To πανόραμα των αλλαγών στο νέο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης

Από την έντυπη έκδοση

Του Στέλιου Παπαπέτρου
[email protected]

Ιδιαίτερα ωφελημένοι από τις προτεινόμενες αλλαγές είναι όσοι θα έχουν πάνω από 30 χρόνια ασφάλισης, καθώς θα δουν υψηλότερες παροχές όταν συνταξιοδοτηθούν. Επίσης, οι περίπου 320.000 συνταξιούχοι που θα δουν αυξήσεις στις επικουρικές τους συντάξεις. Για περίπου 1,4 εκατ. ελεύθερους επαγγελματίες, έμπορους, καταστηματάρχες, επιστήμονες, αγρότες εισάγεται νέο σύστημα εισφορών, ελεύθερης επιλογής 6 κατηγοριών. Παράλληλα, προβλέπεται νέα ξεχωριστή κατηγορία εισφορών ύψους 126 ευρώ τον μήνα για νέους με έως πέντε έτη ασφάλισης.

Σημαντικές για χιλιάδες ασφαλισμένους είναι και οι αλλαγές στις εισφορές για τα «μπλοκάκια», καθώς υπό προϋποθέσεις καταργείται η διπλή εισφορά όσων είναι μισθωτοί και παράλληλα σε δεύτερη απασχόληση αμείβονται με δελτίο παροχής υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, στα θέματα της παράλληλης ασφάλισης, οι μισθωτοί -που παράλληλα έχουν επιχειρηματική δραστηριότητα - με μικτό μισθό 934 ευρώ, αν καλύπτουν τα 252 ευρώ, που αντιστοιχούν στη 2η ασφαλιστική κατηγορία των αυτοαπασχολουμένων, εκπληρώνουν πλήρως τις ασφαλιστικές του υποχρεώσεις και δεν πληρώνουν «διπλές εισφορές».

Ο συντάξιμος μισθός όλων των ασφαλισμένων υπολογίζεται με τις αποδοχές 14 μηνών και όχι των 12 μηνών.

Κύριες και επικουρικές

Στα θετικά της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης εντάσσεται η μερική αποκατάσταση των κύριων συντάξεων που έλαβαν όσοι συνταξιοδοτήθηκαν μετά τις 13 Μαΐου 2016, δηλαδή μετά την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου Κατρούγκαλου (4387/2016). Να επισημανθεί ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που είχαν γίνει για τις περικοπές του νόμου Κατρούγκαλου, οι απώλειες σε ορισμένες περιπτώσεις έφθαναν στο 38%-40% της κύριας σύνταξης.

Με την προτεινόμενη ρύθμιση αποκαθίσταται εν μέρει η απώλεια, καθώς σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ειδικών της κοινωνικής ασφάλισης οι αυξήσεις που θα δοθούν κυμαίνονται περίπου 10% έως και 15% σε ορισμένες κατηγορίες ασφαλισμένων. Συγκεκριμένα, το θέμα αυτό αφορά τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης των συντάξεων όσων έχουν πάνω από 30 έτη ασφάλισης. Οι αυξήσεις στις κύριες συντάξεις θα κυμαίνονται από 20 έως και 150 ευρώ.

Τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης αναμένεται να οδηγήσουν σε αυξήσεις των κύριων συντάξεων, οι οποίες προβλέπεται να καταβληθούν από την 1η Οκτωβρίου 2019. Επίσης, οι συγκεκριμένες αλλαγές αφορούν και τους παλαιούς συνταξιούχους, δηλαδή όσους συνταξιοδοτήθηκαν πριν το νόμο Κατρούγκαλου, αλλά αυτοί θα δουν αλλαγές μόνο στα «χαρτιά» εξαιτίας της ρήτρας της προσωπικής διαφοράς.

Η αποκατάσταση περίπου 320.000 επικουρικών συντάξεων, που από τον Ιούνιο του 2016 και μετά οι δικαιούχοι τους είδαν μειώσεις έως και 48%, είναι ένα από τα ιδιαίτερα θετικά μέτρα που εισάγει το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του υπουργείου Εργασίας, αυτή η κατηγορία των συνταξιούχων θα δει αυξήσεις στις συντάξεις από 5 έως 195 ευρώ, δηλαδή κατά μέσο όρο 100 ευρώ. Η ημερομηνία επαναφοράς των επικουρικών συντάξεων είναι -όπως και στις κύριες συντάξεις- η 1η Οκτωβρίου του 2020.

