Ανατροπές στην επικουρική ασφάλιση, με τη δημιουργία ενός εντελώς νέου τοπίου καταβολής εισφορών και απόδοσης συντάξεων, δημιουργεί η μεταρρύθμιση που προωθεί η κυβέρνηση.
Από την έντυπη έκδοση
Του Βασίλη Αγγελόπουλου
[email protected]
Ανατροπές στην επικουρική ασφάλιση, με τη δημιουργία ενός εντελώς νέου τοπίου καταβολής εισφορών και απόδοσης συντάξεων, δημιουργεί η μεταρρύθμιση που προωθεί η κυβέρνηση.
Με το νέο (σουηδικό) μοντέλο δημιουργούνται τέσσερις μεγάλες κατηγορίες ασφαλισμένων, εκ των οποίων η μία έχει δικαίωμα επιλογής μεταξύ του ισχύοντος και του νέου συστήματος. Αναλυτικότερα:
Η πρώτη είναι εκείνοι που θα εισέλθουν στην αγορά εργασίας από την 1.1.2022 και μετά. Θα είναι υποχρεωμένοι να ενταχθούν στο νέο σύστημα και οι εισφορές τους (6%) θα επενδύονται σε προγράμματα χαμηλού, μεσαίου ή υψηλού ρίσκου, ανάλογα με την επιλογή που θα κάνουν οι ίδιοι. Θα έχουν δηλαδή έναν «ατομικό κουμπαρά», από τον οποίο θα προκύψει η επικουρική τους σύνταξη στη λήξη του εργασιακού τους βίου.
Η δεύτερη κατηγορία εργαζομένων είναι όσοι εργάζονται ήδη και είναι έως 35 ετών. Θα έχουν το δικαίωμα της επιλογής ανάμεσα στο παλιό ή στο νέο σύστημα. Εάν δηλαδή το επιθυμούν, θα μπορούν να ενταχθούν και εκείνοι στο σκέλος της επένδυσης των εισφορών τους.
Η τρίτη κατηγορία είναι όσοι είναι άνω των 35 ετών, οι οποίοι θα παραμείνουν υποχρεωτικά στο ισχύον σύστημα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη σύνταξη που θα λάβουν όταν ολοκληρωθεί ο εργασιακός τους βίος.
Η τέταρτη κατηγορία είναι οι σημερινοί συνταξιούχοι, που λαμβάνουν τη σύνταξή τους από τις εισφορές των νεότερων. Εφεξής, θα εγγυάται ο κρατικός προϋπολογισμός γι’ αυτή τη δαπάνη. Βέβαια, σε βάθος 30ετίας, υπάρχουν εκτιμήσεις ότι δημιουργείται μια «τρύπα» στο σύστημα που κυμαίνεται από 50 έως και 75 δισ. ευρώ, που αποτελεί και το πεδίο αντιπαράθεσης κυβέρνησης και αντιπολίτευσης.
Τι αλλάζει στην επικουρική ασφάλιση
Ας δούμε τα βασικά σημεία του νέου μοντέλου στην επικουρική ασφάλιση, όπως εγκρίθηκε χθες στο υπουργικό συμβούλιο και άμεσα αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, με προοπτική εντός δεκαημέρου να εισαχθεί στη Βουλή:
* Δημιουργείται ατομικός λογαριασμός (κουμπαράς) για κάθε νεοεισερχόμενο στην αγορά εργασίας, από την 1η Ιανουαρίου 2022 και μετά. Προαιρετικά, μπορεί να δημιουργηθεί ανάλογος ατομικός λογαριασμός και για όσους ήδη εργάζονται και είναι κάτω των 35 ετών. Στον λογαριασμό αυτόν θα αποθηκεύονται όλες οι ασφαλιστικές εισφορές του κάθε δικαιούχου. Στη συνέχεια αυτές οι εισφορές θα επενδύονται, σύμφωνα με προκαθορισμένους, αυστηρούς κανόνες και διαδικασίες.
* Στόχος της μεταρρύθμισης είναι να παραχθούν μελλοντικές επικουρικές συντάξεις υψηλότερες από τις σημερινές. Εκτιμάται ότι με τη μεταρρύθμιση αυτή περιορίζεται ο δημογραφικός κίνδυνος που επηρεάζει την καταβολή των συντάξεων με αρνητικό τρόπο.
* Βασική παράμετρος της μεταρρύθμισης είναι να μην τεθούν σε κίνδυνο οι συντάξεις που καταβάλλονται με το υφιστάμενο σύστημα.
* Ιδρύεται Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ). Το Ταμείο αυτό θα είναι δημόσιο. Θα λειτουργεί στα πρότυπα δημόσιων Ταμείων κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα που έχουν φτιαχτεί εδώ και δεκαετίες σε χώρες που φημίζονται για την αποτελεσματικότητα του κοινωνικού τους κράτους, όπως η Δανία, η Ολλανδία και η Σουηδία. Το συσσωρευμένο κεφάλαιο θα επενδύεται σε μια σειρά από προϊόντα (π.χ. ομόλογα, μετοχές). Το συγκεκριμένο Ταμείο θα είναι το μοναδικό που θα λειτουργεί εκτός ΕΦΚΑ.
* Το Ασφαλιστικό Σύστημα θα συνδράμει πλέον ενεργά στην ανάπτυξη της οικονομίας, μέσω της επένδυσης κεφαλαίων που θα παράγονται από το ίδιο, δηλαδή από τις εισφορές των ασφαλισμένων.
