Βόμβες σε ευρωπαϊκό έδαφος. Η πανδημία συνεχίζεται. Οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχουν απογειωθεί. Ο λογαριασμός του ρεύματος στα ύψη. Το ίδιο και η ακρίβεια: Ενα σκηνικό πολεμικό από κάθε άποψη, που θα επιδεινώνεται λόγω της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία. Ανεξάρτητα από την έκβαση του ουκρανικού πολέμου. Γιατί το τραύμα γίνεται όλο και βαθύτερο.
Tου Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Βόμβες σε ευρωπαϊκό έδαφος. Η πανδημία συνεχίζεται. Οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχουν απογειωθεί. Ο λογαριασμός του ρεύματος στα ύψη. Το ίδιο και η ακρίβεια: Ενα σκηνικό πολεμικό από κάθε άποψη, που θα επιδεινώνεται λόγω της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία. Ανεξάρτητα από την έκβαση του ουκρανικού πολέμου. Γιατί το τραύμα γίνεται όλο και βαθύτερο. Το 40-45% του φυσικού αερίου που καταναλώνει η Ευρώπη προέρχεται από τη Ρωσία, η οποία θα μπορούσε να διακόψει την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Αν η Ευρώπη δεν το κάνει πρώτα η ίδια.
«Το 2021, η Ευρωπαϊκή Ένωση εισήγαγε 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από τη Ρωσία, και λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, η κατάσταση είναι πλέον ιδιαίτερα κρίσιμη», λέει ο εκτελεστικός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA), Φατίχ Μπιρόλ.
«Η Ευρώπη πρέπει να δράσει γρήγορα για να προετοιμαστεί για σημαντικές αβεβαιότητες στις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου τον επόμενο χειμώνα», προειδοποιεί ο εκτελεστικός διευθυντής του IEA.
Το πετρέλαιο και ο άνθρακας από τη Ρωσία μπορούν να αντικατασταθούν πιο εύκολα από άλλες πηγές, αλλά αυτό μάλλον δεν θα είναι πλήρως δυνατό με το φυσικό αέριο. Υπάρχουν εκκλήσεις για παράταση της διάρκειας ζωής των πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής. Οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν.
Αυξάνονται οι εκκλήσεις για να κάψουμε περισσότερο άνθρακα: Αν είναι απαραίτητο, αφήστε τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα να λειτουργήσουν παρά την όποια ημερομηνία παύσης λειτουργίας έχει ανακοινωθεί. Παρά το γεγονός ότι είναι επιβλαβές για το κλίμα. Ούτε αυτό είναι καλό σχέδιο. Η κλιματική κρίση θα συνεχίζεται, ακόμα κι αν ο πόλεμος στην Ουκρανία τελειώσει…
Μια παράπλευρη απώλεια του πολέμου στην Ουκρανία, ήταν και οι κυβερνοεπιθέσεις στα αιολικά πάρκα στο Βέλγιο και τη Γερμανία. Όπως λέει η Ματίλντ Φοντέ, αρχισυντάκτρια του επιστημονικού περιοδικού Epsilon, οι κυβερνοεπιθέσεις έχουν αυξηθεί στα αιολικά πάρκα, επηρεάζοντας τις ανεμογεννήτριες. «Περίπου 5.800 ανεμογεννήτριες της γερμανικής κατασκευάστριας Enercon είναι αυτή τη στιγμή χωρίς έλεγχο, λόγω βλάβης στη δορυφορική σύνδεση. Μια αποτυχία που εικάζεται ότι προκλήθηκε από κυβερνοεπίθεση, την ώρα της εισβολής στην Ουκρανία, την Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου.
«Αυτές οι ανεμογεννήτριες δεν έχουν σταματήσει να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια. Αντιπροσωπεύουν συνολικά 11 γιγαβάτ.
Ωστόσο, ο εκπρόσωπος της Enercon είπε ότι θα πρέπει να τεθούν σε αυτόματη λειτουργία μέχρι να επιδιορθωθεί η βλάβη. Που σημαίνει ότι δεν είναι πλέον προσβάσιμα για απομακρυσμένη παρακολούθηση και έλεγχο…Αυτές οι ανεμογεννήτριες είναι πιθανώς μεταξύ των 30.000 που επλήγησαν από τη δορυφορική επίθεση που υπέστη η εταιρεία Viasat, μια αμερικανική εταιρεία που παρέχει ευρυζωνική κάλυψη σε όλη την Ευρώπη. Η Viasat επιβεβαίωσε ότι αντιμετωπίζει μερική διακοπή δικτύου από τις 24 Φεβρουαρίου. Και είπε ότι η έρευνα για τη διακοπή συνεχίζεται, αλλά υπάρχει υποψία για ένα "κυβερνο συμβάν".