Εργαζόμενοι συνταξιούχοι

Οι συνταξιούχοι που συνεχίζουν να εργάζονται θα δουν αυξήσεις, καθώς θα λαμβάνουν στο εξής το 70% της σύνταξής τους, αντί του 40% που έδινε ο νόμος Κατρούγκαλου. Δηλαδή, θα έχουν μια αύξηση κατά 42,85% στις συντάξεις τους ως εργαζόμενοι συνταξιούχοι. Σύμφωνα με την προτεινομένη ρύθμιση, οι συνταξιούχοι θα έχουν την υποχρέωση πριν αναλάβουν εργασία ή να αυτοαπασχοληθούν, να δηλώσουν την επιλογή τους για συνέχιση της εργασίας στον ΕΦΚΑ και στο ΕΤΕΑΕΠ. Η παράλειψη αυτής της δήλωσης θα έχει ως αποτέλεσμα χρηματική ποινή σε βάρος του συνταξιούχου ίση με το ύψος 12 μηνιαίων συντάξεων και όχι 10 όπως αρχικά προβλεπόταν.

Αναστολή σύνταξης

Σε περίπτωση απασχόλησης συνταξιούχου ο οποίος δεν έχει συμπληρώσει το 61ο έτος της ηλικίας του έως και τις 28-2-21 και το 62ο έτος από 1ης-3-2021 και εφεξής, αναστέλλεται πλήρως η καταβολή των κύριων και επικουρικών συντάξεων και προσυνταξιοδοτικών παροχών, ενώ από τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας αυτού και μετά το ποσοστό της σύνταξης ή αθροίσματος συντάξεων που θα λαμβάνουν ανέρχεται σε ποσοστό 70%. Από την εφαρμογή της ρύθμισης αυτής εξαιρούνται κατηγορίες απασχολούμενων συνταξιούχων όπως οι συνταξιούχοι του ΟΓΑ εφόσον συνεχίζουν την απασχόλησή τους στον αγροτικό τομέα ως αγρότες, μελισσοκόμοι, κτηνοτρόφοι, πτηνοτρόφοι και αλιείς, οι ψυχικά ασθενείς κ.ά.

Mετακλητοί υπάλληλοι

Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις, στους μετακλητούς εξωκοινοβουλευτικούς υπαλλήλους που έχουν διοριστεί από 1ης-7-2019 και εφεξής δίνεται η δυνατότητα να διατηρούν το προγενέστερο καθεστώς ασφάλισής τους. Τα πρόσωπα αυτά, εφόσον στο προγενέστερο καθεστώς ασφάλισής τους περιλαμβάνονται φορείς που δεν έχουν ενταχθεί στον ΕΦΚΑ ή στο ΕΤΕΑΕΠ, καταβάλλουν τις προβλεπόμενες για τους φορείς αυτούς ασφαλιστικές εισφορές.

Σε περίπτωση που οι μετακλητοί υπάλληλοι κατά το αμέσως προηγούμενο πριν από τον διορισμό τους δωδεκάμηνο δεν υπάγονταν στην ασφάλιση φορέα κύριας ασφάλισης της ημεδαπής, καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές για κύρια σύνταξη και για υγειονομική περίθαλψη υπέρ του ΕΦΚΑ (πρώην ΙΚΑ - ΕΤΑΜ) και για επικουρική ασφάλιση στον κλάδο επικουρικής ασφάλισης του ΕΤΕΑΕΠ. Σε περίπτωση διορισμού συνταξιούχου από ίδιο δικαίωμα (γήρατος ή αναπηρίας) σε θέση μετακλητού υπαλλήλου, καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές για κύρια σύνταξη και για υγειονομική περίθαλψη στον ΕΦΚΑ.

Προβλέπεται ότι στις εν λόγω ρυθμίσεις μπορούν να υπαχθούν από 1ης-7- 2019 και όσοι εξωκοινοβουλευτικοί ή μετακλητοί υπάλληλοι έχουν διοριστεί μέχρι 30-6-2019 και εξακολουθούν να υπηρετούν στις θέσεις, εφόσον υποβάλουν σχετική αίτηση εντός τριμήνου από τη δημοσίευση του υπό ψήφιση νόμου.

Στρατιωτικοί

Βελτιώνονται τα ποσά αναπλήρωσης της ανταποδοτικής σύνταξης των ένστολων που υπηρετούν στις ειδικές δυνάμεις. Συγκεκριμένα, προσαυξάνονται τα ποσοστά αναπλήρωσης των ειδικών κατηγοριών στρατιωτικών, πέραν των οριζόμενων ποσοστών του ν.43 87/2016 και κατά ποσοστό 1,5% επιπλέον για κάθε έτος μετά το τεσσαρακοστό πέμπτο.

