Για την ανάπτυξη της οικονομίας, στην μετά Covid εποχή μίλησε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, σε τηλεοπτική του συνεντευξη. H Ελληνική οικονομία θα σημειώσει ανάπτυξη 4,8% το 2022 μετά από ανάκαμψη 4,2% φέτος, είπε ο κεντρικός τραπεζίτης αλλά παράλληλα πρόσθεσε ότι οι προβλέψεις της κεντρικής τράπεζας ενέχουν κάποιο βαθμό αβεβαιότητας καθώς η πανδημία ενδεχομένως να κρύβει σοβαρούς και απρόβλεπτους κινδύνους.
Για την ανάπτυξη της οικονομίας, στην μετά Covid εποχή μίλησε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, σε τηλεοπτική του συνεντευξη. H Ελληνική οικονομία θα σημειώσει ανάπτυξη 4,8% το 2022 μετά από ανάκαμψη 4,2% φέτος, είπε ο κεντρικός τραπεζίτης αλλά παράλληλα πρόσθεσε ότι οι προβλέψεις της κεντρικής τράπεζας ενέχουν κάποιο βαθμό αβεβαιότητας καθώς η πανδημία ενδεχομένως να κρύβει σοβαρούς και απρόβλεπτους κινδύνους.
«Ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ της χώρας θα διαμορφωθεί στο 3,5% την τρέχουσα δεκαετία στηριζόμενη και
στα κεφάλαια ύψους 32 δις ευρώ που θα εισρεύσουν στην οικονομία από το ευρωπαϊκό ταμείο ανάκαμψης, ένας πολύ ρεαλιστικός στόχος για εμένα, φθάνει να κινηθούμε γρήγορα", επεσήμανε, μιλώντας στον Ant1
Άξιο προσοχής είναι το μήνυμα που έστειλε ο κ. Στουρνάρας προς τις εμπορικές τράπεζες να δώσουν περισσότερα δάνεια αξιοποιώντας την μεγάλη ρευστότητα που έχει σχηματιστεί από την αύξηση των καταθέσεων και κυρίως την ρευστότητα που παρέχεται από την ΕΚΤ με επιδοτούμενο επιτόκιο,
Συγκεκριμένα ο κ. Στουρνάρας είπε:
Για την ύφεση λόγω covid
Η αβεβαιότητα είναι ακόμα πολύ μεγάλη λόγω της πανδημίας. Δεν είναι τόσο μεγάλη όσο ήταν πέρυσι, γιατί έχουμε τα εμβόλια, αλλά ακόμη όμως είναι μεγάλη. Άρα, αυτές οι προβλέψεις περιβάλλονται από κινδύνους, είτε καθοδικούς είτε ανοδικούς.Η δική μας πρόβλεψη για το 2021 είναι 4,2% του ΑΕΠ και για το 2022 είναι 4,8% του ΑΕΠ. Για το 2020 τελικά καταλήξαμε σε μια ύφεση 8,2%, που ήταν καλύτερη από την πρόβλεψη πολλών διεθνών οργανισμών. Ορισμένοι εξ αυτών θεωρούσαν μάλιστα ότι θα ήταν και διψήφιος ο αριθμός. Αρνητικός.
Το 8,2% είναι ένα πολύ μεγάλο νούμερο. Θυμίζει τα νούμερα της περιόδου προσαρμογής του 2013-2012, αλλά, όπως είπατε πολύ σωστά, παρά το ότι η Ελλάδα είναι κατ’ εξοχήν οικονομία υπηρεσιών και οικονομία όπου οι δραστηριότητες γύρω από τον τουρισμό είναι πολύ έντονες, τελικά είχε μια ύφεση ίσως καλύτερη από αυτή που πολλοί ανέμεναν. Το 8,2% είναι όμως μια μεγάλη ύφεση. Ας μην κρυβόμαστε.
«Εναία φορολογική βάση»
Κατά την άποψή μου πρέπει να στηρίξουμε την πρόταση Γέλεν, για ενιαίο corporate tax (ενιαία φορολογική βάση) σε όλο το δυτικό κόσμο, ώστε να αντληθούν πόροι. Εγώ είμαι διοικητής κεντρικής τράπεζας, δεν είμαι υπουργός Οικονομικών, αλλά, εάν ήταν να προσφέρω μια συμβουλή, αυτή είναι ότι θα έπρεπε να στηρίξουμε την πρόταση της κυρίας Γέλεν, διότι εμείς έχουμε ήδη αρκετά υψηλό εταιρικό φορολογικό συντελεστή. Σε εμάς είναι στο 24%, στην Αμερική είναι χαμηλότερα.
