Όταν η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε ότι από 1ης Μαΐου θα πρέπει όλες οι χώρες να σταματήσουν να αγοράζουν την παραμικρή ποσότητα ιρανικού πετρελαίου, η Τεχεράνη απάντησε ότι θα κλείσει τα Στενά του Ορμούζ. Ήταν μία «αντανακλαστική» κίνηση, που θα μείνει να αιωρείται ως απειλή; Ή μπορεί όντως να την κάνει πράξη; Και εάν ναι, πόσο σοβαρές θα είναι οι επιπτώσεις για την αγορά πετρελαίου, την παγκόσμια οικονομία και την γεωπολιτική σκηνή; Τα Στενά αποτελούν την πιο σημαντική πετρελαϊκή «αρτηρία» στον πλανήτη, ενώνοντας τους παραγωγούς της Μέσης Ανατολής με τις κύριες αγορές της Ασίας, της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής.
Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Όταν η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε ότι από 1ης Μαΐου θα πρέπει όλες οι χώρες να σταματήσουν να αγοράζουν την παραμικρή ποσότητα ιρανικού πετρελαίου, η Τεχεράνη απάντησε ότι θα κλείσει τα Στενά του Ορμούζ. Ήταν μία «αντανακλαστική» κίνηση, που θα μείνει να αιωρείται ως απειλή; Ή μπορεί όντως να την κάνει πράξη; Και εάν ναι, πόσο σοβαρές θα είναι οι επιπτώσεις για την αγορά πετρελαίου, την παγκόσμια οικονομία και την γεωπολιτική σκηνή; Τα Στενά αποτελούν την πιο σημαντική πετρελαϊκή «αρτηρία» στον πλανήτη, ενώνοντας τους παραγωγούς της Μέσης Ανατολής με τις κύριες αγορές της Ασίας, της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής.
«Αν μας απαγορεύσουν τη χρήση των Στενών του Ορμούζ, θα τα κλείσουμε» διεμήνυσαν οι Φρουροί της Επανάστασης, που πρόσφατα χαρακτηρίστηκαν τρομοκρατική οργάνωση από τον Λευκό Οίκο σε μία ένδειξη της πρόθεσης Τραμπ να σκληρύνει τη στάση απέναντι στο ιρανικό καθεστώς. Ο πορθμός ανάμεσα στον κόλπο του Ομάν και τον Περσικό Κόλπο, που έχει στα βόρειά του το Ιράν, στα νότια τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και στο στενότερο σημείο του εμφανίζει πλάτος μόλις 29 ναυτικών μιλίων (54 χλμ), είναι το πιο ισχυρό όπλο στα χέρια των Ιρανών, αλλά και το πιο δύσκολο να ενεργοποιηθεί. Τα Στενά του Ορμούζ αποτελούν το μόνο θαλάσσιο πέρασμα στον Αραβικό Κόλπο και αυτό που είναι που τα καθιστά ένα από τα ύψιστης στρατηγικής σημασίας σημεία του πλανήτη.
Περίπου το 35% του πετρελαίου που διακινείται μέσω θαλάσσιων μεταφορών και το 20% της συνολικής ποσότητας που καταναλώνεται παγκοσμίως περνάει από τον πορθμό, που το Ιράν δεν ελέγχει αποκλειστικά, αλλά λόγω της εγγύτητάς του μπορεί να αξιοποιεί ως απειλή. Εάν η Τεχεράνη κλείσει τα Στενά και τις στρόφιγγες, οι τιμές θα εκτιναχθούν στα ύψη,- ενδεχομένως και πάνω από τα 100 δολάρια το βαρέλι-με το οικονομικό πλήγμα για την Ευρώπη και μεγάλες ασιατικές οικονομίες- αγοραστές πετρελαίου, με πρώτη την Κίνα,να είναι άμεσο και καίριο.
Οι ΗΠΑ, αν και στηρίζονται πια στο δικό τους αργό, θα δουν και εκείνες τις τιμές της βενζίνης να απογειώνονται. Ωστόσο το πλήγμα θα είναι πρωτίστως γεωπολιτικό. Αναλυτές εκτιμούν ότι μία τέτοια πρόκληση δεν θα μπορούσε να μείνει αναπάντητη από την Ουάσιγκτον και η όποια «απάντηση» θα άναβε μεγάλες φωτιές συνολικά στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Το Ιράν έχει επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια απειλήσει να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, προκαλώντας ενεργειακή ασφυξία, αλλά δεν το έχει κάνει ποτέ. Για αυτό και μερίδα αναλυτών δεν λαμβάνει σοβαρά υπόψη ούτε την τωρινή προειδοποίηση.
