Οικονομολόγοι του ESM προτείνουν να αυξηθεί το όριο χρέους από το 60% στο 100% του ΑΕΠ

Του Μιχάλη Ψύλου

Οι οικονομολόγοι του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας(ESM), προτείνουν να αυξηθεί από το 60% στο 100% το ανώτατο όριο για το συνολικό επίπεδο χρέους των χωρών του ευρώ. «Η πρόταση του ESM είναι να παραμείνει το ανώτατο όριο δημοσιονομικού ελλείμματος  στο 3% του ΑΕΠ ,αλλά το χρέος της γενικής κυβέρνησης  να αυξηθεί στο 100%». Στο κείμενο των 32 σελίδων, που υπογράφουν έξι οικονομολόγοι , μεταξύ των οποίων και Γιώργος Παλαιοδήμος από την Τράπεζα της Ελλάδας,  τονίζεται ότι με δεδομένο τα σημερινά επίπεδα χρέους, η τιμή του 100% είναι πιο ρεαλιστικός στόχος ,καθώς βρίσκεται  κοντά στον σημερινό μέσο όρο της ευρωζώνης ,όπως ήταν το όριο του 60% ,όταν εγκρίθηκε το 1992. «Η επιμονή στη σταθεροποίηση του χρέους στο ΑΕΠ  στο 60% θα συνεπαγόταν είτε μη ρεαλιστικές προσπάθειες μείωσης για 20 χρόνια, είτε θα απαιτούσε την επέκταση του ορίζοντα σύγκλισης πέρα από αυτό, καθιστώντας ουσιαστικά το όριο αναποτελεσματικό», αναφέρουν οι οικονομολόγοι.

Στην πρόταση ,που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του ευρωπαϊκού οργανισμού, τονίζεται  ότι η μεταρρύθμιση θα πρέπει να είναι δυνατή χωρίς αλλαγή των Συνθηκών της ΕΕ. «Προτείνουμε τρόπους απλούστευσης των κανόνων, πιθανώς χωρίς να απαιτούνται αλλαγές συνθηκών ή επικυρώσεις από τα εθνικά κοινοβούλιο», γράφουν οι οικονομολόγοι του ESM.

Από τους πιο σημαντικούς ευρωπαϊκούς θεσμούς, ο ESM, αποτελεί το ισχυρότερο "Ταμείο" αφού διαθέτει τεράστια αποθεματικά και εκδίδει ομόλογα με τα οποία χρηματοδοτεί τα δάνεια προς τις χώρες μέλη. 

Εξαιρέσεις αν το επιβάλουν οι συνθήκες

Οι οικονομολόγοι του ESM  παρουσίασαν μια λεπτομερή πρόταση για την αναθεώρηση του Συμφώνου : «Προτείνουμε τρόπους απλούστευσης των κανόνων, πιθανώς χωρίς να απαιτούνται αλλαγές συνθηκών ή επικυρώσεις από τα εθνικά κοινοβούλιο», γράφουν οι οικονομολόγοι του ESM.  Η πρόταση του ESM προβλέπει μάλιστα εξαιρέσεις εάν «σοβαρές οικονομικές συνθήκες ή επενδυτικό κενό» το δικαιολογούν. Ταυτόχρονα, οι χώρες που παραβιάζουν τον κανόνα του 3% απειλούνται, όπως και πριν, με παραπομπή στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι εκταμιεύσεις κονδυλίων της ΕΕ υπό ορισμένες προϋποθέσεις θα μπορούσαν επίσης να διασφαλίσουν τη δημοσιονομική πειθαρχία, καθώς αυτή «δεν είναι λιγότερο σημαντική σήμερα από ό,τι ήταν όταν εισήχθη η νομισματική ένωση», γράφουν οι οικονομολόγοι του ESM. 

Λόγω της πανδημίας ,οι ισχύοντες κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας έχουν ανασταλεί ως το 2023 λόγω της πανδημίας. Οι οικονομολόγοι του ESM υποστηρίζουν όμως ότι αν μέχρι τότε δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία για την αναθεώρηση του Συμφώνου , οι κανόνες του «δεν πρέπει να εφαρμοστούν ξανά με την ίδια αυστηρότητα, γιατί θα «υπονόμευε δυνητικά την ανάπτυξη».

