Μείωση NPEs: Πότε, πόσο και πώς

Oι τέσσερις συστημικές τράπεζες, στο πλαίσιο του σχεδίου «Ηρακλής», ετοιμάζονται για συναλλαγές απομόχλευσης NPEs με συνολική αξία 30-34 δισ. ευρώ, ποσό που ξεπερνά τη συνολική μείωση που είχαμε σωρευτικά μέχρι σήμερα. Mε τις προωθούμενες ενέργειες στους επόμενους 12-18 μήνες στόχος είναι η μείωση του αποθέματος στο 20% - 25% σε σχέση με το 60% δύο χρόνια πριν. Θα χρειαστούν περαιτέρω ενέργειες στο κοντινό μέλλον; Σε πόσα χρόνια θα απελευθερωθεί στην πράξη η οικονομία; Η Μαρίνα Καπετανάκη, Γενική Διευθύντρια στο Συμβουλευτικό τμήμα της KPMG, αναλύει για το naftemporiki.gr τις προκλήσεις του εγχειρήματος εξυγίανσης των τραπεζικών ισολογισμών από το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων εκθέσεων στο άμεσο μέλλον.

Αποτιμώντας τις μέχρι τώρα εξελίξεις, η κ. Καπετανάκη σημειώνει: 

• Οι τράπεζες έχουν με επιτυχία ολοκληρώσει τη μεταβίβαση των προβληματικών δανείων καταναλωτικής πίστης και καρτών. Το απόθεμα αυτό έχει στη συντριπτική του πλειοψηφία μετακινηθεί στα χέρια νέων επενδυτών οι οποίοι κατά κανόνα το απέκτησαν σε μονοψήφια ποσοστά της ονομαστικής του αξίας. Μπορεί το πρόβλημα για τις τράπεζες να έχει κλείσει, αλλά προφανώς η διαχείριση των δανείων αυτών από τους νέους ιδιοκτήτες τους και διαχειριστές, παραμένει ανοιχτή υπόθεση και θα παραμείνει για αρκετά χρόνια ακόμα, καθώς οι «ουρές» που δημιουργούνται από τέτοιου είδους δανειοδοτήσεις είναι συνήθως ιδιαίτερα μακροπρόθεσμες.
• Σημαντική ήταν και η μέχρι τώρα δραστηριότητα στις πωλήσεις (senior sales) εξασφαλισμένων δανείων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Ήδη έχουν ολοκληρωθεί 4 συναλλαγές, (Kairos, Amoeba, Jupiter, Symbol). Σε αυτές, εάν προστεθούν 2 που βρίσκονται σε εξέλιξη, (Icon, Neptune), ανεβάζουν το συνολικό ονομαστικό ποσό που μεταβιβάζεται στα χέρια των επενδυτών σε ευρώ 8.5 – 9 δισ., ποσό καθόλου ευκαταφρόνητο.
• Ταυτόχρονα, στη χρονιά που διανύουμε, είδαμε τις τράπεζες να θέτουν σε εφαρμογή πρωτότυπα σχέδια και εταιρικούς μετασχηματισμούς με στόχο την οριοθέτηση του προβλήματος και την «απομόνωση» του προβληματικού χαρτοφυλακίου από την «καλή» τράπεζα, ώστε να αποφευχθεί η συνεχιζόμενη επιμόλυνση της τράπεζας. Κοινός παρονομαστής αυτών των προσπαθειών ήταν η απόσχιση της οργανωτικής μονάδας της τράπεζας που μέχρι πρότινος είχε τη διαχείριση του προβληματικού χαρτοφυλακίου και την πώλησή της με ή χωρίς σχετικό χαρτοφυλάκιο, αλλά πάντα με μια πολυετή σύμβαση διαχείρισης, σε νέους επενδυτές. Όπως είναι αυτονόητο, οι αποσχίσεις αυτές λειτούργησαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της αγοράς της διαχείρισης προβληματικών δανείων (NPL servicers) με τη δημιουργία 3 μεγάλων Servicers με μέγεθος που δύσκολα θα μπορέσει ο ανταγωνισμός να προσεγγίσει με οργανική ανάπτυξη. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι έχει διαμορφωθεί πλέον το Tier 1 των Primary Servicers μεταξύ της FPS, της Intrum και της Cepal, που προήλθαν αντίστοιχα από τους κόλπους των Eurobank, Τράπεζας Πειραιώς και Alpha Bank.
• Επίσης, σημαντική εξέλιξη που πρέπει να ληφθεί υπόψη σε σχέση με μελλοντικές συναλλαγές, είναι το γεγονός ότι αρχίζει να εμφανίζεται κάποιας μορφής κορεσμός όσον αφορά τον αριθμό των επενδυτών που διεκδικούν αυτού του είδους τις συναλλαγές, γεγονός που καταγράφεται στους τελικούς διεκδικητές όλων των χαρτοφυλακίων που αναφέρθηκαν.

