Η σημαντική μείωση του πληθυσμού συγκριτικά με την προηγούμενη απογραφή είναι δεδομένη. Η αναλογία του πληθυσμού άνω των 65 ετών στο σύνολο του πληθυσμού θα φτάσει σε ιστορικά ρεκόρ, ενώ το 2021 και λόγω των θανάτων από τον κορονοϊό αναμένεται να σημειωθεί ο μεγαλύτερος αριθμός απωλειών σε ετήσια βάση, αλλά και το μεγαλύτερο «άνοιγμα» στην ψαλίδα των γεννήσεων με τους θανάτους.
Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Στην τελική ευθεία έχει μπει η διαδικασία της απογραφής του πληθυσμού της χώρας. Μέχρι τις 15 Ιανουαρίου, οι περίπου 60.000 απογραφείς αναμένεται να ολοκληρώσουν τις επισκέψεις στους τόπους κατοικίας όσων δεν επέλεξαν την ηλεκτρονική μέθοδο της αυτοαπογραφής, ενώ θα ακολουθήσει ένα δεκαήμερο συλλογής πληροφοριών με κάθε πρόσφορο μέσο, ώστε να γίνει όσο το δυνατόν καλύτερη προσέγγιση του πραγματικού πληθυσμού της χώρας.
Για πρώτη φορά, η Ελληνική Στατιστική Αρχή θα ζητήσει στοιχεία για τους ενεργούς Αριθμούς Φορολογικού Μητρώου και Κωδικούς Αριθμούς Δραστηριότητας (ΑΦΜ και ΚΑΔ) ακόμη και για τις… καταναλώσεις ηλεκτρικού ρεύματος από τον ΔΕΔΔΗΕ, προκειμένου να αντιμετωπιστούν νοικοκυριά που μπορεί να μην απογράφηκαν, αλλά τεκμαίρεται διά της κίνησης του μετρητή ρεύματος ότι τα σπίτια κατοικούνται. Στόχος της ΕΛΣΤΑΤ είναι να ανακοινώσει τα πρώτα στοιχεία για τον πραγματικό πληθυσμό της χώρας μέσα στον Απρίλιο.
Η σημαντική μείωση του πληθυσμού συγκριτικά με την προηγούμενη απογραφή είναι δεδομένη. Το ζητούμενο είναι να φανεί ποια απόκλιση θα υπάρξει από την τελευταία εκτίμηση του πληθυσμού. Μόλις πριν από λίγες ημέρες, η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε εκτίμηση για 10.678.000 κατοίκους σε ολόκληρη τη χώρα. Υπάρχουν όμως σαφείς ενδείξεις ότι ο πραγματικός πληθυσμός μπορεί να είναι ακόμη μικρότερος. Ανεξάρτητα πάντως από τον τελικό αριθμό, τα τεράστια δημογραφικά προβλήματα έχουν ήδη αποτυπωθεί και το μόνο που μένει είναι η όσο το δυνατόν ακριβέστερη ποσοτικοποίησή τους.
Η αναλογία του πληθυσμού άνω των 65 ετών στο σύνολο του πληθυσμού θα φτάσει σε ιστορικά ρεκόρ, ενώ το 2021 και λόγω των θανάτων από τον κορονοϊό αναμένεται να σημειωθεί ο μεγαλύτερος αριθμός απωλειών σε ετήσια βάση, αλλά και το μεγαλύτερο «άνοιγμα» στην ψαλίδα των γεννήσεων με τους θανάτους.
Τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν και ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στην Ελλάδα όσον αφορά το μικρό ποσοστό των νέων στο «μίγμα» του συνολικού πληθυσμού, με την αναλογία να είναι σαφώς χειρότερη όχι μόνο σε σχέση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και συγκριτικά με τη γειτονική Τουρκία.
Γι' αυτό και η οριστικοποίηση των ευρημάτων από την απογραφή, στις αρχές της άνοιξης, προβλέπεται ότι θα πυροδοτήσει νέο κύκλο συζητήσεων όσον αφορά την ανάγκη στήριξης της νέας γενιάς συνολικά, αλλά και των νέων ζευγαριών ειδικότερα.
Οι απογραφές του πληθυσμού ποτέ δεν φτάνουν στον απόλυτο στόχο, δηλαδή να υπάρξει συμπλήρωση ερωτηματολογίου -είτε ηλεκτρονικά είτε μέσω συνέντευξης- και από τον τελευταίο κάτοικο της χώρας. Οι ελλείψεις μπορεί να είναι αρκετά… εκατομμύρια και γι' αυτό επιλέγεται η λύση των στατιστικών προσαρμογών, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να πλησιάζει με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια την πραγματικότητα.
Στη φετινή απογραφή, λόγω και της ηλεκτρονικής διαδικασίας που επιλέχθηκε και στην οποία υπήρξε μεγάλη συμμετοχή, αναμένεται ότι η ανταπόκριση από τους κατοίκους της χώρας θα είναι η μεγαλύτερη συγκριτικά με όλες τις προηγούμενες απογραφές.
