Brexit: Πού βρίσκεται και πώς το βλέπουν οι πολίτες 

Της Πέπης Γρηγοριάδου
[email protected]

Φτάσαμε στην πέμπτη επέτειο από το δημοψήφισμα του Brexit, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο ψήφισε με 52% την έξοδο από την Ε.Ε. Στην πραγματικότητα η διαδικασία αποδείχθηκε πολύ μακρύτερη και πιο σύνθετη από ό,τι αρχικά είχε εκτιμηθεί. Κάποια θέματα έχουν ρυθμιστεί με τη συμφωνία της 24ης Δεκεμβρίου του 2020, αλλά πολλά φλέγοντα ζητήματα παραμένουν άλυτα. Το πρωτόκολλο των συνόρων με τη Βόρεια Ιρλανδία δυναμιτίζει τις σχέσεις των πολιτών στη Μεγάλη Βρετανία και η Σκωτία συζητά - πιο έντονα από ποτέ - για νέο δημοψήφισμα ανεξαρτησίας. Εκτός από τα αλιεύματα και τα λουκάνικα, το Σίτι και τα ταξίδια, διάφοροι ακόμη τομείς παραμένουν προβληματικοί στις σχέσεις Βρετανίας - Ε.Ε, όπως και η στρατηγική με τα εμβόλια για τον κορωνοϊό. Όμως το ζήτημα του Brexit συνεχίζει να είναι αμφιλεγόμενο και διχαστικό όσον αφορά και τη βρετανική κοινή γνώμη. Αλλά και οι πολίτες της Ε.Ε. δεν είναι σίγουροι ποια ήταν η σωστή απόφαση για τους Βρετανούς, ενώ είναι μοιρασμένοι και στο θέμα πιθανής επανένωσης Ε.Ε. - Βρετανίας.

Η εικόνα σήμερα

Τα σύνορα εμποδίζουν το ελεύθερο εμπόριο των επιχειρήσεων αυξάνοντας το κόστος και τη γραφειοκρατία.

Σύμφωνα με έρευνα του lοD σε 651 εταιρείες το 31% των βρετανικών επιχειρήσεων βλέπει επιδείνωση από την εφαρμογή των συνοριακών ελέγχων που επιβλήθηκαν από 1 Ιανουαρίου, το 58% δεν βλέπει διαφορά και το 6% το βλέπει θετικά.

Μικρότερες επιχειρήσεις σταμάτησαν ή σχεδιάζουν να σταματήσουν το εμπόριο με την Ε.Ε. καθώς το θεωρούν ασύμφορο.  Το Brexit αποτρέπει το 15% από το να επενδύσει στην εταιρεία του, ενώ λειτουργεί ενισχυτικά για το 17%. Πριν από λίγες ημέρες, η JP Morgan, ο αμερικανικός τραπεζικός γίγαντας εγκαινίασε νέα έδρα στην E.E., στο Παρίσι, ακολουθώντας το παράδειγμα και άλλων κολοσσών. 

Η βρετανική κυβέρνηση έχει στραφεί σε νέες αγορές δίνοντας έμφαση στις χώρες της περιοχής της Ινδίας και του Ειρηνικού, με την πιο πρόσφατη συμφωνία να έχει υπογραφεί με την Αυστραλία. Μέσα στην εβδομάδα το Λονδίνο άρχισε διαπραγματεύσεις με τη Σιγκαπούρη για μία νέα ψηφιακή εμπορική συμφωνία, η οποία μπορεί να καταργήσει τα εμπόδια, στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να εξελιχθεί, όπως το ίδιο λέει, σε μια «υπερδύναμη της παγκόσμιας τεχνολογίας» μετά το Brexit.

Προχθές η ιαπωνική αυτοκινητοβιομηχανία Nissan ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να κατασκευάσει ένα «υπερ-εργοστάσιο» μπαταριών στο Ηνωμένο Βασίλειο δίπλα στην υφιστάμενη μονάδα του Σάντερλαντ στο βόρειο τμήμα της χώρας, στην οποία θα κατασκευάσει ένα νέο ηλεκτρικό όχημα. Πρόκειται για επένδυση 1 δισ. λιρών που θα δημιουργήσει 6.200 θέσεις εργασίας στη Nissan και τους προμηθευτές της.