Ο «Ηρακλής», το πρόβλημα και η πιθανή συμπληρωματική «στήριξη»

Στο ερώτημα εάν το σχέδιο “Ηρακλής” θα διορθώσει τελικά το πρόβλημα, η κ. Κπετανάκη εξηγεί ότι πρόκειται στην πραγματικότητα για σύγχρονη εκδοχή στο σημερινό ρυθμιστικό πλαίσιο, μιας οικογένειας συστημικών λύσεων, των Asset Protection Schemes, που βρίσκονται στην εργαλειοθήκη αντιμετώπισης τραπεζικών κρίσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι στην τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση, όλες οι χώρες που επλήγησαν από την κρίση, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εφάρμοσαν κάποιο ανάλογο σχήμα (ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, Ιρλανδία, Ιταλία), και με κατά κανόνα πολύ θετικά αποτελέσματα. Ανάλογα αποτελέσματα αναμένονται, σύμφωνα με την κ. Καπετανάκη και από την εφαρμογή του στη χώρα μας. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι ήδη, χωρίς ακόμα να έχει οριστικοποιηθεί το σχέδιο νόμου, οι 4 συστημικές τράπεζες έχουν προγραμματίσει συναλλαγές απομόχλευσης NPEs συνολικής αξίας 30-34 δισ. ευρώ, ποσό που ξεπερνά τη συνολική μείωση των NPEs που είχαμε σωρευτικά μέχρι σήμερα. 

Προσθέτει δε ότι παρά τις υφιστάμενες τεχνικές λεπτομέρειες και προκλήσεις είναι εμφανής η διάθεση όλων των εμπλεκόμενων ρυθμιστικών αρχών να δώσουν λύσεις και να δημιουργήσουν ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που θα επιτρέψει στις τράπεζές μας να φέρουν σε πέρας το αισιόδοξο της μείωσης των NPEs. 

Ο στόχος

Αν επιτευχθεί ο στόχος αυτός, σύμφωνα με την κ. Καπετανάκη, μπορούμε να ευελπιστούμε ότι μέσα στους επόμενους 12-18 μήνες το απόθεμα των NPEs στις τράπεζες θα έχει μειωθεί στο 20% - 25% του ΑΕΠ σε σχέση με το 60% δύο μόλις χρόνια πριν. 

Όπως μας μεταφέρει, απαντώντας και στο ερώτημα εάν θα χρειαστεί πρόσθεση συμπληρωματική στήριξη στις τράπεζες, ο διάλογος ως προς την επιτυχία του Ηρακλή έχει μέχρι στιγμής εστιαστεί στην αντιμετώπιση των τεχνικών προβλημάτων που αντικειμενικά ανακύπτουν από την εφαρμογή μιας άκρως δομημένης λύσης η οποία πρέπει να είναι συμβατή με το ρυθμιστικό πλαίσιο του ανταγωνισμού στην ΕΕ, το κανονιστικό πλαίσιο των τραπεζών και τη δημοσιονομική πραγματικότητα στη χώρα μας. 

