Ταμείο Ανάκαμψης: Μία «ιστορική συμφωνία» που πέρασε διά πυρός και σιδήρου

Έπειτα από έναν τετραήμερο μαραθώνιο διαπραγματεύσεων, ο «λευκός καπνός» βγήκε νωρίς σήμερα το πρωί από τις Βρυξέλλες, με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να ανακοινώνει την επίτευξη συμβιβασμού μεταξύ των 27 χωρών-μελών για το σχέδιο ανάκαμψης των οικονομιών τους από τις συνέπειες της πανδημίας και τους Ευρωπαίους ηγέτες να χαιρετίζουν την «ιστορική συμφωνία».

Ο δρόμος μέχρι την επίτευξη της συμφωνίας ήταν εξαιρετικά δύσβατος και χαρακτηρίστηκε από έντονες διαφωνίες, σκληρό μπρα ντε φερ, απειλές για βέτο και δραματικές προειδοποιήσεις για το ενδεχόμενο αποτυχίας κατάληξης σε συμβιβαστική λύση. Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν έφτασε να χτυπήσει οργισμένος την γροθιά του στο τραπέζι επικρίνοντας την στάση των «φειδωλών», ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας απείλησε με βέτο, ενώ Ολλανδία και Αυστρία ήγειραν επί μακρόν αντιστάσεις.

Η Σύνοδος που ολοκληρώθηκε σήμερα δεν κατέρριψε για 25 μόλις λεπτά, το ρεκόρ - σε διάρκεια - της Συνόδου της Νίκαιας του 2000 με θέμα τις μεταρρυθμίσεις των ευρωπαϊκών θεσμών. Εκείνη η σύνοδος είχε διαρκέσει 92 ώρες. 

«Πετύχαμε μια συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης και τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Ήταν πολύ δύσκολες διαπραγματεύσεις σε πολύ δύσκολους καιρούς για όλους τους Ευρωπαίους. Ήταν ένας μαραθώνιος, ο οποίος ολοκληρώθηκε με επιτυχία για όλα τα 27 κράτη-μέλη, αλλά ειδικά για τους πολίτες. Πρόκειται για μια καλή συμφωνία. Πρόκειται για μια ισχυρή συμφωνία. Το πιο σημαντικό είναι ότι πρόκειται για τη σωστή συμφωνία για την Ευρώπη αυτή τη στιγμή» δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.

Από την πλευρά της η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν σημείωσε ότι «πρόκειται για μια ιστορική στιγμή για την Ευρώπη». «Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια από τις πιο δύσκολες κρίσεις για την οικονομία και την υγεία, αλλά η Ευρώπη καταφέρνει να αντιμετωπίσει αυτή την κρίση με έναν πραγματικά αποτελεσματικό τρόπο έχοντας εργαστεί πολύ σκληρά κι αυτό θα ωφελήσει τον προϋπολογισμό της Ε.Ε., ενώ συνδέει την αλληλεγγύη με την ευθύνη. Αλληλεγγύη γιατί και τα 27 κράτη-μέλη μαζί στηρίζουν το NextGenerationEU και ευθύνη γιατί το NextGenerationEU δεν δείχνει μόνο το δρόμο για έξοδο από την κρίση αλλά επίσης είναι το παράδειγμα για μία πιο ανθεκτική Ευρώπη» επισήμανε.

Το σχέδιο προβλέπει ένα πακέτο 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία θα αποτελέσουν αντικείμενο δανεισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις αγορές. Το πακέτο αποτελείται από 390 δισεκατομμύρια ευρώ επιχορηγήσεων, οι οποίες θα χορηγηθούν στα περισσότερο πληγέντα από την πανδημία κράτη. Θα πρόκειται για κοινό ευρωπαϊκό χρέος που θα αποπληρωθεί από τους 27. Πέραν των επιχορηγήσεων, 360 δισεκατομμύρια ευρώ θα είναι διαθέσιμα στις ευρωπαϊκές χώρες για δανεισμό. Αυτά τα ποσά θα αποπληρωθούν από τις χώρες που θα δανεισθούν.

Το σχέδιο ανάκαμψης θα συνδεθεί με τον μακροπρόθεσμο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό (2021-2027) ύψους 1.074 δισεκατομμυρίων ευρώ (154 δισεκατομμύρια ανά έτος). Η έκδοση κοινού χρέους, γεγονός πρωτοφανές που σπάει ένα από τα «ταμπού» της Ενωσης, στηρίζεται σε γαλλογερμανική πρόταση, που προκάλεσε την σθεναρή αντίσταση τεσσάρων χωρών, της Ολλανδίας, της Αυστρίας, της Δανίας και της Σουηδίας, στις οποίες προστέθηκε στην συνέχεια η Φινλανδία.

Προκειμένου να κάμψει τις αντιστάσεις των «5», ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ χρειάσθηκε να αναθεωρήσει την αρχική του πρόταση και να τους δώσει κίνητρα. Στην κατεύθυνση αυτή αναθεώρησε προς τα κάτω το πακέτο των 500 δισεκατομμυρίων σε επιχορηγήσεις, όπως ήταν η αρχική γαλλογερμανική πρόταση, αυξάνοντας παράλληλα τις επιστροφές προς τις χώρες αυτές, που θεωρούν ότι η συνεισφορά τους στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό είναι δυσανάλογα μεγάλη. Οι επιστροφές της Γερμανίας παρέμειναν σταθερές.

