Στη θέσπιση ενός μόνιμου και αυτόματου μηχανισμού στήριξης, ο οποίος θα ενεργοποιείται άμεσα όταν θα παρατηρούνται κατακόρυφες αυξήσεις στις τιμές των ενεργειακών προϊόντων με έμφαση στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας, προχωρεί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης.
Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Στη θέσπιση ενός μόνιμου και αυτόματου μηχανισμού στήριξης, ο οποίος θα ενεργοποιείται άμεσα όταν θα παρατηρούνται κατακόρυφες αυξήσεις στις τιμές των ενεργειακών προϊόντων με έμφαση στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας, προχωρεί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης.
Υπό την πίεση των «αναταράξεων» που καταγράφονται τους τελευταίους μήνες στις διεθνείς τιμές της ενέργειας, οι οποίες ακόμα και εάν υποχωρήσουν δεν αποκλείεται να επανεμφανιστούν στο μέλλον, σχεδιάζεται ένα μόνιμο μέτρο το οποίο θα αποτελεί «ασπίδα» για τους καταναλωτές, ώστε να μην αποφασίζονται, κάθε φορά, μέτρα υπό την πίεση των εξελίξεων των ενεργειακών τιμών.
Στο πλαίσιο αυτό, εκτός από τα άμεσα μέτρα στήριξης των νοικοκυριών, τα οποία θα ανακοινωθούν σήμερα, δρομολογείται και ο μόνιμος μηχανισμός που θα παρέχει προστασία των καταναλωτών από τις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.
Η θέσπιση μόνιμου μηχανισμού κρίνεται πλέον επιβεβλημένη ώστε τα νοικοκυριά να γνωρίζουν εκ των πρότερων ότι υπάρχει ένα «δίχτυ προστασίας» σε περίπτωση ενός νέου γύρου ενεργειακής κρίσης. Σε πρώτη φάση, ο μόνιμος μηχανισμός θα αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, ωστόσο στελέχη του οικονομικού επιτελείου δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να επεκταθεί και στα καύσιμα.
Η «λογική» του μηχανισμού θα είναι η εξής: Το νεοσύστατο ταμείο ενεργειακής μετάβασης θα αντλεί χρήματα από τις δημοπρασίες δικαιωμάτων ρύπων τα οποία στην παρούσα χρονική συγκυρία είναι αυξημένα λόγω της υψηλής τιμής στους ρύπους (η τιμή παραμένει πάνω από τα 60 ευρώ ανά τόνο). Επίσης, ο «κουμπαράς» του ταμείου θα γεμίζει από τα ποσά που θα καταβάλλουν οι παραγωγοί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας λόγω της κατακόρυφης αύξησης της τιμής της κιλοβατώρας (οι παραγωγοί εισπράττουν περισσότερα και επιστρέφουν περισσότερα στο σύστημα).
Ενδεχομένως και στις μικρομεσαίες
Για τις ανάγκες του μόνιμου μηχανισμού θα οριστεί ένα επίπεδο τιμών ενεργοποίησης των μέτρων στήριξης. Κάθε φορά που η τιμή θα ξεπερνά αυτό το επίπεδο, θα εκταμιεύονται πόροι από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης για να χρηματοδοτούνται επιδοτήσεις προς τα νοικοκυριά και (ενδεχομένως) τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Τα χρήματα ουσιαστικά θα αποδίδονται στους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας ώστε αυτοί με τη σειρά τους να κάνουν αντίστοιχες εκπτώσεις στους πελάτες τους. Όταν πάλι η τιμή χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας (η οποία και χθες κινήθηκε σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα πάνω από το όριο των 200 ευρώ ανά μεγαβατώρα) θα επανέρχεται κάτω από το όριο αναφοράς, οι εκροές από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης προς τα νοικοκυριά θα σταματούν.
Ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να είναι έτοιμος να λειτουργήσει από τις αρχές του 2022 και πιθανότατα μετά τον Φεβρουάριο. Στο χρονικό διάστημα που θα μεσολαβήσει, οι ανάγκες των νοικοκυριών θα επιχειρηθεί να καλυφθούν με τον έκτακτο μηχανισμό επιδότησης που έχει ήδη ενεργοποιηθεί. Μέσα στις επόμενες ώρες μάλιστα αναμένεται να ανακοινωθούν και οι οριστικές αποφάσεις για το ποσό με το οποίο θα επιδοτηθούν τα νοικοκυριά αρχικά μέχρι το τέλος του έτους.