Η μείωση εισφορών

Το μέτρο της σταδιακής μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών από την 1η Ιουνίου του 2020 θα έχει άμεσες θετικές επιπτώσεις σε τουλάχιστον 1.850.000 μισθωτούς και σε δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών από τον Ιούλιο κατά 0,90% θα επιμεριστεί σε ποσοστό 0,48% για τους εργοδότες και σε ταυτόχρονη μείωση κατά  0,42% των εισφορών για τους εργαζομένους. Η σταδιακή μείωση των εισφορών σε βάθος τετραετίας θα φθάσει συνολικά στο 25% σε σύγκριση με τα σημερινά ποσοστά. Μέχρι σήμερα, οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι καταβάλλουν ιδιαίτερα υψηλές συνολικές ασφαλιστικές εισφορές που φτάνουν στο 40,56%.

6.500 ευρώ το ανώτατο ποσό

Σύμφωνα με τη νέα ρύθμιση που εισάγει το ασφαλιστικό νομοσχέδιο, τροποποιείται το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών για τον υπολογισμό της ασφαλιστικής εισφοράς των μισθωτών και των εργοδοτών και ορίζεται στο ποσό των έξι χιλιάδων πεντακοσίων (6.500) ευρώ. Το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών αποσυνδέεται από τον κατώτατο βασικό μισθό και θα παραμένει σταθερό ανεξαρτήτως οποιασδήποτε μελλοντικής αύξησης ή μείωσης του βασικού μισθού των εργαζομένων. Με διαπιστωτική πράξη του υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων το ποσό αυτό θα αναπροσαρμόζεται κατ' έτος από 1ης-1-2023 έως 31-12-2024 κατά το ποσοστό μεταβολής του ετήσιου γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή του προηγούμενου έτους και από 1ης.1.2025 και εφεξής προσαυξάνεται σύμφωνα με τον δείκτη μεταβολής μισθών.

Προαιρετική ασφάλιση

Δίδεται η δυνατότητα από την 1-1-2021 στους υγειονομικούς αυτοαπασχολούμενους, στα πρόσωπα που ασκούν επάγγελμα υπαγόμενο στην ασφάλιση του πρώην ΟΓΑ, καθώς και σε όσα πρόσωπα βάσει ειδικής ή γενικής διάταξης δεν έχουν υποχρέωση υπαγωγής για επικουρική ασφάλιση να υπαχθούν εάν το επιλέξουν στον αντίστοιχο κλάδο του ΕΤΕΑΕΠ.

Επίσης, προβλέπεται η δυνατότητα προαιρετικής υπαγωγής στην ασφάλιση του ΕΤΕΑΕΠ από 1ης-1-2021 όλων των προσώπων που δεν ασφαλίζονται για εφάπαξ παροχή. Επίσης, προβλέπεται η δυνατότητα προαιρετικής υπαγωγής του προσλαμβανόμενου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας και του Πυροσβεστικού Σώματος στην ασφάλιση του Κλάδου Εφάπαξ Παροχών του ΕΤΕΑΕΠ.

Τέλος οι διπλές εισφορές στα «μπλοκάκια»

Μία από τις πλέον θετικές διατάξεις του νομοσχεδίου αφορά τους δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους που αμείβονται με «μπλοκάκι», ενώ στις περισσότερες των περιπτώσεων αυτών υποκρύπτεται εξαρτημένη εργασία. Έτσι, αναμένεται να δοθεί «ανάσα» σε χιλιάδες ασφαλισμένους με παράλληλη απασχόληση, η οποία θέτει συγκεκριμένες προϋποθέσεις για να απαλλαγεί ένας ασφαλισμένος με παράλληλη απασχόληση από τις διπλές εισφορές. Το συγκεκριμένο άρθρο που αφορά και μισθωτούς που είχαν και δεύτερη απασχόληση με την οποία αμείβονται με μπλοκάκι, θέτει ως βασική προϋπόθεση ο συγκεκριμένος μισθωτός να καταβάλλει από τις εισφορές της μισθωτής εργασίας 252 ευρώ τον μήνα. Δηλαδή, το ύψος των εισφορών το οποίο σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις αναλογεί στη δεύτερη ασφαλιστική κατηγορία.