Ο επταετής προϋπολογισμός της Ε.Ε.

Ειδικότερα, το μέγεθος του επταετούς προϋπολογισμού ανέρχεται στο ποσό των 1.074.3 δισ. ευρώ και θα επιτρέψει στην Ε.Ε. να καλύψει τους μακροπρόθεσμους στόχους της και να διατηρήσει την πλήρη δυναμικότητα του σχεδίου ανάκαμψης.

Το ΠΔΠ θα καλύψει τους εξής τομείς δαπανών: Ενιαία αγορά, καινοτομία, ψηφιοποίηση / Συνοχή, ανθεκτικότητα και αξίες / Φυσικοί πόροι και περιβάλλον / Μετανάστευση και διαχείριση συνόρων / Ασφάλεια και άμυνα / Γειτονία και κόσμος / Ευρωπαϊκή δημόσια διοίκηση / Επιστροφές (Rebates).

Οι εφάπαξ επιστροφές θα διατηρηθούν για τη Δανία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Αυστρία και τη Σουηδία.

Το Ταμείο Ανάκαμψης

Με τη συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης (Επόμενη Γενιά Ε.Ε.), η Επιτροπή θα δανειστεί 750 δισ. ευρώ από τις αγορές. Αυτά τα κονδύλια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για δάνεια τύπου back-to-back και για δαπάνες που θα διοχετεύονται μέσω των προγραμμάτων του ΠΔΠ. Τα κεφάλαια που θα αντληθούν από τις χρηματαγορές θα αποπληρωθούν ως το 2058.

Τα ποσά από το Ταμείο Επόμενη Γενιά θα διατεθούν σε επτά ξεχωριστά προγράμματα: Διευκόλυνση για Ανάκαμψη και Ανθεκτικότητα(RFF), ReactEU, Horizon Europe, InvestEU, Γεωργική Ανάπτυξη, Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και RescEU(Ταμείο για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών.

Το εν λόγω σχέδιο, σύμφωνα με τον Σαρλ Μισέλ, διασφαλίζει ότι τα χρήματα θα πάνε σε χώρες και τομείς που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση: το 70% των κονδυλίων του RFF θα διατεθούν ως επιχορηγήσεις εντός του 2021 και 2022 και το 30% το 2023. Σύμφωνα με τα κριτήρια της Κομισιόν θα ληφθούν υπόψιν το επίπεδο διαβίωσης του κράτους μέλους, το μέγεθος και το επίπεδο ανεργίας. Για τις χρηματοδοτήσεις του 2023 το κριτήριο της ανεργίας θα αντικατασταθεί από την πτώση του ΑΕΠ στο διάστημα 2020 και 2021.

Διακυβέρνηση και αιρεσιμότητα

Σε αρμονία με τις αρχές της καλής διακυβέρνησης, τα κράτη-μέλη θα προετοιμάσουν τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για το 2021-2023. Αυτά πρέπει να συνάδουν με τις συστάσεις για κάθε κράτος και να συμβάλλουν στον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό. Ειδικότερα τα εθνικά σχέδια απαιτείται να ενισχύσουν την ανάπτυξη και την απασχόληση και την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα στις χώρες της Ε.Ε..

Τα σχέδια θα αξιολογηθούν και θα εγκριθούν από το Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία μετά από πρόταση της Κομισιόν. Η εκταμίευση των επιχορηγήσεων θα γίνεται μόνον αν συμφωνηθεί ότι οι βασικοί στόχοι του σχεδίου ανάκαμψης πληρούνται. 

Αν, κατ’εξαίρεση ένα ή περισσότερα κράτη εκτιμούν ότι υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις από την ικανοποιητική εκπλήρωση των κεντρικών στόχων, μπορούν να ζητήσουν από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να φέρει το θέμα στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Κλιματική δράση

Το 30% των συνολικών δαπανών τόσο από το ΠΔΠ όσο και από το Ταμείο Επόμενη Γενιά Ε.Ε. θα αφορά προγράμματα που συνδέονται με το κλίμα. Οι εν λόγω δαπάνες πρέπει να εντάσσονται στον ευρωπαϊκό στόχο για κλιματική ουδετερότητα το 2050, τους στόχους για το 2030 και τη Συμφωνία του Παρισιού.

Σύνδεση της χορήγησης βοήθειας με το κράτος δικαίου

Όπως δήλωσε ο Σαρλ Μισέλ για πρώτη φορά στην ευρωπαϊκή ιστορία ο σεβασμός του κράτους δικαίου αναγορεύεται σε προϋπόθεση για την χορήγηση πόρων. 

Η σύνδεση αυτή ανάμεσα στην χορήγηση πόρων και τον σεβασμό του κράτους δικαίου γίνεται βάσει πρότασης της Κομισιόν και θα επιτρέπει «την λήψη μέτρων με ειδική πλειοψηφία σε περίπτωση παραβιάσεων», διευκρίνισε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η θέσπιση των προϋποθέσεων αυτών συνάντησε κατά τις διαπραγματεύσεις την αντίσταση της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, χωρών που βρίσκονται στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για παραβιάσεις του κράτους δικαίου και των ευρωπαϊκών αρχών. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν απείλησε με βέτο στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και ζήτησε τον τερματισμό της διαδικασίας του άρθρου 7 κατά της χώρας του, η οποία θεωρητικά μπορεί να καταλήξει σε επιβολή κυρώσεων.

naftemporiki.gr με πληροφορίες και από ΑΜΠΕ, AFP, Reuters