Γιατί δεν μειώνονται οι ειδικοί φόροι
Το πακέτο έκτακτων μέτρων στήριξης που θα ανακοινώσει η κυβέρνηση δεν θα περιλαμβάνει μειώσεις ειδικών φόρων κατανάλωσης, ενώ, εκτός συνταρακτικού απροόπτου, δεν θα υπάρξουν σε αυτή τη φάση μέτρα για τα καύσιμα κίνησης (βενζίνη και πετρέλαιο κίνησης).
Τα επιχειρήματα του οικονομικού επιτελείου είναι τα εξής:
1. Οι μειώσεις ειδικών φόρων κατανάλωσης προσωρινού χαρακτήρα απορροφούν πολύ δημοσιονομικό χώρο, ευνοώντας οριζόντια όλους τους καταναλωτές, ανεξάρτητα από το ύψος του εισοδήματός τους και τις πραγματικές ανάγκες του κάθε νοικοκυριού. Μειώσεις ειδικών φόρων κατανάλωσης με εισοδηματικά κριτήρια δεν μπορούν να υπάρξουν.
2. Όταν ολοκληρώνεται η περίοδος εφαρμογής των μειωμένων συντελεστών στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης ή στον ΦΠΑ, δημιουργούνται προϋποθέσεις για κερδοσκοπική εκμετάλλευση, καθώς δεν είναι διασφαλισμένο ότι κατά την επαναφορά των αυξημένων συντελεστών δεν θα προστεθεί και… κάτι παραπάνω.
3. Η μείωση των ειδικών φόρων ουσιαστικά ισοδυναμεί με «επιδότηση» της ύφεσης. Πόροι φεύγουν από τον κρατικό προϋπολογισμό για να χρηματοδοτήσουν την αγορά προϊόντων τα οποία εισάγονται, κάτι που συνιστά «βαρίδι» για το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συζήτηση για το κατά πόσο η ενεργειακή κρίση θα επηρεάσει το τελικό ύψος της ανάπτυξης φέτος έχει ήδη ανοίξει στο οικονομικό επιτελείο. Ο ρυθμός που έχει αναγραφεί στο προσχέδιο (το +6,1%) θεωρείται διασφαλισμένος, αλλά το ζητούμενο είναι να υπάρξει το κάτι παραπάνω ώστε να προκύψει και πρόσθετος δημοσιονομικός χώρος.
4. Ειδικά σε ό,τι αφορά τη βενζίνη και το πετρέλαιο κίνησης, ναι μεν αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν σημαντικές ανατιμήσεις, ωστόσο οι τιμές που επικρατούν στην αγορά δεν είναι «πρωτόγνωρες». Τα στοιχεία που επεξεργάζονται στο οικονομικό επιτελείο δείχνουν ότι οι τιμές έχουν επιστρέψει λίγο πάνω από τα επίπεδα που ήταν το 2019 (π.χ. αμόλυβδη στο 1,71 ευρώ ανά λίτρο και πετρέλαιο κίνησης κοντά στο 1,45 ευρώ), κάτι που έχει παρατηρηθεί και σε άλλες περιόδους στην αγορά. Γι' αυτό και ο όποιος διαθέσιμος δημοσιονομικός χώρος επιλέγεται σε αυτή τη φάση να διατεθεί για την κάλυψη της ανάγκης για θέρμανση, η οποία άλλωστε κρίνεται και ως ανελαστική.
Σε ό,τι αφορά το ενιαίο επίδομα θέρμανσης, σήμερα αναμένεται να ολοκληρωθούν οι διαβουλεύσεις με τους θεσμούς ώστε να «κλειδώσει» το ποσό που θα διατεθεί και να οριστικοποιηθούν τα νέα εισοδηματικά κριτήρια. Εκτιμάται ότι ο αριθμός των δικαιούχων φέτος από τον συνδυασμό των αυξημένων εισοδηματικών ορίων αλλά και των μειωμένων εισοδημάτων που δηλώθηκαν για την περσινή χρονιά λόγω της πανδημίας θα είναι αυξημένος.