AΡΚΕΤΕΣ ελλείψεις παρουσιάζει η διείσδυση των νέων τεχνολογιών στο δημόσιο τομέα, όπως καταδεικνύει η τελευταία έρευνα του Παρατηρητήριου για την Κοινωνία της Πληροφορίας που είχε ως αντικείμενο την ηλεκτρονική διακυβέρνηση.
Ωστόσο, καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης αναμένεται να διαδραματίσουν τα μεγάλα έργα Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) τα οποία είναι σε εξέλιξη, με ενδεικτικά παραδείγματα την Εθνική Πύλη της Δημόσιας Διοίκησης (ΕΡΜΗΣ), το Εθνικό Δίκτυο Δημόσιας Διοίκησης «ΣΥΖΕΥΞΙΣ», το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Προμηθειών και το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Περιφερειών, καθώς και η ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας.
Παράλληλα, όπως διαπιστώνει το Παρατηρητήριο, για την ουσιαστική επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί σε εθνικό επίπεδο για την Ψηφιακή Ελλάδα απαιτείται:
• Οργανωτική και στελεχιακή ευθυγράμμιση των δημόσιων φορέων της περιφερειακής και τοπικής διοίκησης με την εθνική στρατηγική και τις πολιτικές
• Διαμόρφωση ‘Ψηφιακής Κουλτούρας’ στα στελέχη του Δημοσίου και κατανόηση των αναγκών τους
• Ολοκληρωμένη παρακολούθηση της υλοποίησης της στρατηγικής μέσω διαρκούς μέτρησης (Δείκτες Παρατηρητηρίου)
Μερικά από τα σημαντικότερα στοιχεία της μελέτης του Παρατηρητηρίου είναι τα ακόλουθα:
Πληροφοριακά Συστήματα Δημόσιων Φορέων
Κεντρική Διοίκηση
Από τους φορείς που συμμετείχαν στην καταγραφή προκύπτει ότι οι πλέον διαδεδομένες εφαρμογές πληροφορικής αφορούν στην κάλυψη των βασικών λειτουργιών των οργανισμών, με το 53% των δημόσιων φορέων να διαθέτει λογισμικό e-mail και το 60% να χρησιμοποιεί ηλεκτρονικό πρωτόκολλο. Ωστόσο, μόνο το 17% διαθέτει κάποια εφαρμογή ροής εργασίας (workflow) και διαχείρισης περιεχομένου (content management), εφαρμογές απαραίτητες, μεταξύ άλλων, για την υποστήριξη της αποτελεσματικής επεξεργασίας αιτημάτων πολιτών.
Αναφορικά με τη βιωσιμότητα των συστημάτων, προκύπτει ότι στη μεγάλη τους πλειοψηφία (77,7%) δε συνοδεύονται από συμβόλαια συντήρησης, ενώ τα συστήματα που συντηρούνται μέσω SLAs (Service level Agreement) είναι λίγα (1,68%) και έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια.
Τοπική Αυτοδιοίκηση
Περιφέρειες
Με εξαίρεση τις μεγάλες Περιφέρειες, η κάλυψη των πληροφοριακών αναγκών γίνεται με αυτόνομες εφαρμογές (έτοιμα εμπορικά πακέτα) και αφορά κυρίως στις βασικές διεργασίες λειτουργίας και επικοινωνίας (αυτοματισμός γραφείου, πρωτόκολλο, e-mail), στην οικονομικο-διοικητική λειτουργία και στις μελετητικές/τεχνικές εργασίες.
Νομαρχίες
Γενικά εντοπίζεται ανομοιογένεια στο επίπεδο ανάπτυξής τους, με ορισμένες να αναπτύσσουν αυτόνομα εφαρμογές και άλλες να χρησιμοποιούν πολύ παλιές τεχνολογίες (π.χ DOS). Παράλληλα, τα έργα των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων του ΕΠ ΚτΠ διατηρούν τις σύγχρονες εφαρμογές και σταδιακά δημιουργούν ένα ομοιογενές και λειτουργικό περιβάλλον εφαρμογών.
