Το όπλο των σπάνιων γαιών στα χέρια της Κίνας 

Της Νατάσας Στασινού
[email protected] 

Ο Σι Τζινπίνγκ θέλησε να θυμίσει προ ημερών στις ΗΠΑ ποιο είναι ένα από τα μεγάλα όπλα, που μπορεί να βγάλει στον πόλεμο με τις ΗΠΑ. Επισκέφτηκε έναν μεγάλο κινεζικό παραγωγό σπάνιων γαιών από τον οποίο εξαρτώνται για την κατασκευή των προϊόντων τους αρκετοί αμερικανικοί κολοσσοί. 

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει στο παρελθόν επανειλημμένα απειλήσει να επιβάλλει δασμούς στις εισαγωγές κινεζικών σπάνιων γαιών, αλλά προς το παρόν έχει αποφύγει να τις εντάξει στην όποια λίστα. Γιατί; Γιατί πολύ απλά χρησιμοποιούνται σε μία ευρεία γκάμα προϊόντων από τα iPhone της Apple έως τις ανεμογεννήτριες και από τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τα μαχητικά αεροσκάφη έως τα συστήματα πλοήγησης πυραύλων.  Ο Σι με την εεπίσκεψή του έστειλε ένα ξεκάθαρο μήνυμα: Μην μας αναγκάσετε να ενεργοποιήσουμε αυτό το όπλο. 

Πόση δύναμη όμως προσφέρει στο Πεκίνο το συγκεκρίμενο όπλο; Τα παγκόσμια αποθέματα σπάνιων γαιών υπολογίζονται σε 120 εκατομμύρια τόνους και βρίσκονται στην Κίνα, την Ινδία, την Αυστραλία, τη Ρωσία, την Ταϋλάνδη, το Βιετνάμ, τη Βραζιλία, τη Μαλαισία, την Μιανμάρ, το Μπουρούντι και την Καλιφόρνια. Οι ΗΠΑ ήταν επί δεκαετίες έως και το 1980 ο μεγαλύτερος παραγωγός σπάνιων γαιών στον πλανήτη. Έκτοτε η Κίνα έδωσε τόση έμφαση στην εξόρυξη και την εκμετάλλευσή τους που έφτασε κάποτε να καλύπτει έως και το 90% της παγκόσμιας παραγωγής. Πέρυσι, σύμφωνα με τις αμερικανικές αρχές, εξόρυξε περίπου 120.000 τόνων σπάνιων γαιών ή περίπου το 71% της παγκόσμιας παραγωγής. 

Αξίζει δε να σημειωθεί ότι στην Καλιφόρνια και συνολικά στις ΗΠΑ μοναδικός παραγωγός σπάνιων γαιών είναι το ορυχείο Mountain Pass. Έκλεισε το 2015 καθώς πτώχευσε η διαχειρίστρια εταιρεία του και πουλήθηκε σε αμερικανικό κονσόρτσιουμ, που έχει τη στήριξη και της κινεζικής Shenghe Resources Holding δύο χρόνια αργότερα. Η κινεζική συμμετοχή στο ορυχείο αυξάνει την εξάρτηση των ΗΠΑ από την Κίνα, από όπου ούτως ή άλλως προμηθεύονται το 59% των εισαγωγών σπάνιων γαιών (αξίας περίπου 155 εκατ. δολαρίων ετησίως). 

Πού χρησιμοποιούνται οι σπάνιες γαίες 

Η βιομηχανία γυαλιού είναι ένας από τους μεγαλύτερους καταναλωτές σπάνιων γαιών, όπου οι ενώσεις του δημητρίου, του λανθανίου και του λουτεκιού χρησιμοποιούνται στη στίλβωση και ως πρόσθετα για να παρέχουν χρώμα ή να προσθέτουν ειδικές οπτικές ιδιότητες.

Οι μόνιμοι μαγνήτες είναι η επόμενη μεγάλη κατηγορία όπου χρησιμοποιούνται σπάνιες γαίες. Οι μαγνήτες νεοδυμίου σιδήρου (NdFeB ή "Neo") είναι η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη και ισχυρότερη ποικιλία που διατίθεται στο εμπόριο. Βρίσκονται σε σκληρούς δίσκους, μικροσκοπικούς κινητήρες, μεγάφωνα και ακουστικά, ηχεία smartphone, ηλεκτρικούς στρόβιλους και γεννήτριες. Δυσπρόσιο, γαδολίνιο και πρασεοδύμιο χρησιμοποιούνται επίσης σε μαγνήτες. Το ύττριο, το δημήτριο, το λανθάνιο, το ευρώπιο και το τερβιο χρησιμοποιούνται για την κατασκευή σωλήνων καθοδικών ακτίνων και οθονών επίπεδης οθόνης.

Το σύστημα πυραυλικής άμυνας Patriot του Raytheon χρησιμοποιεί πυροκροτητές ραδιοσυχνοτήτων για να ελέγχει μαγνητικά τη ροή ηλεκτρονικών σημάτων σε ραντάρ και βλήματα. Οι σπάνιες γαίες που χρησιμοποιούνται είναι γαδολίνιο, σαμάριο και ύττριο.

Στοιχεία σπάνιων γαιών βρίσκονται επίσης σε συνθετικά πετράδια που χρησιμοποιούνται σε λέιζερ, εξοπλισμό μικροκυμάτων και υπεραγωγούς.

Ακόμη και πριν από την επίσκεψη του Σι στο εργοστάσιο τα κρατικά μέσα της Κίνας είχαν αρχίσει να λανσάρουν την ιδέα ενός εμπάργκο στις εξαγωγές σπάνιων γαιών προς τις ΗΠΑ ως μία από τις πιθανές απαντήσεις στην διπλή επίθεση του Τραμπ με αύξηση των δασμών και ένταξη της Huawei στη μαύρη λίστα.  Αναλυτές εκτιμούν ότι είναι ένα όπλο, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πιο εύκολα από εκείνο των αμερικανικών κρατικών ομολόγων, που έχει στα χέρια του ο δράκος και με λιγότερες παρενέργειες για τον ίδιο.