Μετά από περισσότερα από 500 χρόνια ως πυλώνας ευημερίας στους λόφους της Τοσκάνης και μια δεκαετία περίπου ως σύνθημα για τη δυσλειτουργία, η Banca Monte dei Paschi di Siena φαίνεται να εισέρχεται στο τελευταίο κεφάλαιο της ιστορίας της. Το 2017 το ιταλικό δημόσιο αναγκάστηκε να γίνει κύριος μέτοχος με ποσοστό 64% για να την σώσει από την χρεοκοπία μετά από δεκαετίες κακοδιαχείρισης και σπατάλης.
Ελίζα Καραγιώργη
[email protected]
Μετά από περισσότερα από 500 χρόνια ως πυλώνας ευημερίας στους λόφους της Τοσκάνης και μια δεκαετία περίπου ως σύνθημα για τη δυσλειτουργία, η Banca Monte dei Paschi di Siena φαίνεται να εισέρχεται στο τελευταίο κεφάλαιο της ιστορίας της. Το 2017 το ιταλικό δημόσιο αναγκάστηκε να γίνει κύριος μέτοχος με ποσοστό 64% για να την σώσει από την χρεοκοπία μετά από δεκαετίες κακοδιαχείρισης και σπατάλης.
Βάσει των συμφωνιών με την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέχρι το τέλος του χρόνου η Monte dei Paschi πρέπει και πάλι να ιδιωτικοποιηθεί. Η διαπραγμάτευση με τον υποψήφιο αγοραστή, την τράπεζα Unicredit, είχε σχεδόν ολοκληρωθεί, όμως, εμπόδια φαίνεται να βάζει η υποχρεωτική αύξηση κεφαλαίου, που πρέπει μάλιστα να πραγματοποιηθεί άμεσα, με σχεδόν 7 δισεκατομμύρια ευρώ. Την προθεσμία έχουν θέσει ρυθμιστικές αρχές στην ιταλική κυβέρνηση προκειμένου να απαλλαγεί επιτέλους από τον επί μακρόν προβληματικό δανειστή.
Η τράπεζα, που ιδρύθηκε το 1472 από επιζώντες του Μαύρου Θανάτου, απολάμβανε τη θέση της ως η παλαιότερη τράπεζα στον κόσμο. Η έδρα της βρίσκεται σε ένα φρούριο του 15ου αιώνα. Το ταμπλό συναντιέται σε μια πέτρινη, θολωτή αίθουσα που περιβάλλεται από μεσαιωνικά και αναγεννησιακά έργα τέχνης
Επί πέντε αιώνες, τα κέρδη της τράπεζας έχουν επιστρέψει στους κατοίκους της Σιένα. Τα κέρδη της Monte dei Paschi di Siena βοήθησαν στη χρηματοδότηση φθηνών υπηρεσιών υγείας, νηπιαγωγείων, του τοπικού πανεπιστημίου και του νοσοκομείου της Σιένα.
Στην πόλη και τη γύρω περιοχή της Τοσκάνης, η τράπεζα είναι σχεδόν μέλος της οικογένειας, γνωστή από πολλούς ως «Babbo Monte».
Η τράπεζα πλήρωνε ακόμη και για τα πολύχρωμα ρούχα που φορούσαν στις γιορτές για να σηματοδοτήσουν τη διάσημη ιπποδρομία της Σιένα, το Palio.
Η ιστορική τράπεζα βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με την εξαφάνιση ως η τελική συνέπεια των ετών άνετου δανεισμού που πήγαν στραβά, της υπερβολικά φιλόδοξης επέκτασης και εγκληματικής συμπεριφοράς που αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά από το Bloomberg το 2013. Οι κάτοικοι εξοργίστηκαν και η κυβέρνηση της έδωσε ένα πρόγραμμα διάσωσης 5,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αυτό το καλοκαίρι, φορτωμένη με επισφαλή δάνεια, ανακηρύχθηκε ο πιο αδύναμος δανειστής της Ευρώπης στα stress tests. Η Ρώμη μεριμνά για την UniCredit, τον μεγαλύτερό της αντίπαλο, να εξαγοράσει την τράπεζα, σηματοδοτώντας το τέλος ενός ιδρύματος 549 ετών.