Όσον αφορά τις στατιστικές προσαρμογές -οι οποίες αναμένεται να ξεκινήσουν μετά τις 15 Ιανουαρίου, οπότε και ολοκληρώνεται η διαδικασία συμπλήρωσης των ερωτηματολογίων-, σχεδιάζεται να αξιοποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία, αφού και το νομοθετικό πλαίσιο που καλύπτει την απογραφή, αλλά και η τεχνολογία επιτρέπουν κάτι τέτοιο.
Μεταξύ άλλων, θα χρησιμοποιηθούν ΑΜΚΑ και ΑΦΜ (σ.σ.: δηλαδή, οι δύο βάσεις δεδομένων που έχουν προέλθει από τις πιο ασφαλείς διαδικασίες απογραφής που εφαρμόζει το Δημόσιο λόγω των διαδικασιών ταυτοποίησης που ακολουθούνται ειδικά όσον αφορά τον ΑΦΜ), ενώ θα ζητηθούν και στοιχεία κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας όχι κατ' ανάγκη ανά νοικοκυριό, αλλά ακόμη και ανά οικοδομικό τετράγωνο.
Οι τελικές ανακοινώσεις για τα ευρήματα της απογραφής προγραμματίζεται να γίνουν τον Απρίλιο και βέβαια αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς ο πληθυσμός καθορίζει από την κατανομή των εδρών στις βουλευτικές εκλογές μέχρι την κατανομή των κοινοτικών κονδυλίων στα διάφορα προγράμματα στήριξης.
Το ζητούμενο είναι να υπάρξει όσο το δυνατόν πιο ορθή αποτύπωση της πραγματικότητας, καθώς προς το παρόν χρησιμοποιούνται τα στοιχεία της προηγούμενης απογραφής του 2011, η οποία έγινε σε πολύ ιδιαίτερες συνθήκες λόγω του 1ου μνημονίου και της ύφεσης, αναπροσαρμοζόμενα κάθε χρόνο βάσει του ισοζυγίου «γεννήσεων - θανάτων», αλλά και των εκτιμήσεων για την εξέλιξη του ισοζυγίου στο «μέτωπο» της μετανάστευσης. Επειδή και στα δύο αυτά ισοζύγια το πρόσημο ήταν αρνητικό μέσα σε αυτή τη δεκαετία, είναι δεδομένο ότι ο πληθυσμός της χώρας απέχει από τα 10,816 εκατομμύρια που ήταν το αποτέλεσμα της προηγούμενης απογραφής. Το ζητούμενο είναι να προκύψει ποια είναι η απόσταση και από τα 10,678 εκατομμύρια που ήταν η τελευταία εκτίμηση για τον πληθυσμό της χώρας στο τέλος του 2020. Ο αριθμός θα είναι σαφώς μικρότερος, καθώς και το 2021 έκλεισε με μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων - θανάτων.
Θετικά νέα από το δημογραφικό μέτωπο δεν αναμένεται να προκύψουν και τα τελικά στοιχεία απλώς θα αναδείξουν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια την πραγματική έκταση του προβλήματος:
1. Το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών ως προς το σύνολο του πληθυσμού αναμένεται να προσεγγίσει το 23%-24%. Με βάση την τελευταία εκτίμηση του πληθυσμού, η αναλογία έχει υπολογιστεί στο 22,6%. Αντίστοιχα, το ποσοστό των παιδιών ηλικίας κάτω των 14 ετών στο σύνολο του πληθυσμού είναι πιθανό να υποχωρήσει κάτω και από το 14,1% που ανέφερε η τελευταία εκτίμηση.
Η σημαντική μείωση οφείλεται προφανώς στη συνεχιζόμενη μείωση του αριθμού των γεννήσεων, οι οποίες έχουν περιοριστεί τα τελευταία χρόνια κάτω και από τις 85.000.
2. Η Ελλάδα δεν διαθέτει ούτε μία περιφέρεια -με μοναδική εξαίρεση τα νησιά του Βορείου Αιγαίου- στην οποία η αναλογία των νέων ηλικίας 15 έως 29 ετών να αντιπροσωπεύει πάνω από το 20% του πληθυσμού. Απεναντίας διαθέτει «γερασμένες περιφέρειες» (π.χ. Πελοπόννησος), όπου η αναλογία είναι μικρότερη ακόμη και από το 15%, ενώ όλη η ηπειρωτική χώρα βρίσκεται κάτω από το 17%. Αντίθετα, το σύνολο της τουρκικής επικράτειας έχει αναλογία μεγαλύτερη του 20%, ποσοστό που συναντάται και σε αρκετές περιφέρειες κυρίως της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης.
3. Το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων εξακολουθεί να είναι αρνητικό τα τελευταία χρόνια και το πρόβλημα, αντί να περιορίζεται, διογκώνεται. Το 2021 είναι πιθανό να καταγραφεί ο μεγαλύτερος αρνητικός αριθμός, αυτή τη φορά όχι λόγω των μειωμένων γεννήσεων αλλά εξαιτίας των αυξημένων θανάτων, οι οποίοι είναι δεδομένο ότι θα κινηθούν σε ιστορικό υψηλό, καθώς μόνο το 2021 εκτιμάται ότι έχουν χαθεί (και λόγω κορονοϊού) πάνω από 140.000 ανθρώπινες ζωές.