Όταν τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ουκρανία, έγινε ξαφνικά σαφές σε όλους τους υπεύθυνους σε ποια ανεύθυνη, ακόμη και επικίνδυνη εξάρτηση έχει βρεθει η Ευρώπη, με την μονόπλευρη εστίασή της στη Ρωσική αγορά ενέργειας.
Η ενέργεια είναι η αχίλλειος πτέρνα της Ευρώπης. Υπάρχει πετρέλαιο και φυσικό αέριο στη Βόρεια Θάλασσα, αλλά όχι πάρα πολλά πια. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια υπήρχε ακόμα πολύ φυσικό αέριο στην Ολλανδία, το οποίο τώρα εξαντλείται. Υπάρχουν μεγαλύτερες ποσότητες ορυκτών καυσίμων στη Ρουμανία, φυσικό αέριο κυρίως στα ανοικτά της Μαύρης Θάλασσας.
Μόνο η Ιαπωνία, ως μεγάλο βιομηχανικό έθνος, εξαρτάται ακόμη περισσότερο από τις εισαγωγές ενέργειας, από ό,τι η Ευρώπη. Σε αντίθεση με τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Αυστρία, οι οποίες βασίζονται τόσο πολύ στο ρωσικό αέριο, η Ιαπωνία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις προμήθειες υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) λόγω της νησιωτικής της θέσης.
Το υγροποιημένο φυσικό αέριο ως ο τεχνικός όρος για το αέριο που μετατρέπεται σε υγρή κατάσταση στους μείον 162 βαθμούς και μεταφέρεται με ειδικά δεξαμενόπλοια, είναι η απόλυτη επιλογή για την Ευρώπη ώστε να μειώσει βραχυπρόθεσμα την εξάρτηση από τις ρωσικές προμήθειες. Θα μπορούσαν όμως πραγματικά να αντικατασταθεί σημαντικά το ρωσικό αέριο;
Σύμφωνα με μελέτη της δεξαμενής σκέψης των Βρυξελλών Bruegel, το 2021 το παγκόσμιο εμπόριο LNG ανερχόταν σε 5400 τεραβατώρες (TWh).
Με την πρώτη ματιά, το διαπραγματευόμενο LNG είναι αρκετό. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος του είναι σε μακροπρόθεσμα συμβόλαια 10 έως 15 ετών. Και – κάτι που συχνά παραβλέπεται: Το 9% του παγκόσμιου LNG προέρχεται από τη ρωσική παραγωγή, γεγονός που περιορίζει περαιτέρω τις πιθανές ευκαιρίες αγοράς για την Ευρώπη. Οι πιο σημαντικές χώρες εξαγωγής LNG είναι η Αυστραλία, το Κατάρ και οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι ΗΠΑ έγιναν πέρυσι η μεγαλύτερη χώρα εξαγωγής υγραερίου λόγω των μεγάλων αποθεμάτων φυσικού αερίου fracking και των τεράστιων επενδύσεων σε τερματικούς σταθμούς φόρτωσης. Φέτος, οι ειδικοί αναμένουν ότι η παγκόσμια παραγωγή θα αυξηθεί κατά 63 TWh σε 300 TWh -μια αύξηση 1,2% έως 5,5% σε σύγκριση με το 2021.
Τι γίνεται όμως με τα πλοία που απαιτούνται για τη μεταφορά LNG; Σύμφωνα με έρευνες του Bruegel, υπάρχουν περισσότερα από 600 ειδικά δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν φυσικό αέριο σε όλο τον κόσμο. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) υπολογίζει ότι οι τιμές ναύλωσης για όγκους υγραερίου που διαπραγματεύονται ελεύθερα στην αγορά θα είναι περίπου 10% κάτω από τον μέσο όρο για το 2021 φέτος, επειδή 50 νέα δεξαμενόπλοια LNG τέθηκαν σε λειτουργία πέρυσι και αναμένονται άλλα 30 εφέτος.