Η κυρία Γέλεν θέλει να υπάρχει ένας μίνιμουμ φορολογικός συντελεστής σε χώρες που είναι σε εισαγωγικά, φορολογικοί παράδεισοι, οι οποίες προσελκύουν ξένα κεφάλαια, επειδή έχουν πάρα πολύ μικρό εταιρικό φορολογικό συντελεστή.
Οι κυβερνήσεις τώρα θα χρειαστούν έσοδα την επόμενη μέρα της πανδημίας, γιατί έχει ανέβει πάρα πολύ το δημόσιο χρέος και έχουν γίνει πολύ μεγάλες δημόσιες δαπάνες. Ίσως χρειαστούμε και άλλες δημόσιες δαπάνες για την έρευνα και τεχνολογία στο θέμα των εμβολίων και των φαρμάκων.
Δεν μπορείς να έχεις φορολογικούς παραδείσους με φορολογικούς συντελεστές τόσο χαμηλούς όσο υπάρχουν σήμερα. Άρα δεν πρέπει να μας φοβίζει η πρόταση της κυρίας Γέλεν.
Εμείς σαφώς, όπως είπατε, έχουμε ακόμα υψηλούς φορολογικούς συντελεστές και πολύ υψηλούς συντελεστές στην κοινωνική ασφάλιση. Αυτοί πρέπει να μειωθούν. Επειδή όμως το κράτος χρειάζεται έσοδα, αυτό πρέπει να γίνει παράλληλα με μέτρα που πατάσσουν τη φοροδιαφυγή, η οποία ακόμα στην Ελλάδα είναι μεγάλη. Δείτε, για παράδειγμα, πόσο είναι το θεωρητικό κενό μεταξύ αυτών των εσόδων που έπρεπε να είχαμε από τον ΦΠΑ και αυτών που έχουμε.
Είναι, νομίζω, γύρω στα 4% - 5% του ΑΕΠ. Είναι ένα πάρα πολύ μεγάλο κενό. Άρα ας εκμεταλλευτούμε τη σύγχρονη τεχνολογία για να πατάξουμε τη φοροδιαφυγή και να μπορέσουμε να μειώσουμε τους φορολογικούς συντελεστές και κυρίως τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης για να ενισχύσουμε την ανάπτυξη.
Το δημόσιο χρέος
Σαφώς η πανδημία μας πάει πίσω. Το δημόσιο χρέος πήγε κοντά στο 205%. Η δική μας εκτίμηση είναι χαμηλότερη από αυτή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για το 2020. Αν φανταστείτε ότι το 2019 ξεκινήσαμε από το 185% είναι μια πάρα πολύ μεγάλη αύξηση. Όπως άλλωστε και η υπόλοιπη Ευρώπη. Λίγο παραπάνω εμείς όμως.Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστούμε περισσότερο χρόνο για να ξαναφέρουμε το λόγο του δημοσίου χρέους προς το ΑΕΠ σε πτωτικά επίπεδα και κάτω από το 100%.
Από την άλλη μεριά όμως υπάρχει και κάτι θετικό. Και το θετικό είναι ο καλύτερος συντονισμός που έχει επιτύχει η Ευρώπη. Το ευρωπαϊκό μέσο ανάκαμψης (Next Generation EU) είναι ένα παράδειγμα, η νομισματική πολιτική είναι ένα άλλο παράδειγμα. Επομένως μπορώ να πω ότι ουδέν κακό αμιγές καλού.
Εμείς επωφελούμεθα από αυτό. Επωφελούμεθα, διότι τα επόμενα χρόνια θα εισρεύσουν στην Ελλάδα περίπου 72 δισεκατομμύρια ευρώ. Αναφέρομαι και στο ΕΣΠΑ, αλλά και στα 32 δισεκατομμύρια από το ευρωπαϊκό μέσο ανάπτυξης. Είναι μια τεράστια ευκαιρία.
