Σε εργοτάξιο φιλοδοξεί να μετατρέψει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την κοινοτική επικράτεια μέσω της ενεργειακής ανακαίνισης, με ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση, 35 εκατομμυρίων κτηριακών εγκαταστάσεων, μικρών και μεγάλων, δημόσιων και ιδιωτικών (κατοικιών) μέχρι το 2030. Η πρωτοβουλία της Κομισιόν με ανακοίνωση προς τα κράτη-μέλη και την Ευρωβουλή εντάσσεται στο πλαίσιο της υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η οποία προβλέπει τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% μέχρι το 2030 σε σύγκριση με το 1990 και την επίτευξη περιβαλλοντικής ουδετερότητας έως το 2050.
Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Σε εργοτάξιο φιλοδοξεί να μετατρέψει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την κοινοτική επικράτεια μέσω της ενεργειακής ανακαίνισης, με ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση, 35 εκατομμυρίων κτηριακών εγκαταστάσεων, μικρών και μεγάλων, δημόσιων και ιδιωτικών (κατοικιών) μέχρι το 2030. Η πρωτοβουλία της Κομισιόν με ανακοίνωση προς τα κράτη-μέλη και την Ευρωβουλή εντάσσεται στο πλαίσιο της υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η οποία προβλέπει τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% μέχρι το 2030 σε σύγκριση με το 1990 και την επίτευξη περιβαλλοντικής ουδετερότητας έως το 2050.
Η Επιτροπή προωθεί την ενεργοποίηση όλων των χρηματοδοτικών εργαλείων της Ε.Ε., με αιχμή του δόρατος τον Μηχανισμό Ανθεκτικότητας του Ταμείου Ανάκαμψης με τα 672,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 37% θα διατεθεί για την πράσινη μετάβαση. Ο τακτικός κοινοτικός προϋπολογισμός θα διαθέσει από την πλευρά του το 30% των πόρων του την περίοδο 2021-2027 για την πράσινη μετάβαση. Για τον λόγο αυτό ζητείται από τα κράτη-μέλη να προχωρήσουν σε μια διεξοδική ενημέρωση των πολιτών, ώστε να υπάρξει μαζική συμμετοχή και να επιτευχθούν οι προσδοκώμενοι στόχοι.
Τα σημερινά δεδομένα
Σύμφωνα με την ανακοίνωση, περισσότερες από 220 εκατομμύρια κτηριακές μονάδες, οι οποίες αντιστοιχούν στο 85% του κτηριακού αποθέματος της Ε.Ε., έχουν κατασκευαστεί πριν από το 2001. Το 85%-95% των κτηρίων που υφίστανται σήμερα θα υπάρχουν ακόμη το 2050, ενώ τα περισσότερα από αυτά δεν είναι ενεργειακά αποδοτικά.
Συνολικά τα κτήρια ευθύνονται για το περίπου 40% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας της Ε.Ε. και για το 36% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ε.Ε. από την κατανάλωση ενέργειας. Για να επιτευχθεί ο στόχος μείωσης των εκπομπών κατά 55%, η Ε.Ε. θα πρέπει να μειώσει έως το 2030 τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τα κτήρια κατά 60%, την τελική τους κατανάλωση ενέργειας κατά 14% και την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη κατά 18%. Σήμερα, μόνο το 11% του υπάρχοντος κτηριακού αποθέματος της Ε.Ε. υφίσταται κάποιο επίπεδο ανακαίνισης κάθε έτος. Ωστόσο, πολύ σπάνια οι εργασίες ανακαίνισης αφορούν την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων. Το σταθμισμένο ετήσιο ποσοστό ενεργειακής ανακαίνισης είναι χαμηλό και ανέρχεται περίπου στο 1%, ενώ σε ολόκληρη την Ε.Ε. μόνο στο 0,2% του κτηριακού αποθέματος πραγματοποιούνται ετησίως ριζικές ανακαινίσεις που μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας κατά τουλάχιστον 60%, ενώ σε ορισμένες περιφέρειες τα ποσοστά ενεργειακής ανακαίνισης είναι ουσιαστικά μηδενικά.
Τόνωση της οικονομίας
Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι επενδύσεις στα κτήρια μπορούν επίσης να δώσουν μια ιδιαιτέρως αναγκαία τόνωση στον κλάδο των κατασκευών και στην ευρύτερη οικονομία, δεδομένου ότι οι εργασίες ανακαίνισης είναι υψηλής έντασης, δημιουργούν θέσεις απασχόλησης και επενδύσεις που βασίζονται συχνά σε τοπικές αλυσίδες εφοδιασμού. Έως το 2030 θα ήταν δυνατό να δημιουργηθούν 160.000 επιπλέον πράσινες θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό τομέα της Ε.Ε. μέσω ενός κύματος ανακαινίσεων. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να είναι ιδιαίτερα πολύτιμη για έναν τομέα στον οποίο πάνω από το 90% των επιχειρήσεων είναι μικρομεσαίες που έχουν πληγεί σοβαρά από τις οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης λόγω Covid-19. Η οικοδομική δραστηριότητα μειώθηκε κατά 15,7% σε σχέση με το 2019 και οι επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση έχουν μειωθεί κατά 12% το 2020.