Προχθές επετεύχθη η εκεχειρία στον «πόλεμο του λουκάνικου», με την τρίμηνη αναβολή εφαρμογής των μετά Brexit μέτρων για τη Βόρεια Ιρλανδία. Η παράταση αφορά την αποστολή κρέατος απλής ψύξης, όπως τα αγγλικά λουκάνικα, στη βρετανική επαρχία, αλλά η ΕΕ επέμεινε στο γεγονός ότι αυτή η συμφωνία είναι «προσωρινή» και συνοδεύεται από «ισχυρές προϋποθέσεις». «Δεν δίνουμε λευκή επιταγή», προειδοποίησε ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μάρος Σέφκοβιτς. Παράλληλα, στη χθεσινή συνάντηση Τζόνσον - Μέρκελ, παρά τις αβρότητες, υπήρξαν αιχμές για τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς που επιβάλλει η Γερμανία (η οποία θέλει να επεκταθούν και σε όλη την Ε.Ε.) αλλά και για τους αγώνες του Euro.
Με άλλα λόγια το «διαζύγιο» είναι γεγονός.

Τι πιστεύουν οι Βρετανοί πολίτες

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από το βρετανικό Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Έρευνας (National Centre for Social Research) έχουν παρακολουθήσει τις διακυμάνσεις της δημόσιας στάσης απέναντι στο Brexit για λογαριασμό του ιστότοπου whatukthinks.org/eu και έχουν δείξει  ότι σε οποιοδήποτε δεύτερο δημοψήφισμα οι ψηφοφόροι θα ψήφιζαν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο όπως το 2016, με μικρές διαφορές. 

Σε έρευνα, που διεξήχθη νωρίτερα φέτος, το 82% αυτών που ψήφισε πριν από πέντε χρόνια ανέφερε ότι η προτίμησή τους δεν άλλαξε.

Σε μία πρόσφατη δημοσκόπηση το 51% των ερωτηθέντων θα ψήφιζε τώρα το Remain, ενώ το 49% θα ψήφιζε Leave. Δηλαδή στην ουσία πολύ κοντά στα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος του 2016, όπου το 51,9% των ανθρώπων ψήφισαν να φύγουν και το 48,1% ψήφισαν να παραμείνουν. 

Η τάση προς την παραμονή, εξηγούν αναλυτές, οφείλεται περισσότερο στους ψηφοφόρους που δεν είχαν ψηφίσει το 2016 - μεταξύ των οποίων και οι ανήλικοι - παρά στην αλλαγή θεώρησης του θέματος από τους ψηφοφόρους.

Παράθυρο επανένωσης;

Ωστόσο, σήμερα με το Brexit να είναι γεγονός, το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι του Ηνωμένου Βασίλειου δεν είναι πλέον Παραμονή εναντίον Αποχώρησης αλλά το αν θα «μείνουν εκτός» ή θα «επανενωθούν». Το 90% των οπαδών του Remain θα ψήφιζε επανένωση, ενώ το 96% των υποστηρικτών του Leave θα ψήφιζαν να παραμείνουν εκτός. 

Όσο διχασμένοι εμφανίζονται οι Βρετανοί στο θέμα του Brexit και της επανασύνδεσης με την Ε.Ε. , άλλο τόσο είναι προβληματισμένοι και για το τι θα φέρει τελικά το Brexit, αναφέρει ο Σερ Τζον Κέρτις, ανώτερος συνεργάτης στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Έρευνας με θέμα «Το ΗΒ σε μια Ευρώπη που αλλάζει».

Πουθενά αυτό δεν είναι πιο εμφανές από τις απόψεις για τις οικονομικές συνέπειες της αποχώρησης από την Ε.Ε. Με τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Ε.Ε, περίπου οι μισοί από αυτούς που ψήφισαν Leave το 2016 (51%) πιστεύουν ότι η βρετανική οικονομία θα είναι καλύτερα μετά το Brexit, ενώ μόνο ένας στους πέντε (20%) πιστεύει ότι θα είναι χειρότερα. Αντίθετα, η διάθεση μεταξύ των Remainers είναι εξαιρετικά απαισιόδοξη - καθώς 4 στους 5 (83%) πιστεύουν ότι η οικονομία θα επιδεινωθεί.