Μεταβατική περίοδος σύγκλισης

Οι οικονομολόγοι του ESM τονίζουν ότι «η δημοσιονομική πειθαρχία παραμένει ακρογωνιαίος λίθος της νομισματικής ένωσης, αλλά η επιστροφή στο προ κρίσης όριο χρέους στο  60% του ΑΕΠ και στους ρυθμούς προσαρμογής του χρέους θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την οικονομική ανάκαμψη και ενδεχομένως να αποδυναμώσουν τη δέσμευση στους κανόνες». Σημειώνεται επίσης η ανάγκη «επανεξέτασης του ισχύοντος δημοσιονομικού πλαισίου, με ρεαλιστικούς και αποτελεσματικούς κανόνες που να μπορούν να κατευθύνουν αξιόπιστα τις δημοσιονομικές πολιτικές τα επόμενα χρόνια. Στο πλαίσιο αυτό , «μπορεί να είναι απαραίτητη μια μεταβατική περίοδος για τη σύγκλιση προς τους δημοσιονομικούς κανόνες λαμβάνοντας υπόψη την επικρατούσα οικονομική αβεβαιότητα», εκτιμούν οι οικονομολόγοι του ESM.

Ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ είχε ζητήσει άλλωστε πρόσφατα τη  μεταρρύθμιση των κανόνων για το χρέος σε συνέντευξή του στο Der Spiegel. «Ναι, η νομισματική ένωση χρειάζεται δημοσιονομικούς κανόνες, αυτό είναι αδιαμφισβήτητο», είχε πει ο Ρέγκλινγκ. «Αλλά πρέπει να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες», προσθέτοντας ότι το ανώτατο όριο του χρέους στο 60% του ΑΕΠ  δεν συμβαδίζει πλέον με την εποχή».

Το «φάρμακο» απέδωσε

Στις  23 Μαρτίου του 2020  οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ είχαν κρούσει  τον κώδωνα του κινδύνου: Το πρώτο κύμα του κορονοϊού εξαπλωνόταν στη Γηραιά ήπειρο και όχι μόνο, με κίνδυνο η παγκόσμια οικονομία να απειλείται με κατάρρευση. Οι Ευρωπαίοι υπουργοί  σε βιντεοδιάσκεψη ,αποφάσισαν να ανοίξουν το «θησαυροφυλάκιο: Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις, ο άνθρωπος που υποστηρίζει τη δημοσιονομική αυστηρότητα όσο κανένα άλλο μέλος της Κομισιόν, ανακοίνωνε τη Γενική Ρήτρα Διαφυγής:  Την αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης ως την 1η Ιανουαρίου 2023.

Από εκείνη τη στιγμή , ένα μήνυμα εστάλη σε όλη την Ευρώπη : Κάντε όσα νέα χρέη θέλετε, προκειμένου να ξεπεραστούν τα προβλήματα στην οικονομία από την πανδημία. Δεκαεννιά μήνες μετά, το «φάρμακο» απέδωσε: Τα κράτη μέλη δημιούργησαν δίκτυα διάσωσης για τις εταιρείες και τους εργαζόμενους. Η Ευρωπαϊκή Ενωση  θεσμοθέτησε το  Ταμείο Ανάκαμψης με  750 δισεκατομμύρια ευρώ  σε δωρεάν χρήμα και δάνεια ,για να μετριαστούν οι συνέπειες της πανδημίας. Αγνοώντας κάποιες φωνές από τον Βορρά, που έβλεπαν στο Ταμείο αυτό  κίνδυνο κοινοτικοποίησης  των χρεών και των υποχρεώσεων στην ΕΕ.

Σήμερα, οι οικονομίες των κρατών μελών επανέρχονται σε αναπτυξιακή κατεύθυνση,  ακόμη και αν η καμπύλη είναι λίγο πιο επίπεδη από ότι ήλπιζαν αρχικά οι περισσότερες κυβερνήσεις. Η επιτυχία είχε όμως και τίμημά της: Τα χρέη των κρατών μελών αυξήθηκαν δραματικά.  Κατά μέσο όρο, το δημόσιο χρέος των 19 χωρών  της Ευρωζώνης φτάνει το 102% του ΑΕΠ. Με την Ελλάδα να προηγείται σχεδόν με 205% και να ακολουθεί η Ιταλία με 160% , ενώ μόλις πέντε χώρες ανταποκρίνονται στο όριο του  60 % που ορίζει η Συνθήκη του Μάαστριχτ.

Παρά την εξέλιξη αυτή, λέει ο Γκούντραμ Βολφ, διευθυντής του Ινστιτούτου Bruegel στις Βρυξέλλες: «Είμαι ακράδαντα πεπεισμένος ότι  τα επίπεδα του χρέους θα ήταν ακόμη υψηλότερα αν δεν είχαν ανασταλεί οι κανόνες, επειδή η οικονομική δραστηριότητα θα είχε καταρρεύσει τόσο άσχημα που θα είχε προκληθεί μακροπρόθεσμη οικονομική καταστροφή» ,εκτιμά  ο Γερμανός οικονομολόγος.