«Groviglio Armonioso»
H Monte Paschi ήταν παραδοσιακά το κέντρο αυτού που οι Σιενέζοι αποκαλούν «groviglio armonioso», μια «αρμονική διαπλοκή» επιχειρήσεων και πολιτικής που παραμένει παρούσα σήμερα. Η τύχη της και οι εκατοντάδες θέσεις εργασίας που θα περικοπούν, «κρέμονται από μια κλωστή».
Ο Αντρέα Ορτσέλ, ο νέος Διευθύνων Σύμβουλος της UniCredit και διαπραγματευτής που συμμετείχε σε μερικές από τις μεγαλύτερες τραπεζικές συναλλαγές της Ευρώπης, βρίσκεται αντιμέτωπος με την ιταλική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι για τα «απομεινάρια» της Monte dei Paschi. Ο Ορτσέλ πρόκειται να «κερδίσει» το βραβείο των 4 εκατομμυρίων πελατών της τράπεζας στις πλούσιες περιοχές γύρω από τη Σιένα - εάν μπορεί μόνο να αποφύγει τα κόκκινα δάνεια και τους νομικούς κινδύνους. Ο Ντράγκι αναζητά κρατικό μερίδιο στην UniCredit και μερίδιο από τις μελλοντικές αποδόσεις.
Ανάμεσα στα παιχνίδια εξουσίας υψηλού επιπέδου, οι επιχειρηματίες και οι κοινωνικοί παράγοντες της ιστορικής πόλης διχάζονται μεταξύ της επιθυμίας να διατηρήσουν έναν αιωνόβιο θεσμό που αποτελεί μέρος της ταυτότητάς τους και της ανάγκης να προχωρήσουν και να διασφαλίσουν την οικονομική ανάπτυξη μετά από χρόνια κρίσης που ακολούθησαν μια τρομακτική πανδημία.
«Η πώληση στη UniCredit ισοδυναμεί με τον θάνατο της Σιένα»
«Όποιος επιτρέπει την πώληση στην UniCredit θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για τη δολοφονία της Σιένα και της επαρχίας της», λέει ο Τομάσο Μαροκιέζι, ο ιδιοκτήτης πέμπτης γενιάς του κτήματος Bibbiano στη χώρα Chianti Classico
Η πόλη-κράτος της Σιένα ίδρυσε το Μόντε Πίο -ή «όρος της ευσέβειας»- τον 15ο αιώνα για να χορηγήσει δάνεια σε ντόπιους αγρότες, κατασκευάζοντας ένα ίδρυμα που θα βοηθούσε στην ανίχνευση της ανάπτυξης της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης. Οι επόμενοι αιώνες είδαν τη δραστηριότητα να επεκτείνεται στα πλούσια βοσκοτόπια και τους αμπελώνες της περιοχής και, με την ιταλική ενοποίηση τον 19ο αιώνα, σε άλλα μέρη της χώρας.
Για δεκαετίες, το φιλανθρωπικό ίδρυμα της τράπεζας διοχέτευε χρήματα σε κοινωνικά και πολιτιστικά έργα. Αυτό έκανε τη Monte Paschi ένα κρίσιμο πλέγμα πολιτικής δύναμης, που γιόρταζε δύο φορές το χρόνο, όταν στελέχη διασκέδαζαν πελάτες με σωρούς από μοσχαρίσιο ψαρονέφρι και το δικό του vintage chianti στο κουτί με θέα στην κεντρική πλατεία της Σιένα κατά τη διάρκεια της εμβληματικής ιπποδρομίας Palio.
Πολύ μακριά, πολύ γρήγορα
Η σκοτεινή πλευρά αυτού του ρόλου ως «Babbo Monte» -- ένα λογοπαίγνιο που παρομοιάζει την τράπεζα με τον Πατέρα των Χριστουγέννων -- ήταν τα ασύμφορα δάνεια δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ που συσσωρεύτηκαν στον ισολογισμό. Για τους επικριτές, η Monte Paschi προκάλεσε τη δική της οικονομική καταστροφή τη δεκαετία του 2000, όταν προσπάθησε να επεκταθεί πολύ μακριά, πολύ γρήγορα.