Δήμοι - Κοινότητες
Σχεδόν όλοι οι Φορείς διαθέτουν νέο-εγκατεστημένες εφαρμογές διαχείρισης πόρων, που όμως χρήζουν σημαντικών βελτιώσεων, ενώ σε πολλές περιπτώσεις μικρών και μεσαίων Δήμων εμφανίζονται σημαντικά ελλείμματα μηχανογράφησης ζωτικών λειτουργιών (Μητρώα Αρρένων, Ληξιαρχείο, Δημοτολόγιο, κλπ)
Παράλληλα με τα παραπάνω, σύμφωνα με τη σχετική μελέτη του Παρατηρητηρίου για την ΚτΠ, διαπιστώνεται ότι τα κυριότερα εμπόδια στον εκσυγχρονισμό των πληροφοριακών συστημάτων των ΟΤΑ είναι, για τις μεν Περιφέρειες, τα οργανωτικά και/ ή γραφειοκρατικά προβλήματα (30,77%) και για τις Νομαρχίες και τους Δήμους, η έλλειψη πόρων και/ ή χρηματοδότησης (20,00% και 27,81% αντίστοιχα). Επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι, τόσο για τις Περιφέρειες, όσο και για τις Νομαρχίες, σημαντικό εμπόδιο αποτελεί και η απροθυμία και δυσκολία εκμάθησης νέων τεχνολογιών.
Όσον αφορά στη διασυνδεσιμότητα των εφαρμογών, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν υπάρχει συγκεκριμένη διασύνδεση μεταξύ της κεντρικής διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης για τη συστηματική ροή πληροφοριών με συγκεκριμένο σύστημα πληροφορικής. Σε αυτή μάλιστα την κατεύθυνση σημειώνεται ότι περισσότερο από το 50% των φορέων της έρευνας καταγράφονται να μην διαθέτουν καμία διασυνδεδεμένη εφαρμογή.
Αλλά και μεταξύ των φορέων της κεντρικής διοίκησης, η εικόνα δε διαφέρει σημαντικά. Τα συστήματα αποτελούν, κατά κανόνα, αυτόνομες εφαρμογές (69%), ενώ, εσωτερικά σε κάθε Φορέα, είναι πολύ λίγα τα συστήματα που διασυνδέονται μεταξύ τους (13%) και αφορούν κυρίως διαδικτυακές πύλες που αντλούν στοιχεία από αντίστοιχα Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα (ΟΠΣ). Διασύνδεση με συστήματα άλλων Φορέων συναντάται σε πολύ μικρό ποσοστό (18%) και αφορά κυρίως τη διασύνδεση με τραπεζικά συστήματα (π.χ. ΔΙΑΣ).
Χρήση νέων τεχνολογιών από δημοσίους υπαλλήλους
Σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης, από την έρευνα του Παρατηρητηρίου προκύπτει ότι σχεδόν η πλειοψηφία (92%) των υπαλλήλων διαθέτει Η/Υ που τους παρέχει η υπηρεσία τους, όμως μόνο ένας στους τρεις υπαλλήλους κατέχει πιστοποιητικό γνώσης χειρισμού Η/Υ (37%) και διαθέτει λογαριασμό email που του παρέχεται από την υπηρεσία του (35%).
Στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης, η πλειοψηφία των υπαλλήλων των ΟΤΑ δηλώνουν ότι έχουν στη διάθεσή τους Η/Υ από την υπηρεσία τους (97,6%). Επίσης, λογαριασμό email έχουν πολύ περισσότερο τα στελέχη των Περιφερειών (65,71%), λιγότερο τα στελέχη των Νομαρχιών (40,12%), και πολύ λιγότερο τα στελέχη των Δήμων και Κοινοτήτων (35,31%). Μόνο το 28,2% των υπαλλήλων των ΟΤΑ είναι κάτοχοι πιστοποιητικού γνώσης υπολογιστών.