* Το νέο μοντέλο επικουρικής ασφάλισης δίνει την ευκαιρία στους εργαζόμενους - νέους ασφαλισμένους να αποκαταστήσουν σχέσεις εμπιστοσύνης με το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα. Θα παρέχονται κίνητρα ώστε να αποφεύγεται η παράνομη και να στηρίζεται η νόμιμη εργασία, που θα αποφέρει όφελος μέσω της επένδυσης κεφαλαίων.
* Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση περιλαμβάνει επίσης δύο σημαντικές κρατικές εγγυήσεις. Η πρώτη είναι ότι το κράτος εγγυάται την απρόσκοπτη καταβολή των συντάξεων του υφιστάμενου συστήματος. Υπάρχουν μελέτες που θα δημοσιοποιηθούν μαζί με την προώθηση του σχετικού νομοσχεδίου, οι οποίες δείχνουν με ακρίβεια ποια είναι η επιβάρυνση που θα υποστεί το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας από την εφαρμογή της μεταρρύθμισης. Οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για επιβάρυνση που κυμαίνεται από 50 - 75 δισ. ευρώ σε βάθος 25-30 ετών. Η κυβέρνηση επιμένει ότι ο προϋπολογισμός, με τους ρυθμούς ανάπτυξης που θα προκύπτουν εφεξής, θα μπορεί να καλύπτει, χρόνο με τον χρόνο, τα «ανοίγματα» που θα προκύπτουν.
Άλλωστε, βασική παράμετρος του νέου συστήματος είναι ότι οι επενδύσεις των κεφαλαίων θα αποφέρουν οφέλη και από το σκέλος της φορολογίας. Τα οφέλη αυτά εκτιμάται ότι θα επαρκούν για να καλύψουν τη δαπάνη για την καταβολή των τρεχουσών συντάξεων. Επίσης, πάντα υπάρχουν και τα 12 δισ. ευρώ από το Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν, αν και το υπουργείο Εργασίας επιμένει ότι κάτι τέτοιο δεν θα χρειαστεί.
* Η δεύτερη κρατική εγγύηση είναι ότι η επικουρική σύνταξη του νέου κεφαλαιοποιητικού συστήματος θα αντιστοιχεί τουλάχιστον στις εισφορές που κατέβαλε ο ασφαλισμένος σε πραγματικούς όρους. Άρα, ακόμα και αν μέσω των επενδύσεων που θα προκύψουν, σε βάθος χρόνου, δεν καταστεί εφικτό να υπάρξει ουσιαστικό κέρδος, ο εργαζόμενος - ασφαλισμένος δεν θα κινδυνεύει να χάσει το κεφάλαιό του, το οποίο θα μπορεί να το εισπράξει, υπό μορφή επικουρικής σύνταξης.
* Αν ο ασφαλισμένος δεν θεμελιώνει δικαίωμα συνταξιοδότησης, θα προβλέπει το νέο σύστημα ότι θα τύχει επιστροφής εισφορών. Κάτι τέτοιο θα μπορεί να συμβεί για όσους δεν καταφέρουν να συγκεντρώσουν ούτε καν το όριο των 15 ετών ασφάλισης (4.500 ένσημα).
* Το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών που θα καταβάλλονται παραμένει αμετάβλητο. Αυτό σημαίνει ότι το συνολικό ύψος τους για τους μισθωτούς θα είναι 6%, δηλαδή 3% για τον εργαζόμενο και 3% για τον εργοδότη. Ειδικά για τους αυτοαπασχολούμενους και τους ελεύθερους επαγγελματίες, το ύψος της εισφοράς θα συνεχίσει να υπολογίζεται ως συνάρτηση της ασφαλιστικής κατηγορίας που θα έχουν επιλέξει.
* Η επένδυση του κεφαλαίου του κάθε ασφαλισμένου θα χωρίζεται σε τρία επίπεδα: Χαμηλού, μεσαίου ή μεγάλου ρίσκου. Θα υπάρχουν ειδικοί σύμβουλοι στο νεοσύστατο Ταμείο, που θα κατευθύνουν τον εργαζόμενο-ασφαλισμένο για το είδος της επένδυσης που θα μπορεί να επιλέξει. Βασική προεπιλογή θα είναι μάλλον η επένδυση μεσαίου ρίσκου. Όσο θα αυξάνεται η ηλικία του εργαζόμενου-ασφαλισμένου, θα μειώνεται το επενδυτικό ρίσκο, αφού θα πλησιάζει η στιγμή της συνταξιοδότησης. Ουσιαστικά, τυχόν επενδύσεις υψηλού ρίσκου θα προτιμώνται για πιο «νέους» σε ηλικία ασφαλισμένους, αφού θα έχουν περισσότερο εργασιακό βίο για να διορθώσουν τις όποιες τυχόν αρχικές λάθος επιλογές.
* Ο εργαζόμενος-ασφαλισμένος θα μπορεί ανά πάσα στιγμή να δει σε «πραγματικό χρόνο» την πορεία της επένδυσής του. Θα έχει επίσης το δικαίωμα, ανά τριετία, να τροποποιεί την επένδυσή του, αυξάνοντας ή μειώνοντας το ρίσκο που αναλαμβάνει, ανάλογα με την περίπτωση.
* Θα υπάρχει αυστηρός έλεγχος και εποπτεία της λειτουργίας του Ταμείου, άρα και των επενδύσεων που θα πραγματοποιούνται. Το ΤΕΚΑ θα διατηρεί την ευθύνη για τη διατήρηση ανέπαφων των εισφορών που θα καταβάλλονται.