Το Σύμφωνο σταθερότητας
Το Σύμφωνο Σταθερότητας κατέληξε να είναι ένα πάρα πολύ πολύπλοκο βιβλίο. Είναι περίπου 150 σελίδες. Δεν είναι σκόπιμο να γυρίσουμε σε αυτό. Πρέπει να γυρίσουμε σε κάτι πολύ πιο απλό που να λαμβάνει υπόψη την πραγματικότητα, την πραγματικότητα της πανδημίας, να έχει δυο-τρεις δείκτες ρεαλιστικούς. Να αποφύγουμε δηλαδή αυτό που λέμε προκυκλικές πολιτικές, αυτό που είδαμε σε πολύ μεγάλη έκταση στην ελληνική κρίση.
Όταν μια χώρα είναι σε ύφεση, δεν της ζητάς να πάρει πολύ σκληρά δημοσιονομικά μέτρα, διότι αυτά αναιρούνται από το λεγόμενο αποτέλεσμα χιονοστιβάδας. Δηλαδή από τη διαφορά μεταξύ επιτοκίου και ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης, που το μελετάμε πολύ στην έκθεση.
Δεν θέλουμε να επιστρέψουμε σε τέτοιους κανόνες. Γι’ αυτό και εμείς κατ’ εξοχήν πρέπει να είμαστε αυτοί οι οποίοι πρέπει να σηκώσουμε τη σημαία της μεταρρύθμισης στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Σε τροποποίηση των συνθηκών δεν μπορούμε να πάμε, διότι θέλει ομοφωνία. Άρα είναι πάρα – πάρα πολύ δύσκολο να πετύχουμε ομοφωνία στη φάση αυτή. Μπορούμε με ένα τρόπο καθαρά τεχνικό να πούμε ότι σαφώς υπάρχει μια επιστροφή στην κανονικότητα, αλλά να λάβουμε όμως υπόψη τα μαθήματα και της προηγούμενης κρίσης και αυτής εδώ. Και κυρίως, όπως είπατε πριν, να δούμε γιατί η Αμερική τα τελευταία χρόνια πηγαίνει καλύτερα από την Ευρώπη.
Όταν κάναμε τις προβλέψεις στην αρχή του 2020, όλοι θεωρούσαμε ότι το base lane θα είναι ένα lockdown. Τώρα είμαστε στο τρίτο. Αυτό δείχνει ότι η πανδημία ήταν πολύ χειρότερη από αυτή που περιμέναμε. Και οι ειδικοί μάλιστα λένε ότι θα ζήσουμε με πανδημίες και να είμαστε έτοιμοι. Τα εμβόλια αντιμετωπίζουν εν μέρει την πανδημία. Η πανδημία θα αντιμετωπιστεί πολύ πιο αποτελεσματικά όταν ανακαλυφθούν και φάρμακα, ως αντιβίωση για τις πανδημίες.
Άρα έχουμε δρόμο μπροστά μας. Είμαστε σε ένα πόλεμο, πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί και η οικονομική πολιτική πρέπει να είναι τέτοια που να διευκολύνει τις συνθήκες, τις οικονομικές συνθήκες και ειδικά τις επιχειρήσεις να ανταπεξέλθουν στον πόλεμο αυτό. Πρέπει με βιώσιμο τρόπο οι οικονομίες να επιστρέψουν στην κανονικότητα και μόνο τότε μπορούμε να μιλήσουμε για αποσωλήνωση.
Τα επιτόκια
Μας ανησυχεί η άνοδος των επιτοκίων, που είδαμε πριν από ένα μήνα και τότε παρενέβη και πολύ σωστά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και αγόρασε μέσω του προγράμματος της πανδημίας ομόλογα και έριξε πράγματι τα επιτόκια.
Τα επιτόκια κάποια στιγμή θα ανέβουν. Αυτή τη στιγμή είμαστε σε μηδενικά επιτόκια. Δεν μπορούν να είναι για πάντα. Σημασία έχει να ανέβουν μαζί με το ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης. Είναι η διαφορά μεταξύ επιτοκίων και ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης που έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία. Αυτό που λέμε το φαινόμενο χιονοστιβάδας.
Δηλαδή να μην το αφήσουμε όπως παλιά: χαμηλοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης και υψηλά επιτόκια. Δεν είναι καλή συνταγή.
