Μπροστά στη μεγαλύτερη πρόκληση από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκεται ο πλανήτης μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που συμπλήρωσε τρεις μήνες, αλλάζοντας παγιωμένες γεωπολιτικές ισορροπίες και διαμορφώνοντας έναν νέο κόσμο εντάσεων.
Από την έντυπη έκδοση
Του Μωυσή Λίτση
[email protected]
Μπροστά στη μεγαλύτερη πρόκληση από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκεται ο πλανήτης μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που συμπλήρωσε τρεις μήνες, αλλάζοντας παγιωμένες γεωπολιτικές ισορροπίες και διαμορφώνοντας έναν νέο κόσμο εντάσεων.
Πρώτη ορατή επίπτωση των γεωπολιτικών ανακατατάξεων που φέρνει ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς την περιοχή της Βαλτικής και η εγκατάλειψη της παραδοσιακής ουδετερότητας από τη Σουηδία και τη Φινλανδία.
Το «ξεπερασμένο», κατά τον πρώην Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ΝΑΤΟ δέχτηκε ένα αναπάντεχο «φιλί ζωής» με τη ρωσική εισβολή. Το ΝΑΤΟ προβάλλει ως «μονόδρομος» για την ασφάλεια των χωρών που συνορεύουν με τη Ρωσία, που φοβούνται πως ανά πάσα στιγμή μπορεί να γίνουν βορά της ρωσικής επιθετικότητας και των επιδιώξεων του Πούτιν για νέες σφαίρες επιρροής, που θα αμφισβητούν τον υπό τις ΗΠΑ, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, μονοπολικό κόσμο.
Η ρωσική μάλιστα εισβολή κατάφερε η κοινή γνώμη στη Σουηδία και τη Φινλανδία να αποδέχεται σε υψηλά ποσοστά την προοπτική ένταξης στη συμμαχία. Η ενδεχόμενη ένταξη των δύο αυτών σκανδιναβικών χωρών στο ΝΑΤΟ αλλάζει άρδην τις ισορροπίες στην Αρκτική, μια περιοχή γύρω από τον Βόρειο Πόλο, στον αντίποδα της Ανταρκτικής, η οποία περιλαμβάνει βόρεια τμήματα των ΗΠΑ, του Καναδά, της Ρωσίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας, την Ισλανδία, τη Γροιλανδία, το αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ, καθώς και όλο τον θαλάσσιο χώρο του Αρκτικού Ωκεανού.
Η Αρκτική είναι ένα πιθανό χρυσωρυχείο για ενεργειακές πηγές και ναυτιλιακούς δρόμους. Οι οκτώ χώρες της Αρκτικής, ο Καναδάς, η Φινλανδία, η Δανία, οι ΗΠΑ, η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Σουηδία και η Ρωσία, συνεργάζονταν μέχρι τώρα, καθώς οι σκληρές περιβαλλοντικές συνθήκες τις ανάγκαζαν να συνάπτουν συμφωνίες όσον αφορά το δίκαιο της θάλασσας, το περιβάλλον και την ασφάλεια.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία απειλεί ωστόσο να ανατρέψει τη λεπτή αυτή ισορροπία. Η Ρωσία μοιράζεται πλέον την ακτογραμμή της Αρκτικής με πέντε κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, συν δύο εν δυνάμει μέλη, τη Φινλανδία και τη Σουηδία. Όλα αυτά τα κράτη βοηθούν στρατιωτικά και οικονομικά την Ουκρανία στον πόλεμο με τη Ρωσία.
Με άλλα λόγια η ρωσική εισβολή μετατρέπει σταδιακά σε πεδίο έντονου ανταγωνισμού μια πλούσια σε πλουτοπαραγωγικές πηγές περιοχή. Παράλληλα η διεύρυνση του ΝΑΤΟ ενισχύει το αίσθημα της περικύκλωσης της Ρωσίας. Η ισχυροποίηση του ΝΑΤΟ από την άλλη ενδέχεται να αποδυναμώσει τα σχέδια της Ε.Ε. για τη δημιουργία μιας δικής της αμυντικής πολιτικής.
Από την άλλη, βέβαια, η Ρωσία, αποκλεισμένη και τιμωρημένη από τη Δύση, αναζητά στην Ανατολή νέα ερείσματα στην προσπάθειά της να εμφανιστεί ως υπερδύναμη, που διεκδικεί μερίδιο σε έναν πολυπολικό κόσμο, αμφισβητώντας την κυριαρχία των ΗΠΑ σε στρατιωτικό αλλά και οικονομικό επίπεδο. Το μπαράζ των σκληρών κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Μόσχα δεν έχει πετύχει τους στόχους του μέχρι στιγμής, με τη Ρωσία να συνεχίζει τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου και το εθνικό της νόμισμα να ανακάμπτει θεαματικά μετά το αρχικό σοκ.
Η σύσφιγξη των σχέσεων της Μόσχας με το Πεκίνο, που είχε ξεκινήσει πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αναμένεται να γίνει ακόμη πιο στενή σε ενεργειακό και νομισματικό επίπεδο. Η Κίνα, προσεκτική να μη δώσει ερείσματα εναντίον της, κρατά αποστάσεις από τη Μόσχα και τη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία, την οποία πάντως απέφυγε να καταδικάσει.