Τα πλοία μεταφοράς LNG δεν φαίνεται να είναι το σημείο συμφόρησης, ειδικά από τη στιγμή που πολλά δεξαμενόπλοια που μέχρι πρόσφατα βρίσκονταν ακόμη καθ' οδόν προς την Ασία από τις ΗΠΑ, κατευθύνονται όλο και περισσότερο προς την Ευρώπη. Ο λόγος: η απότομη άνοδος των τιμών στην Ευρώπη και επίσης η χαμηλότερη ζήτηση στην Ασία λόγω του σχετικά ήπιου καιρού. Επειδή η διαδρομή προς την Ευρώπη είναι σημαντικά μικρότερη από την Ασία, διαχειρίζονται περισσότερα φορτία, πράγμα που σημαίνει ότι αυξάνεται η χωρητικότητα.
Στην πραγματικότητα,όμως τα δεξαμενόπλοια LNG, τα οποία πρόσφατα κατευθύνονται όλο και περισσότερο προς την Ευρώπη, θα μπορούσαν να ταξιδέψουν σύντομα ξανά στην Ασία, εάν η ζήτηση εκεί αυξηθεί ανάλογα. «Γιατί στην Ασία πάντα πληρώνουν περισσότερα από εμάς γιατί δεν έχουν εναλλακτική λύση», λέει ο ειδικός στον τομέα της ενέργειας Γιοχάνες Μπενίνι.
Για να ληφθεί επίσης το LNG στην Ευρώπη, να μετατραπεί σε φυσικό αέριο και να τροφοδοτηθεί σε αγωγούς, απαιτείται κατάλληλη υποδομή κοντά στις ακτές.
Σήμερα υπάρχουν περίπου 30 τερματικοί σταθμοί LNG στην Ευρώπη, οι περισσότεροι από αυτούς στην Ισπανία.
Η χωρητικότητα όλων των τερματικών σταθμών μαζί ανέρχεται σε περίπου 166 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, τα οποία θα μπορούσαν στην καλύτερη περίπτωση να αντικαταστήσουν το 40% του ρωσικού φυσικού αερίου στην Ε.Ε. βραχυπρόθεσμα.
Ωστόσο, η Ευρώπη δεν έχει πολλές εναλλακτικές βραχυπρόθεσμα. Η Ε.Ε. πρέπει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μια πρόκληση και να την βάλει στο ράφι πριν προκύψει η επόμενη.
Η μια κρίση δεν περιμένει την άλλη. Κυρίως δεν είναι ταυτόχρονες, αλλά συνυφασμένες. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε αυτήν την πραγματικότητα.
Σύμφωνα με τον ΔΟΕ, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να μειώσει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου εντός ενός έτους με άμεσα μέτρα. Αυτά περιλαμβάνουν τη μη υπογραφή νέων συμβάσεων φυσικού αερίου με τη Ρωσία, την αντικατάσταση των ρωσικών προμηθειών με φυσικό αέριο από εναλλακτικές πηγές, τη θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων για την αποθήκευση φυσικού αερίου και την επιτάχυνση της επέκτασης της ηλιακής και αιολικής ενέργειας.
Επίσης στη λίστα των μέτρων περιλαμβάνονται : μεγιστοποίηση παραγωγής βιοενέργειας και πυρηνικής ενέργειας, θέσπιση βραχυπρόθεσμων έκτακτων φορολογικών μέτρων για την προστασία των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας από υψηλές τιμές, επιτάχυνση της αντικατάστασης λεβήτων αερίου με αντλίες θερμότητας και επιτάχυνση βελτιώσεων στην ενεργειακή απόδοση σε κτίρια και κτίρια της βιομηχανίας.
«Σε συνδυασμό, αυτά τα βήματα θα μπορούσαν να μειώσουν τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, ή περισσότερο από το ένα τρίτο, μέσα σε ένα χρόνο», εκτιμά ο IEA.
«Βραχυπρόθεσμα, ωστόσο, μόνο με μια σειρά μέτρων θα μπορέσουμε να βρούμε εναλλακτικές για τις ρωσικές εισαγωγές», δήλωσε ο Πούκ-Βιν Νγκουγιέν, ερευνητής στο Κέντρο Ενέργειας του Ινστιτούτου Jacques Delors. Ωστόσο, ορισμένα μέτρα, όπως η αποθήκευση αερίου, έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα από άλλα.
«Εάν συνεχιστεί η τρέχουσα τάση, το επίπεδο αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα είναι πολύ χαμηλότερο τον Απρίλιο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια», προειδοποίησε η Επίτροπος Ενέργειας της Ε.Ε. Κάντρι Σίμσον και προσθέτει: «Πρέπει να ξεκινήσουμε αμέσως για να εξασφαλίσουμε επαρκείς προμήθειες φυσικού αερίου για τον ερχόμενο χειμώνα»