε να αντικαταστηθούν από εναλλακτικές, πιο καθαρές μορφές ενέργειας.
Ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ, πρόσφατα χαρακτήρισε «πικρή» την απόφαση της κυβέρνησής του να περιορίσει τη χρήση φυσικού αερίου και να κάψει περισσότερο άνθρακα, αλλά εξήγησε πως η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να κάνει ό,τι μπορεί ώστε να αποθηκεύσει περισσότερο αέριο ενόψει του χειμώνα. «Αυτή είναι η κορυφαία προτεραιότητά μας αυτή τη στιγμή» διεμήνυσε. Η Ολλανδία χθες ενεργοποίησε το στάδιο «πρώιμης προειδοποίησης» στο σχέδιο ενεργειακής έκτακτης ανάγκης, αίροντας το πλαφόν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από εργοστάσια άνθρακα. Η Ιταλία επίσης ετοιμάζει σχέδιο έκτακτης ανάγκης που προβλέπει στροφή στον άνθρακα, ενώ τα αυστριακά μέσα μεταδίδουν ανάλογες πληροφορίες για τη δική τους χώρα.
Η Eurasia Group σχολιάζει πως ουσιαστικά οι ευρωπαϊκες κυβερνήσεις δεν έχουν πολλές επιλογές. Είναι αναγκασμένες να στραφούν σε όποια ενεργειακή πηγή δεν είναι ρωσική και το κυριότερο είναι άμεσα διαθέσιμη. Αυτό τις στρέφει αναπόφευκτα στον σκληρό άνθρακα και στον λινγίτη που είναι από τις πλέον επιβλαβείς μορφές άνθρακα για το περιβάλλον. Σημειώνει δε πως δεν μπορεί να αποκλειστεί το εφιαλτικό σενάριο, που δεν είναι άλλο από το ρεύμα με... δελτίο.
Τον φόβο αυτό συμμερίζεται και η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ). Πρόσφατα προειδοποίησε πως η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά από ένα δύσκολο ενεργειακά χειμώνα και εκτίμησε ότι δύο παράγοντες εφόσον συνδυαστούν μπορούν να «σφραγίσουν» την λύση της ελεγχόμενης κατανομής των προμηθειών (με δελτίο): ένας κρύος χειμώνας και η αναζωπύρωση της οικονομικής ζήτησης στην Κίνα.
Σύμφωνα με τον εκτελεστικό διευθυντή της IEA, Φατίχ Μπιρόλ, αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να φέρει ελεγχόμενη παροχή ενέργειας για τους χρήστες βιομηχανικού φυσικού αερίου, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας.
Ο Μπιρόλ υποστήριξε ότι η ενεργειακή ασφάλεια πρέπει να επιτευχθεί μέσω αυξημένης απόδοσης, μεγαλύτερης χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και «εκμετάλλευσης στο έπακρο των υπαρχόντων κοιτασμάτων [πετρελαίου και φυσικού αερίου]» — αντί για νέα, μεγάλα έργα ορυκτών καυσίμων, τα οποία θα μπορούσαν να διαρκέσουν ως τις δεκαετίες 2040 και 2050 και θα μπορούσε να σημαίνει «αντίο στη διεθνή πολιτική μας για το κλίμα».