Βάρος στις βιώσιμες επιχειρησεις
Νομίζω ότι από τώρα και στο εξής πρέπει να δώσουμε στοχευμένη στήριξη σε αυτούς που έχουν πληγεί, στους κλάδους που έχουν πληγεί από την πανδημία, και κυρίως τη στήριξη να τη δώσουμε σε βιώσιμες επιχειρήσεις. Και επίσης στους εργαζόμενους, πρέπει να το ξεχωρίσουμε αυτό. Δηλαδή σε επιχειρήσεις που ούτως ή άλλως δεν ήταν βιώσιμες και δεν είναι περισσότερο βιώσιμες ακόμα.
Μετά την πανδημία πρέπει να υπάρχει ένα δίχτυ ασφαλείας για τους εργαζόμενους και για την επιβίωσή τους, αλλά κυρίως για να μπορέσουν να εκπαιδευτούν σε κάτι άλλο και να μεταφερθούν σε κλάδους οι οποίοι θα είναι βιώσιμοι. Η πανδημία αλλάζει τη δομή της οικονομίας. Για παράδειγμα, οι κλάδοι εκείνοι που είναι δεκτικοί σε ψηφιακή τεχνολογία θα επιβιώσουν περισσότερο από άλλους κλάδους.
Η απορρόφηση των πόρων του ταμείου Ανάκαμψης
Υποβάλλαμε χτες το δεύτερο σχέδιο προς την κυβέρνηση για την απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Το 2026, το ΑΕΠ θα είναι κατά 7% μεγαλύτερο, δηλαδή 1,15% το χρόνο περίπου απ’ ό,τι είναι σήμερα. Αυτό θα δημιουργήσει επίσης πολλαπλασιαστές. Άρα νομίζω ότι μπορούμε άνετα να πιάσουμε το στόχο του 3,5% στη δεκαετία για ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Ξεκινώντας από υψηλότερους ακόμα, όπως είπα, 4,2 φέτος, 4,8 του χρόνου. Άρα, το 3,5% για τη δεκαετία είναι ένας πολύ ρεαλιστικός στόχος για μένα, αρκεί βέβαια να κινηθούμε εγκαίρως.
Η κυβέρνηση ήταν από τις πρώτες κυβερνήσεις που υπέβαλλαν ένα πλήρες σχέδιο, το οποίο έγινε δεκτό από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι πόροι θα πάνε κυρίως εκεί που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κρίνει ότι πρέπει να πάνε, δηλαδή στην κλιματική αλλαγή, στην Πράσινη Ανάπτυξη, στην Ψηφιακή Τεχνολογία, στο τρίγωνο της γνώσης, Παιδεία – Έρευνα – Καινοτομία. Εκεί είναι και οι ανάγκες μας, εκεί πρέπει να επενδύσουμε κι εμείς.
Βεβαίως, όπως ξέρετε, το μεγαλύτερο κομμάτι θα είναι επιδοτήσεις, επιχορηγήσεις προς το δημόσιο τομέα για επενδύσεις, ένα άλλο κομμάτι θα είναι δάνεια, τα οποία θα πρέπει να μοχλευθούν επίσης με δάνεια από τις τράπεζες και από ίδια κεφάλαια που θα βάλουν οι επιχειρήσεις. Άρα λοιπόν έχουμε μπροστά μας μια περίοδο μεγάλης ρευστότητας και εισροής ξένων κεφαλαίων. Αυτό πρέπει να το εκμεταλλευτούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Όταν, δηλαδή, μιλάμε σήμερα για μεταρρυθμίσεις, το πρώτο πράγμα που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας, είναι η μεταρρύθμιση του κράτους για να απορροφήσουμε αυτά τα χρήματα.
Οι τράπεζες και τα δάνεια
Θα ήθελα να δω τις τράπεζες να δίνουν περισσότερες πιστώσεις. Και να δω περισσότερες πιστώσεις, διότι πρώτον, έχουν δεχθεί πολύ μεγάλη αύξηση από καταθέσεις και δεύτερον και σημαντικότερο, το Ευρωσύστημα, δηλαδή η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες μεταξύ των οποίων και η Τράπεζα της Ελλάδος, δανείζουμε με επιδοτούμενο επιτόκιο τις τράπεζες σε όλη την Ευρώπη, και τις ελληνικές, για να τις δούμε να δίνουν δάνεια και στον ιδιωτικό τομέα.
