«Τσουνάμι» αιτημάτων για αναθεωρήσεις ως προς τα ποσά των δημοσίων συμβάσεων, αλλά και για επιμήκυνση του χρόνου παράδοσης προϊόντων και υπηρεσιών αναμένουν οι αναθέτουσες αρχές.
Από την έντυπη έκδοση
Του Σταμάτη Ζησίμου
[email protected]
«Τσουνάμι» αιτημάτων για αναθεωρήσεις ως προς τα ποσά των δημοσίων συμβάσεων, αλλά και για επιμήκυνση του χρόνου παράδοσης προϊόντων και υπηρεσιών αναμένουν οι αναθέτουσες αρχές.
Τα προβλήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού λόγω της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με την κατακόρυφη αύξηση των τιμών στην ενέργεια και στις πρώτες ύλες, έχουν φέρει κυριολεκτικά τα «πάνω - κάτω» στην αγορά και το μόνο βέβαιο είναι ότι θα υπάρξουν σημαντικές αυξήσεις στα προϊόντα και στις υπηρεσίες που έχει να λαμβάνει το Δημόσιο. Αυξήσεις που θα συνδυαστούν και με καθυστερήσεις στην παράδοση.
Για την ώρα, το οικονομικό επιτελείο δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει ακριβώς το επιπλέον ποσό που θα επωμιστεί ο προϋπολογισμός για να αντεπεξέλθει στα αιτήματα αναθεώρησης, καθώς αυτά κατατίθενται αποκεντρωμένα στις περίπου 3.500 αναθέτουσες αρχές που υπάρχουν στη χώρα. Ωστόσο, όπως αναφέρουν γνώστες του θέματος, το υπερβάλλον ποσό που θα κληθεί να καταβάλει το Δημόσιο υπολογίζεται ότι θα είναι άνω του 1 δισ. ευρώ.
Οι εκτιμήσεις αυτές μάλλον είναι «συντηρητικές», καθώς στηρίζονται στη βάση του επιπέδου του «γενικού» πληθωρισμού. Δηλαδή δεν λαμβάνουν υπόψη την κατακόρυφη αύξηση των τιμών στα καύσιμα που αποτελούν ένα πολύ μεγάλο τμήμα των δημοσίων συμβάσεων και έχουν ανατιμηθεί από τον περασμένο Δεκέμβριο κατά σχεδόν 25%.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) δέχεται καθημερινά πλήθος ερωτημάτων από οικονομικές οντότητες - επιχειρήσεις και αναθέτουσες αρχές σχετικά με τις δυνατότητες αναθεώρησης των υπογεγραμμένων συμβάσεων λόγω της αύξησης των τιμών, της δυσλειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού, την ενεργειακή κρίση και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Πότε γίνεται αναθεώρηση
Με βάση το νομοθετικό πλαίσιο επιτρέπεται η αναθεώρηση - τροποποίηση των συμβάσεων που έχουν ήδη συναφθεί και εκτελούνται χωρίς να απαιτείται νέα διαδικασία σύναψης εκ μέρους της αναθέτουσας αρχής.
Ειδικότερα, εφόσον συντρέχουν απρόβλεπτες περιστάσεις που δεν οφείλονται σε υπαιτιότητα της αναθέτουσας αρχής, όπως εν προκειμένω αποτελεί η αύξηση των τιμών προϊόντων λόγω των γεγονότων που προαναφέρθηκαν, παρέχεται η δυνατότητα, κατόπιν γνωμοδότησης του αρμόδιου συλλογικού οργάνου, τροποποίησης των συναφθεισών συμβάσεων και αναπροσαρμογής της συμβατικής τιμής σε ποσοστό έως 50% επί της αξίας της αρχικής σύμβασης, υπό την τήρηση και των λοιπών σωρευτικών προϋποθέσεων και υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι η αναθέτουσα αρχή μπορεί να εξασφαλίσει τις αναγκαίες πιστώσεις.
Τα παραπάνω ισχύουν ακόμη και στην περίπτωση που στις συναφθείσες συμβάσεις περιλαμβάνεται ρητός όρος περί μη αναθεώρησης της συμβατικής τιμής κατά τη διάρκεια της σύμβασης, δεδομένου ότι ένας τέτοιος όρος καταλαμβάνει περιπτώσεις συνήθους και ομαλής εκτέλεσης των συμβάσεων, κατά τις οποίες δεν έχουν ενσκήψει απρόοπτες μεταβολές των περιστάσεων όπως οι παραπάνω, οι οποίες ενδεχομένως καθιστούν υπέρμετρα δυσανάλογη και επαχθή την παροχή των αναδόχων και δικαιολογούν την αναπροσαρμογή της συμβατικής τιμής.
Περαιτέρω, επισημαίνεται ότι υπάρχει και o κανόνας των «ήσσονος αξίας» ή «de minimis» τροποποιήσεων της αρχικής σύμβασης. Σύμφωνα με τον εν λόγω κανόνα τροποποιήσεις «ήσσονος αξίας» της αρχικής σύμβασης, η αξία των οποίων δεν υπερβαίνει το 10% της αξίας της αρχικής σύμβασης για τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών και το 15% για συμβάσεις έργων είναι πάντα δυνατές χωρίς να απαιτείται διεξαγωγή νέας διαδικασίας, ούτε περαιτέρω ειδική τεκμηρίωση.