Μέχρι σήμερα σε αυτές τις περιπτώσεις οι ασφαλισμένοι κατέβαλλαν διπλές εισφορές και ως μισθωτοί αλλά και ως ελεύθεροι επαγγελματίες, ανεξάρτητα από το ύψος του μισθού τους. Έτσι, οι ασφαλισμένοι που καλύπτουν από τον μισθό τους αυτό το ποσό της εισφοράς των 252 ευρώ θα απαλλάσσονται πλήρως από τις εισφορές στο μπλοκάκι. Εάν δεν την καλύπτουν, δηλαδή εάν οι εισφορές ως μισθωτών είναι μικρότερες από 252 ευρώ, τότε θα καλύπτουν το υπόλοιπο ποσό των εισφορών μέχρι τα 252 ευρώ. Το ποσό αυτό θα ισχύει για όσους μισθωτούς ασκούν ελεύθερο επάγγελμα, αλλά για όσους ασκούν αγροτικό επάγγελμα το ύψος της εισφοράς καθορίζεται στα 143 ευρώ. Επισημαίνεται ότι εάν η δεύτερη απασχόληση παρέχεται προς τον ίδιο εργοδότη ή ακόμη και σε εταιρεία που συνδέεται με αυτόν, τότε ο εργαζόμενος θα ασφαλίζεται για το σύνολο του ποσού που αντιστοιχεί και στις δύο αμοιβές. Δηλαδή, ο εργαζόμενος θα πληρώνει ασφαλιστικές εισφορές και για τις δύο δουλειές εξαρτημένης εργασίας, ως μισθωτός. 

Τι ισχύει για την παράλληλη απασχόληση

Για τους νέους ασφαλισμένους οι οποίοι δεν έχουν περισσότερα από πέντε χρόνια ασφάλισης και ανήκουν στην κατηγορία των ασφαλισμένων που είναι μισθωτοί και παράλληλα έχουν μια δεύτερη απασχόληση στην οποία αμείβονται με δελτίο παροχής υπηρεσιών υπάρχει πλήρης απαλλαγή από τις εισφορές στο μπλοκάκι  μόνο εάν καλύπτεται από τον μισθό τους το ποσό της πρώτης και ελάχιστης ασφαλιστικής κατηγορίας, συμπεριλαμβανομένης της εισφοράς για ασθένεια, δηλαδή της εισφοράς των 210 ευρώ.

Οι υπόλοιπες κατηγορίες

Οι ασφαλισμένοι του ΕΦΚΑ οι οποίοι ασκούν παράλληλα δύο ή περισσότερες επαγγελματικές δραστηριότητες, μισθωτού ή αυτοτελώς απασχολούμενου ή ελεύθερου επαγγελματία ή ασφαλισμένου στον πρώην ΟΓΑ, καταβάλλουν για κάθε ασκούμενη επαγγελματική δραστηριότητα τις ασφαλιστικές εισφορές που προβλέπονται από τις διατάξεις του σχεδίου νόμου και συγκεκριμένα:

1. Ασφαλισμένοι ως μισθωτοί σε δύο διαφορετικούς εργοδότες.

Σε περιπτώσεις μισθωτών που πραγματοποιούν παράλληλα περισσότερες από μία μισθωτές απασχολήσεις σε διαφορετικούς εργοδότες, καταβάλλονται για κάθε μισθωτή απασχόληση οι προβλεπόμενες ασφαλιστικές εισφορές για κύρια σύνταξη. Ως προς την εργοδοτική εισφορά, το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών εφαρμόζεται χωριστά για κάθε εργοδότη. Στις περιπτώσεις αυτές, όσοι υποχρεούνται σε καταβολή εισφοράς επικουρικής ασφάλισης ή εφάπαξ παροχής καταβάλλονται αντίστοιχα για κάθε μισθωτή απασχόληση οι προβλεπόμενες ασφαλιστικές εισφορές με την ιδιότητα του μισθωτού.

2. Διπλή απασχόληση, ως ελεύθερος επαγγελματίας και αγρότης

Σε περιπτώσεις αυτοτελώς απασχολουμένων που παράλληλα ασκούν και ελεύθερο επάγγελμα ή επάγγελμα υπαγόμενο στην ασφάλιση του πρώην ΟΓΑ, καταβάλλεται με ελεύθερη επιλογή του ασφαλισμένου μία ασφαλιστική εισφορά κύριας σύνταξης από τις προβλεπόμενες έξι ασφαλιστικές κατηγορίες. Σε αυτές τις  περιπτώσεις και εφόσον υποχρεούται ο ασφαλισμένος σε καταβολή εισφοράς επικουρικής ασφάλισης ή εφάπαξ παροχής, καταβάλλεται αντίστοιχα με ελεύθερη επιλογή του ασφαλισμένου μία ασφαλιστική εισφορά επικουρικής  ασφάλισης.