Καλή ή κακή συμφωνία;

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ψηφοφόροι έχουν διαφορετική άποψη και για το εάν το Ηνωμένο Βασίλειο έχει κάνει μια καλή ή κακή συμφωνία στις διαπραγματεύσεις για το Brexit.

Μόνο το 16% των ψηφοφόρων του Remain πιστεύουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έχει μια καλή συμφωνία, ενώ το 53% πιστεύει ότι είναι κακή. Αντιθέτως, το 35% των υποστηρικτών του Leave πιστεύουν ότι η συμφωνία είναι καλή, ενώ μόλις το 22% πιστεύουν ότι είναι κακή.

Ωστόσο, μπορεί να θεωρηθεί ότι το επίπεδο αποδοχής της συμφωνίας μεταξύ των ψηφοφόρων του Leave είναι σχετικά χαμηλό. Εν μέρει, η εξήγηση είναι ότι περίπου 1 στους 4 (24%) πιστεύουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα έπρεπε να έχει εγκαταλείψει την Ε.Ε. χωρίς συμφωνία, ενώ ότι 3 στους 5 (62%) ότι η Ε.Ε. έχει χειριστεί άσχημα το Brexit.

Αντίθετα, για τα 2/3 (69%) των ψηφοφόρων του Remain, η ευθύνη βαραίνει κυρίως την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου για την πιο απόμακρη από αυτήν που θα ήθελαν σχέση με την Ε.Ε.

Οι πολίτες της Ε.Ε.

Αλλά και οι πολίτες της Ε.Ε. είναι διχασμένοι τόσο για το αν ήταν σωστή η απόφαση των Βρετανών όσο και για το αν τους θέλουν πίσω στην Ε.Ε. Σε μία δημοσκόπηση που διενήργησε το Euronews σε συνεργασία με τη Redfield & Wilton Strategies δείχνει ότι οι περισσότεροι θα καλωσόριζαν την επιστροφή των Βρετανών στην Ένωση και θεωρούν λάθος την απόφασή τους το 2016.

Η δημοσκόπηση που έγινε στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία με τη συμμετοχή 1.500 ερωτηθέντων σε καθεμία από τις τέσσερις χώρες διαπίστωσε ότι η πλειοψηφία θα υποστήριζε μία ανεξάρτητη Σκωτία ως κράτος μέλος της Ε.Ε. με πιο ένθερμους τους Ισπανούς με 56%, ακολουθούμενους από τους Ιταλούς με 54% και στη συνέχεια τους Γερμανούς με 51%, ενώ οι Γάλλοι που συμφωνούν ανέρχονται στο ποσοστό του 44%.

O μαραθώνιος του Brexit αποδείχτηκε επίπονος και κουραστικός με εξαντλητικές διαπραγματεύσεις και τις πρώτες συνέπειες σύγχυσης να είναι εμφανείς, ενώ στον αέρα βρίσκονται πολλές πτυχές του.

Υπό αυτό το πρίσμα η πλειοψηφία των πολιτών της Ε.Ε. προτιμά την παραμονή της χώρας τους στην Ένωση. Στο ερώτημα αν διεξαγόταν τώρα δημοψήφισμα για την παραμονή της χώρας τους ως κράτος μέλος θα ψήφιζαν «ναι». Πιο ψηλά οι Ισπανοί με ποσοστό 84% και ακολουθούν οι Γερμανοί με 65%, ενώ ισοψηφούν Γάλλοι και Ιταλοί με 61%. Ωστόσο εάν η βρετανική οικονομία τα επόμενα χρόνια αποδειχτεί πιο ανθηρή από εκείνες των μελών της Ε.Ε. θα ξανασκέφτονταν την παραμονή τους στην Ένωση.

Η μεγάλη ιδέα ενός ισχυρού κράτους εκτός Ε.Ε. με συνεργασίες και εύπορους πολίτες φαίνεται - μέσα από δημοσκοπήσεις - να έχει προβάδισμα έναντι των κοινών στόχων τόσο στην οικονομία, όσο και σε πολλές πλευρές της πολιτικής και της κοινωνίας.