Καθυστερήσεις παράδοσης
Ως προς τα ζητήματα που έχουν δημιουργηθεί από την ομαλή λειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού, λόγω του Covid-19 αλλά και της κρίσης στην Ουκρανία, επισημαίνεται ότι οι σχετικές καθυστερήσεις εκ μέρους των οικονομικών φορέων στην υλοποίηση των υποχρεώσεών τους που απορρέουν από ήδη συναφθείσες συμβάσεις και οι οποίες συνδέονται με την παράδοση αγαθών, εφόσον οφείλονται σε προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας, παρέχουν, καταρχάς, έρεισμα για μετάθεση του χρόνου παράδοσης και τροποποίηση των σχετικών συμβάσεων, μη συνιστώντας ουσιώδεις τροποποιήσεις της αρχικής σύμβασης.
Αξίζει να επισημανθεί ιδιαίτερα η δυνατότητα μετάθεσης του χρόνου παράδοσης των υλικών, καθώς με αιτιολογημένη απόφαση του αρμόδιου αποφαινόμενου οργάνου, ο συμβατικός χρόνος φόρτωσης - παράδοσης των υλικών μπορεί να μετατίθεται. Μετάθεση επιτρέπεται μόνο όταν συντρέχουν λόγοι ανωτέρας βίας ή άλλοι ιδιαιτέρως σοβαροί λόγοι, που καθιστούν αντικειμενικώς αδύνατη την εμπρόθεσμη παράδοση των συμβατικών ειδών. Στις περιπτώσεις μετάθεσης του συμβατικού χρόνου φόρτωσης - παράδοσης δεν επιβάλλονται κυρώσεις.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις το βάρος απόδειξης φέρει ο ανάδοχος που επικαλείται τα σχετικά γεγονότα, προσκομίζοντας τα στοιχεία τεκμηρίωσης στην αναθέτουσα αρχή, η οποία, σε συνέχεια εισήγησης του γνωμοδοτικού οργάνου, αποφασίζει επί του χρόνου μετάθεσης.
Ρήτρες αναθεώρησης
Σύμφωνα με την ΕΑΑΔΗΣΥ, στους όρους των διακηρύξεων, ιδιαίτερα αυτών που δημοσιεύονται την περίοδο που διανύουμε λόγω της απρόβλεπτης αύξησης του κόστους των πρώτων υλών και των καυσίμων το οποίο μετακυλίεται στο τελικό προϊόν - αντικείμενο της δημόσιας σύμβασης, οι αναθέτουσες αρχές θα πρέπει να προβλέπουν σαφείς, ακριβείς και ρητές ρήτρες αναθεώρησης τιμών, στις οποίες μπορεί να περιλαμβάνονται και μεθοδολογίες περιοδικής αναθεώρησης των τιμών ανά συγκεκριμένη χρονική περίοδο, οι οποίες θα επιτρέπουν την αναπροσαρμογή της συμβατικής τιμής (αύξηση ή μείωση) ανάλογα με τις τρέχουσες στην αγορά τιμές.
Στα 10-11 δισ. οι πόροι που θα χρειαστούν το 2022
Με βάση τα στοιχεία του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ) το δεκάμηνο Ιανουαρίου - Οκτωβρίου 2021, είχαν υπογραφεί 161.316 δημόσιες συμβάσεις προϋπολογισμού ύψους περίπου 8,5 δισ. ευρώ, με την μεγαλύτερη από αυτές να αποτελεί τη σύμβαση για τη γραμμή 4 του Μετρό «Άλσος Βεΐκου - Γουδή» συνολικού προϋπολογισμού ύψους 1,328 δισ. ευρώ.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι ανάλογου μεγέθους σύμβαση δεν αναμένεται να υπογραφεί εντός του τρέχοντος έτους και ως εκ τούτου το οικονομικό επιτελείο εκτιμά ότι το συνολικό ύψος των δημοσίων συμβάσεων (περιλαμβανομένων και των ανατιμήσεων) θα κυμανθεί μεταξύ 10 - 11 δισ. ευρώ για το 2022.
Πάντως, αξίζει να αναφέρουμε ότι κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητο είναι το παραπάνω ποσό, αν ληφθεί υπόψη ότι το ύψος των δημοσίων συμβάσεων στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης δεν υπερέβαινε τα 8,5 δισ. ευρώ.
Σε ό,τι αφορά την κατηγοριοποίηση των 161.316 δημοσίων συμβάσεων που έχουν υπογραφεί στο διάστημα Ιανουάριος - Οκτώβριος του 2021, οι 89.476 δημόσιες συμβάσεις αφορούν προμήθειες, οι 62.082 αφορούν υπηρεσίες, οι 5.647 αφορούν έργα, οι 2.559 αφορούν τεχνικές ή λοιπές συναφείς υπηρεσίες και οι 1.552 αφορούν μελέτες.
Τώρα, σε επίπεδο ποσών, τη μερίδα του λέοντος στο διάστημα Ιανουάριος - Οκτώβριος του 2021 κατέχουν οι συμβάσεις έργων με συνολικό προϋπολογισμό ύψους 3,268 δισ. ευρώ, ακολουθούν οι συμβάσεις υπηρεσιών με προϋπολογισμό ύψους 2,897 δισ. ευρώ, οι συμβάσεις προμηθειών με προϋπολογισμό ύψους 2,167 δισ. ευρώ και έπονται οι συμβάσεις μελετών με προϋπολογισμό ύψους 78 εκατ. ευρώ και, τέλος, οι συμβάσεις που αφορούν τεχνικές και λοιπές συναφείς υπηρεσίες με προϋπολογισμό ύψους 37,5 εκατ. ευρώ.