Μεθοδολογίες Σχέσεων Υπεροχής για τη Λήψη Αποφάσεων με Πολλαπλά Κριτήρια

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός

Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων

Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France

Η πολυκριτήρια ανάλυση θεωρείται ως η πλέον ολοκληρωμένη μεθοδολογία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων (decision making), διότι λαμβάνοντας υπόψη ποιοτικά δεδομένα και παραμέτρους οδηγεί σε σωστότερη και κοινωνικά δικαιότερη λήψη αποφάσεων για ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς.

Πρόκειται για μαθηματική προσέγγιση που έκανε την εμφάνισή της μεταξύ των δεκαετιών του 1960 και του 1970 ως ένας νέος κλάδος της επιχειρησιακής έρευνας. Χαρακτηρίζεται ως η «ανθρωποκεντρική προσέγγιση του μάνατζμεντ» καθώς είναι η πρώτη φορά που σε επίπεδο διοικητικών αποφάσεων λαμβάνονται υπόψη κοινωνικοί και ψυχολογικοί δείκτες.

Με το θέμα της πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων έχουμε αναφερθεί με πλήθος δημοσιεύσεων, μεταξύ των οποίων.

1. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, πολλαπλά κριτήρια και χρηματοοικονομικές αποφάσεις, Ναυτεμπορική, Πέμπτη 21 Μαρτίου 2019.
2. Κ. Ζοπουνίδης, εφαρμογές της πολυκριτήριας υποστήριξης αποφάσεων, Ναυτεμπορική, Πέμπτη 01 Απριλίου 2021.
3. Ε. Γρηγορούδης, Κ. Ζοπουνίδης, Π. Νακόπουλος, Μ. Εσκαντάρ, έξυπνες πόλεις: ένα πολυκριτήριο μεθοδολογικό πλαίσιο αξιολόγησης, Ναυτεμπορική, Κυριακή 01 Αυγούστου 2021.

Έχουν γραφθεί επίσης βιβλία στην ελληνική γλώσσα μεταξύ των οποίων.

1. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Δούμπος, Ν. Ματσατίνης, πολυκριτήρια ευφυή συστήματα υποστήριξης αποφάσεων για την αξιολόγηση των επιδόσεων & της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων, εκδόσεις Έλλην, 1996.
2. Μ. Δούμπος, Κ. Ζοπουνίδης, πολυκριτήρια υποστήριξη αποφάσεων σε επιχειρήσεις & οργανισμούς, Αλέξανδρος ΙΚΕ, 2021.

Στο άρθρο αυτό παρουσιάζεται το πολύ πρόσφατο βιβλίο των Κ. Ζοπουνίδη, Μ. Δούμπου, Ε. Γρηγορούδη με τίτλο «μεθοδολογίες σχέσεων υπεροχής για τη λήψη αποφάσεων με πολλαπλά κριτήρια: μέθοδοι και εφαρμογές», εκδόσεις Κλειδάριθμος, Φεβρουάριος 2022.

Θεωρία σχέσεων υπεροχής

Η θεωρία των σχέσεων υπεροχής (outranking relations theory) είναι μια από τις κύριες μεθολογίες λήψης αποφάσεων με πολλαπλά κριτήρια (βλ. Β. Roy, the outranking approach and the foundations of ELECTRE methods, Theory and Decision, 31, 1991, 49-73 σελίδες).

Οι βάσεις των μεθόδων σχέσεων υπεροχής μπορούν να εντοπιστούν στη θεωρία κοινωνικής επιλογής (social choice theory), η οποία εστιάζει στην ανάλυση και σχεδιασμό συστημάτων ψηφοφοριών. Μάλιστα δύο από τις πιο βασικές διαδικασίες ψηφοφορίας, του Condorced και του Borda αποτελούν τη βάση για τις δύο πιο γνωστές πολυκριτήριες μεθόδους που βασίζονται σε σχέσεις υπεροχής, τις μεθόδους ELECTRE και PROMETHEE, οι οποίες αναλύονται στο βιβλίο.

Πέρα από τη θεωρητική παρουσίαση των δύο βασικών μεθόδων ELECTRE και PROMETHEE, το βιβλίο περιέχει τις ακόλουθες εφαρμογές.

• Αξιολόγηση – πιστοποίηση επαγγελματικών ικανοτήτων και προσόντων πληροφορικής των Ε. Κρασαδάκη, Ι. Σίσκου, Ε. Γρηγορούδη, Ν. Ματσατσίνη.
• Αξιολόγηση ενεργειακής βιωσιμότητας χωρών, των Ε. Καρτσωνάκη, Ε. Γρηγορούδη, Κ. Ζοπουνίδη.
• Βιώσιμη ενεργειακή μετάβαση, των Η. Νεοφύτου. Α. Νίκα, Χ. Δούκα.
• Πολυκριτήρια αξιολόγηση Ελληνικών Περιφεριεών, των Χ. Γαγάνη, Π. Παπαδημήτρη, Κ. Ζοπουνίδη.
• Μέτρηση επίδοσης έξυπνων πόλεων των Π. Νακόπουλου, Π. Σωτηρέλη, Ε. Γρηγορούδη.
• Στοχαστική αξιολόγηση αιολικών πάρκων, των Α. Π. Βαβάτσικου και Α. Σ. Σαρίδου.
• Αξιολόγηση καμπάνιας επικοινωνίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, του Θ. Ταρνανίδη.
• Πολυκριτήρια μεθοδολογία αξιολόγησης και ιεράρχησης επενδυτικών έργων, του Κ. Ζοπουνίδη.

Το εγχειρίδιο απευθύνεται σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές διάφορων γνωστικών αντικειμένων. Επιπλέον, ενδιαφέρει μαθηματικούς, επιχειρησιακούς ερευνητές, ερευνητές από τα πεδία της διοίκησης, της οικονομίας και των κοινωνικών επιστημών, καθώς και στελέχη επιχειρήσεων, ταπεζών και οργανισμών.