Όσον αφορά στις δεξιότητες των υπαλλήλων στη χρήση ΤΠΕ, η τάση που διαμορφώνεται είναι ότι οι υπάλληλοι των Περιφερειών και των φορέων της κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης έχουν πολύ καλύτερη απόδοση και σε αυτό φαίνεται να συμβάλουν: α) τα νέα σε ηλικία στελέχη, β) η καλύτερη εκπαίδευση των στελεχών και γ) η καλύτερη υποδομή από πλευράς κατάρτισης και υλικοτεχνικού εξοπλισμού (επάρκεια σε Η/Υ, ατομικός λογαριασμός ηλεκτρονικής αλληλογραφίας κλπ). Στον αντίποδα βρίσκονται οι Δήμοι και οι Κοινότητες, ενώ οι Νομαρχίες φαίνεται να είναι σε ενδιάμεση κατάσταση, αλλά αρκετά καλύτερη από τους Δήμους.
Θετικό, ωστόσο, είναι το γεγονός ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι που συμμετείχαν στην έρευνα, τόσο σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης, όσο και ΟΤΑ/ Περιφερειών συμφώνησαν στην πλειοψηφία τους πως ο Η/Υ είναι απαραίτητος στην εκτέλεση των καθηκόντων τους, βελτιώνει την απόδοσή τους στην εργασία τους ενώ δεν προσδίδει πολυπλοκότητα.
Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στην Ελλάδα
Κεντρική Διοίκηση
Σε επίπεδο προσφοράς ηλεκτρονικών υπηρεσιών προς τους πολίτες, σημειώνεται ότι από το σύνολο των 20 βασικών δημόσιων υπηρεσιών – όπως αυτές έχουν συμφωνηθεί και αξιολογούνται ετησίως από τα κράτη μέλη της ΕΕ – μέχρι το τέλος του 2006 διατίθεντο πλήρως ηλεκτρονικά οι 8, ήτοι το 40% ποσοστό το οποίο είναι κοντά στον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το αντίστοιχο ποσοστό για το 2005 ήταν 25% (5 υπηρεσίες πλήρως ηλεκτρονικά διαθέσιμες).
Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι μόλις το 8% του πληθυσμού χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για συναλλαγές με το Δημόσιο, σε αντίθεση με το αντίστοιχο ποσοστό για τις επιχειρήσεις (με 10+ εργαζομένους) το οποίο ανέρχεται στο 71%.
ΟΤΑ & Περιφέρειες
Στην τοπική αυτοδιοίκηση, διαπιστώθηκε ότι καμία Περιφέρεια δεν παρέχει ηλεκτρονικά τις υπηρεσίες της στους πολίτες και τις επιχειρήσεις, ενώ μόνο οι 14 από τις 51 Νομαρχίες προσφέρουν ηλεκτρονικές υπηρεσίες (27.45%) με το αντίστοιχο ποσοστό για τους Δήμους να ανέρχεται σε 18,29%.
Σχετικά με τη μελέτη του Παρατηρητηρίου για την ΚτΠ
Η μελέτη του Παρατηρητηρίου διεξήχθη κατά τη χρονική περίοδο Νοεμβρίου 2006 – Απριλίου 2007. Οι φορείς που συμμετείχαν σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης ήταν: α) για την έρευνα των δεξιοτήτων των δημοσίων υπαλλήλων όλα τα Υπουργεία, 45 Γενικές Γραμματείες Υπουργείων, και πανελλαδικό δείγμα από 60 ΔΟΥ και 55 Πολεοδομίες. Παράλληλα, β) η καταγραφή των συστημάτων προήλθε από 28 συνολικά Φορείς, στην πλειοψηφία τους Υπουργεία και Γενικές Γραμματείες. Σε επίπεδο ΟΤΑ, η έρευνα απευθύνθηκε απογραφικά στις 13 Γενικές Γραμματείες των Περιφερειών και στις 57 Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις της χώρας, καθώς και σε πανελλαδικό δείγμα ΟΤΑ α’ βαθμού.