«Η απειλή του Ιράν ήταν μία αντανακλαστική κίνηση, την οποία δεν θεωρούμε αξιόπιστη» έγραψαν σε σημείωμά τους αναλυτές της Eurasia Group. Ωστόσο τους ανησυχεί κάτι άλλο: «Έχουμε όμως εδώ και καιρό προειδοποιήσει για την ιρανική κυβερνο-απειλή και ειδικά την προοπτική η Τεχεράνη να εξαπολύσει κυβερνο-επίθεση και να καταφέρει ισχυρό πλήγμα στις πετρελαϊκές υποδομές της Σαουδικής Αραβίας» τόνισαν στο σημείωμά τους, προσθέτοντας ότι ο κίνδυνος αυξάνεται όσο το Ριάντ εμφανίζεται διατεθειμένο να στηρίξει τη σκληρή στάση του Τραμπ.
Για την Barclays από την άλλη η απειλή των Στενών μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Σε πρόσφατο σημείωμα με το οποίο αναθεωρούσε προς τα επάνω την πρόβλεψη για την εφετινή μέση τιμή του πετρελαίου, εξηγούσε: «Οι βραχυπρόθεσμοι κίνδυνοι για άνοδο των τιμών έχουν να κάνουν με α) την εκτίμηση ότι η απάντηση της Σαουδικής Αραβίας θα είναι βραδύτερη και λιγότερο έντονη σε σχέση με το παρελθόν, β) τον αυξημένο κίνδυνο για κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ.
Η σημασία των Στενών
Η Vortexa, εταιρεία αναλύσεων στην αγορά πετρελαίου, υπολογίζει ότι περί τα 17,4 εκατ. βαρέλια ημερησίως περνούν από τα Στενά. Τα περισσότερα εξάγονται από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν (έως και πριν τις κυρώσεις), τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, του Κουβέιτ και το Ιράκ. Παράλληλα συνιστούν τη βασική δίοδο για το σύνολο σχεδόν των τεράστιων ποσοτήτων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), που φεύγουν από το Κατάρ προς προορισμούς σε Ασία και Ευρώπη.
Ο Πέμπτος Στόλος των ΗΠΑ, με βάση το Μπαχρέιν, έχει αναλάβει την προστασία των εμπορικών πλοίων στην περιοχή, μετά και τον πόλεμο ανάμεσα σε Ιράν και Ιράκ τη δεκαετία του 1980.
Υπάρχουν κάποιοι εναλλακτικοί αγωγοί, οι οποίοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ώστε να μην σταματήσουν εντελώς οι ροές. Αλλά είναι συνολικής χωρητικότητας 6,6 εκατ. βαρελιών ημερησίως. Αυτοί φαίνονται στον πίνακα, που ακολουθεί.
Επεισόδια του παρελθόντος στα Στενά
1988: Τον Ιούλιο εκείνου του έτους το πλοίο του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού Vincennes κατέρριψε ιρανικό αεροσκάφος, σκοτώνοντας τους 290 επιβαίνοντες. Η Ουάσιγκτον έκανε λόγο για ατύχημα, υποστηρίζοντας ότι το πλήρωμα πίστευε πως πρόκειται για μαχητικό. Το Vinceness βρισκόταν στην περιοχή προκειμένου να προστατεύσει εμπορικά πλοία από επιθέσεις του ιρανικού ναυτικού, σύμφωνα πάντα με την αμερικανική πλευρά. Η Τεχεράνη έκανε λόγο για σκόπιμη επίθεση.
2008: Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι ιρανικά πλοία έχουν εξαπολύσει απειλές κατά τριών δικών τους πολεμικών στα Στενά. Οι Φρουροί της Επανάστασης απειλούν να κλείσουν τα Στενά, εάν οι ΗΠΑ επιτεθούν.
2010: Το ιαπωνικό πετρελαιοφόρο M Star δέχεται επίθεση. Οργάνωση συνδεόμενη με την Αλ Κάιντα αναλαμβάνει την ευθύνη.
2012: Το Ιράν απειλεί και πάλι να μπλοκάρει τα Στενά, στον απόηχο αμερικανικών και ευρωπαϊκών κυρώσεων που έχουν ως στόχο να το αναγκάσουν να τερματίσει το πυρηνικό πρόγραμμά του.
2015: Τον Μάιο εκείνου του έτους ιρανικά πλοία εξαπολύουν πυρά κατά τάνκερ με σημαία Σιγκαπούρης. Υποστηρίζουν ότι το τάνκερ προκάλεσε ζημιά σε ιρανική πλατφόρμα πετρελαίου.
2018: Ο Χασάν Ρουχανί, πρόεδρος του Ιράν, αφήνει να εννοηθεί ότι εάν οι ΗΠΑ θελήσουν να μηδενίσουν τις εξαγωγές πετρελαίου της χώρας, θα απαντήσει με κλείσιμο των Στενών. Την επομένη οι Φρουροί της Επανάστασης το δηλώνουν ξεκάθαρα.
Με πληροφορίες από Reuters, CNBC, WSJ, Foreing Policy