Το 2009, σε μια εποχή που οι τράπεζες σε όλο τον κόσμο άρχισαν να βγαίνουν από την πιστωτική κρίση μετά τη Lehman, η Monte Paschi ξεκίνησε το άμοιρο στοίχημά της στο ιταλικό δημόσιο χρέος. Η τράπεζα τριπλασίασε τις κατοχές της σε ομόλογα τα χρόνια πριν από την κρίση της ευρωζώνης.
Αυτά τα λάθη προμηνύονταν χρόνια λιτότητας στη Σιένα, καθώς η τράπεζα μείωσε τον δανεισμό εν μέσω διαδοχικών προγραμμάτων διάσωσης. Η αποκάλυψη ότι στελέχη είχαν χρησιμοποιήσει νωρίτερα παράγωγα που προμήθευαν η Deutsche Bank και η Nomura για να καλύψουν τις ζημίες οδήγησε σε ποινικές διώξεις και επισφράγισε την πτώση.
Οι τοπικές επιχειρήσεις που βασίζονταν στο Babbo Monte στράφηκαν αλλού. Τώρα, υπάρχουν ελάχιστα σημάδια της αυτοπεποίθησης που συνόδευε το μοσχαρίσιο ψαρονέφρι την ημέρα των ιπποδρομιών.
«Η αρμονική εμπλοκή δεν υπάρχει πια, αλλά ούτε και η τράπεζα», λέει ο Μαροκιέζι.
Η λογική που στηρίζει τη διαίρεση των περιουσιακών στοιχείων της Monte Paschi και την πώλησή τους στην UniCredit είναι ότι, μεμονωμένος, ο δανειστής δεν είναι βιώσιμος. Σε stress test που διεξήγαγε η Ευρωπαϊκή Ένωση νωρίτερα το 2021, η Monte Paschi αναδείχθηκε ως ο πιο αδύναμος θεσμός στην περιοχή και τα στελέχη παραδέχονται ούτως ή άλλως ότι χρειάζονται περίπου 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε νέο κεφάλαιο μέχρι το επόμενο έτος.
Την τελευταία δεκαετία, η Monte Paschi σημείωσε ετήσιο κέρδος δύο φορές. Έχει περισσότερους υπαλλήλους ανά υποκατάστημα και υψηλότερη αναλογία κόστους προς εισόδημα, από σχεδόν όλους τους ανταγωνιστές της. Με 150 δισεκατομμύρια ευρώ, ο ισολογισμός της είναι ένα κλάσμα του ισολογισμού της UniCredit, σχεδόν ένα τρισεκατομμύριο ευρώ.
«Η μόνη λύση είναι ένας συνδυασμός με μια μεγαλύτερη, πιο σταθερή τράπεζα», λέει ο Στέφανο Τζιρόλα, διαχειριστής χαρτοφυλακίου στην Alicanto Capital.
Στην πραγματικότητα, οι επιχειρηματίες στη Σιένα μιλούν για την Monte Paschi σαν να ήταν ένας συγγενής που μνημονεύεται με αγάπη και έχει ήδη πεθάνει.
«Η Paschi σήμαινε πολλά για μένα, έντυσα τις συζύγους και τις κόρες των στελεχών και η επιχείρησή μου περιστρεφόταν γύρω από την τράπεζα, τους επενδυτές και τους πολιτικούς της», λέει η Ελισαμπέτα Τέρι, 56,ετών σχεδιάστρια μόδας και ιδιοκτήτρια πολυτελούς μπουτίκ στην πόλη. «Με αφορμή το Palio, είχα παραγγελίες ρούχων μήνες πριν. Η απώλεια της επωνυμίας θα ήταν τεράστια απώλεια για τη Σιένα, καθώς συμβολίζει τη μακρά ιστορία της περιοχής μας».