Στην κατεύθυνση αυτή προσθέτει: τα μέχρι τώρα δείγματα είναι ιδιαίτερα θετικά και η χώρα μας κατάφερε στη διαπραγμάτευση αυτή να έχει την εποικοδομητική στάση της ΕΕ, που περιμένουμε να συνοδευτεί και με αντίστοιχα εποικοδομητική στάση του Single Supervisory Mechanism της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (EKT) σχετικά με τη στάθμιση των ομολόγων κύριας διαβάθμισης που θα διακρατούν οι τράπεζες.  Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι το μεγάλο ζητούμενο στην επιτυχία του Ηρακλή είναι η ύπαρξη επενδυτικού ενδιαφέροντος το οποίο δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Οι επενδυτές στους τίτλους του Ηρακλή δεν θα είναι κατ’ ανάγκη οι ίδιοι με αυτούς που έχουν δείξει ενδιαφέρον στις συναλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα  για λόγους καθαρά δομικούς. Αυτό συνεπάγεται νέα προσπάθεια από τράπεζες και θεσμούς για να προσελκύσουν νέο επενδυτικό κοινό που θα απορροφήσει την προσφορά που θα προκύψει από τις συναλλαγές που θα πραγματοποιηθούν κάτω από την ομπρέλα του Ηρακλή.

Οι προσδοκίες

Εντωμεταξύ έχουν καλλιεργηθεί προσδοκίες για το αποτέλεσμα του σχεδίου διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, καθώς εν τέλει η όλη προσπάθεια θα πρέπει να βελτιώσει το περιβάλλον τόσο για τις ίδιες τις τράπεζες όσο και για το επιχειρηματικό περιβάλλον, τους καταναλωτές, τους δανειολήπτες κ.ο.κ..

Σ’ αυτόν τον προβληματισμό η κ. Καπετανάκη σημειώνει:

Πρέπει να αντιληφθούμε ότι και μετά την πιθανολογούμενη επιτυχημένη υλοποίηση του σχεδίου Ηρακλής, οι τράπεζες θα έχουν ένα απόθεμα περίπου ευρώ 50 δισ. προβληματικών δανείων. Επομένως, πρόσθετη προσπάθεια θα χρειαστεί για να περιοριστεί το απόθεμα αυτό στα ευρώ 10-12 δισ. που θα φέρει το τραπεζικό σύστημα κοντά στα Ευρωπαϊκά δεδομένα (~3% - 7% του δανειακού χαρτοφυλακίου). Η επόμενη μέρα μπορεί να περιλαμβάνει περαιτέρω επέκταση του σχεδίου Ηρακλής, ή κάποια άλλη συστημική λύση που σε συνδυασμό με outright πωλήσεις και βιώσιμες αναδιαρθρώσεις θα κλείσουν τον κύκλο της βαθύτερης οικονομικής κρίσης που αντιμετώπισε η χώρα μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι η μεταβίβαση των προβληματικών χαρτοφυλακίων σε τρίτους επενδυτές, ή η ανάληψη της διαχείρισης από εξειδικευμένες εταιρείες εκτός τραπεζικού συστήματος, μπορεί να σηματοδοτεί την απεμπλοκή του τραπεζικού συστήματος αλλά δεν συνεπάγεται και την επίλυση του προβλήματος, ιδίως για τους δανειολήπτες οι οποίοι πλέον είναι αντιμέτωποι με νέους ιδιοκτήτες του χρέους τους ή νέους διαχειριστές της υπόθεσής τους. Η οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος και η απελευθέρωση της οικονομίας θα πάρει πολύ χρόνο. Ένδειξη της χρονικής διάστασης του προβλήματος είναι ότι οι συμβάσεις διαχείρισης με τις οποίες οι τράπεζες προικοδοτούν τις αποσχιζόμενες μονάδες διαχείρισης προβληματικών δανείων, είναι τουλάχιστον 10ετους διάρκειας. Δυστυχώς, αυτός είναι ο πραγματικός χρόνος που θα απαιτηθεί. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρώτη προτεραιότητα είναι η εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών και η απελευθέρωσή τους από το βραχνά των NPEs. Όσο πιο γρήγορα αυτό επιτευχθεί, τόσο πιο γρήγορα θα επιστρέψει η χώρα σε σταθερή και βιώσιμη ανάπτυξη.

naftemporiki.gr