Βεβαίως, οι τράπεζες αντιλέγουν ότι μετά τη πανδημία έχουν μεγάλους κινδύνους. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν ένα μεγάλο πρόβλημα, μεγαλύτερο πρόβλημα απ’ ό,τι έχουν οι ευρωπαϊκές, το οποίο έρχεται και τους δημιουργεί υψηλό κίνδυνο στο να χορηγήσουν δάνεια. Και αυτά είναι το πολύ μεγάλο ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων κατά πρώτο λόγο και κατά δεύτερο λόγο, η ποιότητα των κεφαλαίων τους, τα οποία κατά ένα μεγάλο ποσοστό απαρτίζεται από τη λεγόμενη αναβαλλόμενη φορολογική απαίτηση, το οποίο δεν είναι καταβεβλημένο κεφάλαιο.
Γι' αυτό εμείς φωνάζαμε πολύ καιρό ότι πρέπει να ξεκαθαρίσει ο ισολογισμός των ελληνικών τραπεζών. Δεν πρόκειται οι ελληνικές τράπεζες να χορηγήσουν στον επιθυμητό βαθμό δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα, εάν δεν καθαρίσουν τον ισολογισμό τους κυρίως από τα κόκκινα δάνεια.
Βεβαίως έχουν σημειώσει πρόοδο. Από το Μάρτιο του 2016, που είχε καταγραφεί ο μεγαλύτερος όγκος, τα κόκκινα δάνεια έχουν μειωθεί κατά 60 δισεκατομμύρια, αλλά παραμένουν ακόμα στον ισολογισμό τους 47 δισεκατομμύρια με στοιχεία του Δεκεμβρίου του 2020. Όπως θα δείτε στην έκθεση, περίπου 47,5 δισεκατομμύρια ευρώ κόκκινα δάνεια είναι περίπου 30% επί του συνόλου, έναντι 2,8% στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, σε πόσο δύσκολη θέση είναι οι ελληνικές τράπεζες.
Η δημιουργια μιας bad bank
Εάν δείτε την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από την 16η Δεκεμβρίου 2020, η δημιουργία μιας Asset Management Company, μιας Εταιρείας Διαχείρισης Ενεργητικού, έχει κεντρικό ρόλο στο πώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι πρέπει ν’ αντιμετωπίζονται τα κόκκινα δάνεια, ιδιαίτερα μετά την πανδημία.
Θα θεωρούσα λοιπόν απολύτως λογικό, η χώρα εκείνη που έχει κατ’ εξοχήν το υψηλότερο ποσοστό κόκκινων δανείων, 15 φορές υψηλότερο από το μέσο όρο της ευρωζώνης, να χρησιμοποιήσει ένα τέτοιο αποτελεσματικό όργανο. Ο Πρόεδρος του SSM, o κ. Andrea Enria, επανειλημμένως έχει συστήσει σε κυβερνήσεις και σε χώρες να χρησιμοποιήσουν το εργαλείο αυτό. Εμείς καταθέσαμε ένα ολοκληρωμένο τέτοιο σχέδιο στην κυβέρνηση. Δεν έχουμε ακόμα πάρει μια απάντηση, είτε θετική είτε αρνητική.
Οι πλειστηριασμοί
Όπως γνωρίζετε, η κυβέρνηση πέρασε μια πολύ σοφή νομοθεσία τώρα για τον εξωδικαστικό συμβιβασμό, όπου εκεί δίνεται η δυνατότητα ρύθμισης χρέους, κατ’ ιδίαν όμως, όχι συνολικό. Αν πάμε σε λογικές συνολικών διαγραφών, τότε φοβάμαι ότι, εάν γίνει κάτι τέτοιο, θα έχουμε πάλι μια εκτόξευση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και θα καταστραφεί το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, το οποίο με πολύ κόπο το κρατήσαμε όρθιο κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Επομένως, θα πρέπει μέσω των προβλέψεων της νομοθεσίας, να γίνει η όποια ρύθμιση ιδιωτικού χρέους. Και όχι με γενικές διαγραφές. Οι τράπεζες σήμερα προσφέρουν προϊόντα, το κράτος επίσης προσφέρει λύσεις. Σε συνεργαζόμενους όμως δανειολήπτες. Όχι σε στρατηγικούς κακοπληρωτές, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα και μέχρι τώρα αξιοποιούσαν τα παραθυράκια του νόμου για να μην πληρώσουν.
Διότι το πρόβλημα αυτό πέφτει μετά πάνω στην υπόλοιπη κοινωνία,. Και είναι πάρα πολύ αρνητικό για τον ανταγωνισμό, όσον αφορά τις επιχειρήσεις.