6+1 νέες κατηγορίες εισφορών και αυξήσεις στα ασφάλιστρα

Με τις νέες ρυθμίσεις θεσπίζονται επτά επίπεδα εισφορών για τους επαγγελματίες, εκ των οποίων το πρώτο επίπεδο αφορά μόνο στους νέους επαγγελματίες με επιχειρηματική δραστηριότητα έως 5 ετών. Για όσους έχουν πάνω από πέντε έτη ασφάλισης, το κατώτατο επίπεδο εισφορών διαμορφώνεται στα 210 ευρώ τον μήνα, εκ των οποίων τα 155 αφορούν εισφορές κύριας σύνταξης (ΕΦΚΑ) και τα 55 εισφορές υγείας. Η ΓΣΕΒΕΕ εκτιμά ότι η αλλαγή του ύψους των ασφαλίστρων στην πρώτη κατηγορία θα οδηγήσει σε αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών περίπου κατά 20% χιλιάδες επαγγελματοβιοτέχνες. Υπενθυμίζεται ότι η πρώτη (από τις 6 προτεινόμενες) ασφαλιστική κατηγορία είναι στα 220 ευρώ, σε σύγκριση πάντα με τη σημερινή κατώτατη ασφαλιστική εισφορά που είναι στα 185,5 ευρώ.

Εκτός από την πρώτη ασφαλιστική κατηγορία των 220 ευρώ, η κλιμάκωση για τις υπόλοιπες γίνεται ως εξής: Οι εισφορές υγείας διαμορφώνονται στο 2ο επίπεδο εισφορών στα 66 ευρώ και παραμένουν σταθερές σε αυτό το ποσό για όλα τα επόμενα επίπεδα εισφορών. Δηλαδή, οι ασφαλιστικές εισφορές για κύρια σύνταξη διαμορφώνονται στα 252 ευρώ στο δεύτερο επίπεδο (66 ευρώ υγεία), στα 302 ευρώ στο 3ο επίπεδο, στα 363 ευρώ στο 4ο, στα 425 ευρώ στο 5ο και στα 566 ευρώ στο 6ο και τελευταίο επίπεδο.

6 κατηγορίες για τον ΟΓΑ

Για τους ασφαλισμένους του πρώην ΟΓΑ προβλέπονται έξι ασφαλιστικές κατηγορίες, ανεξαρτήτως του χρόνου υπαγωγής στην κοινωνική ασφάλιση. (Σήμερα, οι καταβαλλόμενες εισφορές ορίζονται σε ποσοστό επί του μηνιαίου εισοδήματος.) Κατατάσσονται υποχρεωτικά οι ανωτέρω ασφαλισμένοι για τον κλάδο υγείας στην ίδια ασφαλιστική κλάση με την κύρια σύνταξη. Από 1ης-1-2020 οι ασφαλισμένοι στον Λογαριασμό Αγροτικής Εστίας (ΛΑΕ) του ΟΓΑ καταβάλλουν εισφορά υπέρ αυτού, αντί ποσοστού συμμετοχής επί του ασφαλιστέου εισοδήματος που ισχύει. Η εισφορά υπέρ Αγροτικής Εστίας συνεισπράττεται με τις εισφορές για τον κλάδο σύνταξης.

Οι ασφαλιστικές εισφορές των αγροτών κλιμακώνονται και αυτές σε 6 κατηγορίες και σε ποσά που κυμαίνονται από 121 ευρώ η πρώτη, έως και 324 ευρώ η έκτη κατηγορία.

Ο σχεδιασμός του υπουργείου προβλέπει ότι οι περίπου 1,4 εκατ. αυτοαπασχολούμενοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, και αγρότες θα έχουν προθεσμία μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου για να επιλέξουν την ασφαλιστική κατηγορία στην οποία θέλουν να ενταχθούν και να καταβάλλουν εισφορές για το 2020. Ανάλογα με την ημερομηνία ψήφισης του νομοσχεδίου και τη δημοσίευσή του στο ΦΕΚ, είναι πολύ πιθανό η ημερομηνία αυτή να μετατεθεί  τον επόμενο μήνα.