Στόχος είναι τουλάχιστον να διπλασιαστεί το ετήσιο ποσοστό ενεργειακής ανακαίνισης οικιστικών και μη οικιστικών κτηρίων έως το 2030 και να προωθηθούν ριζικές ενεργειακές ανακαινίσεις. Η κινητοποίηση δυνάμεων σε όλα τα επίπεδα για την επίτευξη αυτών των στόχων θα έχει ως αποτέλεσμα την ανακαίνιση 35 εκατομμυρίων κτηριακών μονάδων έως το 2030. Η αύξηση του ποσοστού και του βαθμού ανακαίνισης θα πρέπει να διατηρηθεί και μετά το 2030, προκειμένου να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα σε επίπεδο Ε.Ε. έως το 2050.
Οι κύριες δράσεις
Με βάση την ανάλυσή της και μια δημόσια διαβούλευση, η Επιτροπή έχει προσδιορίσει τους ακόλουθους τομείς παρέμβασης και κύριες δράσεις καθοριστικής σημασίας για μια τομή όσον αφορά τον βαθμό και την κλίμακα των ανακαινίσεων:
* Ενίσχυση της πληροφόρησης και των κινήτρων για δημόσιους και ιδιώτες ιδιοκτήτες και ενοικιαστές, ώστε να προβούν σε ανακαινίσεις. Η Επιτροπή από την πλευρά της προωθεί την καθιέρωση αυστηρότερων υποχρεώσεων για έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης παράλληλα με τη σταδιακή καθιέρωση υποχρεωτικών ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης για τα υφιστάμενα κτήρια. Επίσης, προτείνει την επέκταση των απαιτήσεων για την ανακαίνιση κτηρίων σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης.
* Εξασφάλιση επαρκούς και καλά στοχευμένης χρηματοδότησης. Στην ετήσια στρατηγική του 2021 για τη βιώσιμη ανάπτυξη η ανακαίνιση κτηρίων προσδιορίστηκε ως προτεραιότητα για τα εθνικά σχέδια που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η Επιτροπή προτείνει να αυξηθεί το μέγεθος και ο αντίκτυπος της χρηματοδότησης της Ε.Ε. με την παροχή περισσότερων επιχορηγήσεων, τεχνικής βοήθειας, υποστήριξης για την ανάπτυξη έργων και δανείων, καθώς και με τη δυνατότητα συνδυασμού τους, πράγμα που δεν ήταν εφικτό κατά το παρελθόν. Η Επιτροπή θα προωθήσει μια πραγματική αγορά ενεργειακών υπηρεσιών και θα ενισχύσει την πρόσβαση σε ελκυστική ιδιωτική χρηματοδότηση μέσω της ανανεωμένης στρατηγικής για τη βιώσιμη χρηματοδότηση. Θα πρέπει να διατίθεται στήριξη, σε όσους και όσες την έχουν ανάγκη, για την πρόσβαση σε βασικές ενεργειακές υπηρεσίες.
Θετικές επιπτώσεις
Η Κομισιόν θεωρεί ότι σε βάθος δεκαετίας τα κτήρια της Ευρώπης θα είναι μικρογραφία μιας πιο ανθεκτικής, πιο πράσινης και ψηφιοποιημένης κοινωνίας, η οποία θα λειτουργεί σε ένα κυκλικό σύστημα μειώνοντας τις ενεργειακές ανάγκες, την παραγωγή αποβλήτων και τις εκπομπές σε κάθε σημείο, επαναχρησιμοποιώντας ό,τι χρειάζεται. Οι στέγες και οι τοίχοι τους θα αυξάνουν την πράσινη επιφάνεια των πόλεων και θα βελτιώνουν το αστικό κλίμα και τη βιοποικιλότητα. Στο δε εσωτερικό τους τα κτήρια θα φιλοξενούν έξυπνες και ψηφιοποιημένες συσκευές που θα παρέχουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σχετικά με το πώς, πότε και πού καταναλώνεται ενέργεια. Η επαναφόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων σε κατοικίες και γραφεία θα αποτελεί σύνηθες φαινόμενο που θα συμπληρώνει τις δημόσια προσβάσιμες υποδομές φόρτισης, ενώ τα ορυκτά καύσιμα θα εξαφανιστούν σταδιακά από τα συστήματα θέρμανσης και ψύξης. Επίσης, ο ευρωπαϊκός κατασκευαστικός κλάδος αναμένεται να γνωρίσει άνθηση χάρη στις ευκαιρίες που προσφέρει ο σταθερός ρυθμός ανακαινίσεων και θα εδραιώσει την παγκόσμια ηγετική θέση του στον τομέα των καινοτόμων υλικών, μετατρέποντας τον κτηριακό τομέα από πηγή άνθρακα σε καταβόθρα άνθρακα. Από τις θετικές επιπτώσεις θα ευνοηθούν και άλλοι βιομηχανικοί κλάδοι, ενώ θα αναπτυχθούν νέες και μεγαλύτερες αγορές πράσινων κατασκευών και χρηματοδότησης πράσινων δανείων και ενυπόθηκων δανείων. Όπως τονίζει η Επιτροπή, το κύμα ανακαινίσεων μπορεί να στηρίξει την ανάκαμψη τόσο των πολιτών όσο και της οικονομίας και η αξιοποίηση των οφελών του πρέπει να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα.