Οι αισιόδοξοι επενδυτές διεθνώς έχουν σίγουρα ευνοϊκό τον άνεμο που κινεί τις τιμές με πιθανή τη βελτίωση της ανάπτυξης, αλλά και με σταθερό πληθωρισμό, με μειωμένες τις εμπορικές εντάσεις και μια εικόνα σταθερότητας, καλύτερη από ό, τι φοβόντουσαν οι αναλυτές, την περίοδο ανακοίνωσης κερδοφορίας για το πρώτο τρίμηνο. Ανέφεραν οι αναλυτές της JPMorgan σε πρωινό τους σημείωμα. Στην Αμερική η δημοσίευση των αποτελεσμάτων του α’ τριμήνου έχει ξεκινήσει, με τις κυριότερες για την ερχόμενη εβδομάδα τις Bank of America, BlackRock, Netflix, Johnson & Johnson (16/4) Alcoa, Pepsico, Morgan Stanley, (17/4) και American Express (18/4).
Του Κώστα Ιωαννίδη
Οι αισιόδοξοι επενδυτές διεθνώς έχουν σίγουρα ευνοϊκό τον άνεμο που κινεί τις τιμές με πιθανή τη βελτίωση της ανάπτυξης, αλλά και με σταθερό πληθωρισμό, με μειωμένες τις εμπορικές εντάσεις και μια εικόνα σταθερότητας, καλύτερη από ό, τι φοβόντουσαν οι αναλυτές, την περίοδο ανακοίνωσης κερδοφορίας για το πρώτο τρίμηνο. Ανέφεραν οι αναλυτές της JPMorgan σε πρωινό τους σημείωμα. Στην Αμερική η δημοσίευση των αποτελεσμάτων του α’ τριμήνου έχει ξεκινήσει, με τις κυριότερες για την ερχόμενη εβδομάδα τις Bank of America, BlackRock, Netflix, Johnson & Johnson (16/4) Alcoa, Pepsico, Morgan Stanley, (17/4) και American Express (18/4).
«Αναμένουμε μια σχετικά φιλική προς την αγορά συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Κατά την άποψή μας, η αγορά και οι πολιτικές ανησυχίες θα περιορίσουν την ένταση στις μελλοντικές μάχες. Σκεφτείτε “αψιμαχίες” και όχι “μεγάλες μάχες”». Ανέφερε σε σημείωμα ο Ethan Harris της Bank of America Merrill Lynch.
Το Σάββατο, ο Μνούχιν δήλωσε ότι μια εμπορική συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας θα ξεπεράσει τις προηγούμενες προσπάθειες για να ανοίξει τις αγορές της Κίνας στις εταιρείες των ΗΠΑ και ελπίζει ότι οι δύο πλευρές θα είναι "κοντά στον τελικό γύρο διαπραγματεύσεων". Περαιτέρω όρεξη για ανάληψη κινδύνου, ήρθε από το Reuters που ανέφερε αποκλειστικά σήμερα Δευτέρα ότι οι διαπραγματευτές των Η.Π.Α. έχουν μετριάσει τις απαιτήσεις να περιορίσει η Κίνα τις επιδοτήσεις στη βιομηχανία ως προϋπόθεση για μια εμπορική συμφωνία μετά από ισχυρή αντίσταση από το Πεκίνο.
Οι επενδυτές στο ΧΑ με την τρίτη στη σειρά ανοδική εβδομάδα έχουν δείξει πως έχουν διαμορφωμένη εδώ και καιρό διάθεση για ρίσκο. Άλλωστε αυτό φαίνεται και στις εκτιμήσεις τους το πρωί της Παρασκευής που ήταν από όλους υπέρ ανόδου. Αλλά η στήλη θεωρεί πως η άνοδος έχει οδηγήσει τις τιμές σε επίπεδα που θα απαιτήσουν χρόνο και χρήμα για να διαπεραστούν ανοδικά.
Η άνοδος που ξεκίνησε στο πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου και συνεχίζεται τον Απρίλιο έχει οδηγήσει στο φαινόμενο της εμφάνισης νέων υψηλών έτους σχεδόν κάθε μέρα. Αλλά τα σκαλοπάτια που ανεβαίνει η τιμή του μέσου όρου οδηγούν σε επίπεδα τιμών που αντιστοιχούν σε ζώνες που έχουν να εμφανιστούν εδώ και εννέα μήνες. Όταν ωστόσο είχαν προκύψει η αγορά ερχόταν από υψηλότερες τιμές και μεταξύ των 740 και 790 μονάδων ο ΓΔ ταλαντώθηκε επί μήνες. Δεν θα είναι συνεπώς εύκολο να ξεπεραστούν με λιγότερες από 10 συνεδριάσεις λίγες μέρες πριν τις αργίες του Πάσχα.
Η δεύτερη βδομάδα του συνήθως ανοδικού Απριλίου ήταν η τελευταία του με πέντε συνόδους, καθώς αυτή που ξεκινά περιλαμβάνει τις αργίες της Μεγάλης Παρασκευής για τους Καθολικούς και οι επόμενες τις αργίες λόγω του Πάσχα στη χώρα. Το βασικό χαρακτηριστικό των ημερών που πέρασαν, ήταν η επιφύλαξη που αρχικά αποτυπώθηκε στο ταμπλό της αθηναϊκής αγοράς και η σαφής ανοδική ορμή στις τρεις τελευταίες συνόδους.
Ο ΓΔ, χωρίς πολλές αλλαγές στη σύνθεση και μερικές στην βαρύτητα των μετοχών που τον διαμορφώνουν, από τη σύνοδο της 24 Μαΐου πέρυσι ως τις 10 Αυγούστου, για περισσότερες από 50 μέρες διαπραγμάτευσης κινήθηκε μεταξύ των 735 και 792 μονάδων. Στις δε τελευταίες 33, που το «βάρος» τους καλείται να σηκώσει η τρέχουσα άνοδος, καθώς οι τιμές έρχονται από χαμηλότερα, ο ΓΔ έπαιξε μεταξύ 741 και 774 μονάδων. Θα ήταν αφελές λοιπόν να πιστέψουμε ότι ο στόχος της υπέρβασης των 780 μονάδων είναι απλός και εύκολα επιτεύξιμος. Βέβαια εκείνη την περίοδο ο μέσος τζίρος λόγω θέρους, ήταν ο μισός από τον τρέχοντα και το να φθάσει η αγορά, ας πούμε, στις 777, θα γίνει σχετικά γρήγορα.
Αλλά για να ξεπεραστούν οι 790 μονάδες θα απαιτηθεί «έργο» ανόδου με σημαντική ενίσχυση του τζίρου. Είναι σημαντικά τα κεφάλαια που εγκλώβισε η περίοδος από το τελευταίο δεκαήμερο του Μάη ως το τελευταίο του Ιουνίου. Τότε εμφανίστηκαν δυο φορές τιμές άνω των 790. Αλλά άρχισε να συννεφιάζει, λόγω ΦΦΓΚΡΠ, από αποφάσεις και κατευθύνσεις από Fed, ECB - (ΕΚΤ) εις βάρος των μετοχικών αξιών παγκόσμια και παράλληλα άρχισε το ξεπούλημα των Τραπεζών. Συμπερασματικά, υπήρχαν πολλά αίτια (άρα θολούρα στην τότε προσέγγιση) για την πτωτική συσσώρευση τότε. Αλλά τα τεμάχια που άλλαξαν χέρια, απόκτησαν αποδεδειγμένη στατιστικά, δηλαδή κατόπιν εορτής, επίδραση στην κίνηση της αγοράς συνολικά.
Οι Τράπεζες εμφάνισαν μετά το +13,03% της πρώτης εβδομάδας του Απρίλη άνοδο +2,70% με μηνιαία απόδοση πάνω από 16% συμπληρώνοντας ένα σερί ανοδικών μηνών με πρώτον το Φεβρουάριο +43,62%, ακολούθησε ο Μάρτιος +1,14% και ο Απρίλιος έχει προσφέρει κέρδη 16,08% ως τώρα. Ο ΓΔ μετά το +4,58% στην πρώτη βδομάδα σκαρφάλωσε +1,49% και ετοιμάζεται με μηνιαία επίδοση +6,14% να αποκτήσει αλυσίδα τεσσάρων ανοδικών μηνών με +3,48% άνοδο τον Ιανουάριο και μετά να ακολουθήσουν το +11,48% τον Φλεβάρη το +1,96% τον Μάρτιο και έτσι εμφανίζει στο έτος επίδοση +24,84% με τον FTSEM στο +24,48% και τον 25άρη στο +21,84%.
Όπως δείχνουν τα στοιχεία που αναφέραμε η αγορά ετοιμάζεται να εισέλθει σε κατάσταση bull market μετά από μια κλασική για τους χρηματιστηριακούς δείκτες παγκόσμια πορεία. Από την κορυφή για τον ΓΔ των 2932,45 μονάδων τον Οκτώβριο του 2009 χτύπησε τον Ιούνιο του 2012 στις 471,35 μονάδες και αναπήδησε ως τις 1379,42 τον Μάρτιο του 2014. Κατόπιν, η πολιτική αστάθεια που προεξόφλησαν αμέσως μετά οι ξένοι θεσμικοί και επιβεβαιώθηκε με τις πρόωρες εκλογές του 2015 έφερε τον πυθμένα των 420,82 μονάδων τον Φλεβάρη του 2016. Δυο χρόνια αργότερα η αγορά κατάφερε να φθάσει στις 895,64 μονάδες και άρχισε να διορθώνει ως το χαμηλό του περυσινού Δεκεμβρίου που ήταν οι 592,70 μονάδες. Αν λοιπόν καταφέρει και περάσει σε επίπεδα πάνω από τις 900 μονάδες αλλάζει η μακροπρόθεσμη τάση που ήταν επί σειρά ετών καθοδική σε ανοδική με ότι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον των τιμών των μετοχών.
Η ερχόμενη Παρασκευή είναι αργία λόγω της Μεγάλης Εβδομάδας του Καθολικού Πάσχα. Ωστόσο το κλείσιμο των Παραγώγων για το μήνα Απρίλιο θα πραγματοποιηθεί το μεσημέρι της Πέμπτης 18/4. Αν και η μείωση του ενδιαφέροντος είναι μέσα στο πρόγραμμα, λόγω της Πασχαλινής εποχικότητας, η εβδομάδα θα έχει κάποιες ανακοινώσεις αποτελεσμάτων όπως αυτές των Intralot, Έλαστρον (15/4) και Πλαστικών Θράκης (17/04).
Η επίδραση της δυναμικής της περασμένης βδομάδας
ΗΠΑ ΕΥΡΩΠΗ Κόσμος
Κρατώντας την ανάσα τους συσσωρεύουν οι αγορές
Η εβδομάδα που πέρασε δεν άλλαξε υπολογίσιμα την εικόνα της παγκόσμιας κεφαλαιαγοράς, καθώς συνεχίστηκε η ροή ειδήσεων που ωθούσαν τη διάθεση για ρίσκο προς όλες τις κατευθύνσεις. Ενώ τις απόψεις των αρμοδίων επί της οικονομίας έμαθαν οι επενδυτές στο τέλος της, με την ευκαιρία της εαρινής συνόδου του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον. Ξεχώρισε η υπογράμμιση από τον Μάριο Ντράγκι, για το κακό που θα μπορούσε να προκληθεί αν συνεχιστούν οι προσπάθειες των πολιτικών να επηρεάσουν σε αρκετές χώρες την πολιτική των Κεντρικών Τραπεζών τους. Την αναφέρουμε γιατί ταιριάζει με την θέση της στήλης για την άνοδο των χρηματιστηρίων, με οδηγό τους δείκτες της Wall Street, από το 2009 ως το 2018, για την οποία δεν έχει αποκλειστεί να υπάρξει συνέχεια φέτος.
Τα κίνητρα ανόδου το 2015
Είναι γνωστό ότι θεωρούμε πως μετά το 2014, η διάθεση των επενδυτών διαμορφώνεται από τις εναλλαγές του πανικού και της ανακούφισης που καταλαμβάνει την επενδυτική κοινότητα. Τον πανικό γεννούν ειδήσεις ή στοιχεία που «ειδοποιούν» για γερή διόρθωση που θα μετατραπεί σε bear market διαρκείας, αφού εντωμεταξύ, θα έχει περάσει σε ύφεση μια από τις μεγάλες οικονομίες του πλανήτη παρασύροντας και την παγκόσμια ανάπτυξη σε συρρίκνωση.
Από το Νοέμβριο 2016 και μετά, πριν καν αναλάβει η διοίκηση Τραμπ το τιμόνι της χώρας με την ισχυρότερη οικονομία, οι αγορές μετά από σύντομη βουτιά προεκλογικά, συνέχισαν να ανεβαίνουν. Μέσα από τη διαδικασία της εναλλαγής κρύων και ζεστών ντους στην διάθεση για ρίσκο από τις αποφάσεις της.
Αρχικά είχαμε μια άνοδο χωρίς «εξήγηση» από χειροπιαστά δεδομένα. Αφού ο νέος πρόεδρος θα αναλάμβανε στις αρχές του 2017. Αυτό ανάγκασε στην εισαγωγή της έκφρασης animal spirits. Αφορά σε επενδυτική αισιοδοξία από μια άνοδο την οποία συντηρεί η διάθεση των διαχειριστών κεφαλαίων να μην βγουν εκτός ανοδικής αγοράς, μόνο και μόνο γιατί η άνοδος επιμένει χωρίς δικαιολογίες. Οι κρίσεις πανικού λιγόστεψαν, από την ώρα που οι αγοραίοι διαπίστωσαν ότι ο Ντόναλντ Τραμπ έχει τη διάθεση να εφαρμόσει όλα για όσα είχε δεσμευτεί προεκλογικά.
Οι αγορές πήραν λοιπόν την ανηφόρα για να προεξοφλήσουν τις μειώσεις στα φορολογικά βάρη για τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες, τις αλλαγές των ρυθμιστικών πλαισίων επί το χαλαρότερο. Όλα αυτά τελικά πήραν σάρκα και οστά το 2018 και έφεραν μείωση της ανεργίας, και μια άπαξ εκτίναξη των εταιρικών κερδών. Το φρόνημα των καταναλωτών ακολούθησε επίσης την οδό των animal spirits και η οικονομία των ΗΠΑ απόκτησε υπεροχή στον βηματισμό της ανάπτυξής της. Μαζί με αυτά που λειτουργούν υπέρ των εταιρικών κερδών ξεδιπλώθηκε και η πολιτική Τραμπ στο διεθνές πεδίο. Με αμφισβήτηση συμφωνιών αλλά και θεσμών όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO), το ΝΑΤΟ, εμμέσως και ο ΟΗΕ αλλά όλα αυτά κάτω από το πρίσμα του δόγματος «Πρώτα η Αμερική».
Αναμόρφωση των εμπορικών συναλλαγών
Για το εμπόριο μεταξύ Μεξικού - Καναδά και των ΗΠΑ, υπήρξαν σκληρές διαπραγματεύσεις. Το όπλο της διοίκησης Τραμπ είναι οι δασμοί που επιβάλει στις εισαγωγές προϊόντων από τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ. Αναγκάζοντάς τους να κατανοήσουν τη διαπραγματευτική δύναμη που διαθέτει αυτή η χώρα που είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής αγαθών στον κόσμο. Η εστίαση του ενδιαφέροντος της διοίκησης Τραμπ μετά από τις συμφωνίες με τις χώρες της αμερικανικής ηπείρου δεν ήταν η Ευρώπη, που βάδιζε με ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 1%, αλλά η Κίνα με αύξηση του ΑΕΠ της στο 7% και κινητήρια δύναμη της οικονομίας της τις εξαγωγές.
Ξεκίνησε λοιπόν ένας πόλεμος δασμολογήσεων επί προϊόντων που εισάγονται στις ΗΠΑ από την Κίνα, με τη δεύτερη σε μέγεθος οικονομία να απαντά με αντίστοιχες κινήσεις. Η μεγάλη διάρκεια των «συνομιλιών» και η κλιμάκωση της συννέφιασαν την παγκόσμια ανάπτυξη. Οι επιχειρηματίες δίσταζαν και διστάζουν να προβούν σε επενδύσεις πριν να κατασταλάξει σε συμφωνία το δίδυμο των πλέον δραστήριων και ισχυρών οικονομιών στον πλανήτη.
Παράλληλα άρχισαν να φαίνονται στις μεταβολές των μακροοικονομικών μεγεθών οι επιπτώσεις αυτής της έντασης κύρια στην Κίνα. Στις ΗΠΑ όμως το κλίμα ευφορίας συντηρούσε η μείωση της ανεργίας και οι ρυθμοί ανάπτυξης που έφεραν οι αλλαγές Τραμπ στο εσωτερικό. Βέβαια με λιγότερους φόρους και περισσότερες δημόσιες επενδύσεις το έλλειμμα των ΗΠΑ μεγαλώνει, αναγκάζοντας την Fed υπό την ηγεσία του κ Πάουελ (αντικατέστησε την καλή νεράιδα των αγορών Τζάνετ Γιέλεν) να ειδοποιήσει για πολιτικές σύσφιξης και να ξεκινήσει τις αυξήσεις των βασικών επιτοκίων. Αυτό ισχυροποίησε το δολάριο τόσο, που επιβάρυνε τις εξαγωγές, για να φτάσουμε στον Σεπτέμβριο του 2018. Η απόφαση της Fed και η καθοδήγησή της ως προς τα επιτόκια τότε δημιούργησε τάσεις φυγής από το ρίσκο και εκτόξευσε τις αποδόσεις των ομολόγων.
Ο Μέγας πανικός
Με την οικονομία της Κίνας να επιβραδύνεται την πιθανότητα να υπάρξει διακοπή της λειτουργίας του ομοσπονδιακού κράτους στις ΗΠΑ λόγω ριζικών αντιθέσεων στο Κογκρέσο και με μια διπλής ανάγνωσης εκλογική αναμέτρηση, στο ενδιάμεσο της προεδρικής θητείας, οι επενδυτές άρχισαν το ξεπούλημα θέσεων. Ο δε Πρόεδρος Τραμπ άνοιξε τότε και μέτωπο με την ηγεσία της Fed. Απαιτώντας να αλλάξει στάση αμέσως. Ωστόσο ως το Δεκέμβριο οι μετοχές κατηφόριζαν και χρειάστηκε η αλλαγή της ρητορικής του επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας μαζί με την συμφωνία για ανακωχή στη διαμάχη ΗΠΑ Κίνας για το εμπόριο και όχι μόνο, για να σταματήσει η βουτιά του σημαντικότερου μετοχικού δείκτη στον κόσμο του S&P 500 λίγο πριν το -20% από τα υψηλά του Σεπτεμβρίου.
Όλη αυτή η αναταραχή επί μήνες και η αβεβαιότητα είχαν μεγάλη επίπτωση στην οικονομία των ΗΠΑ και αυτό αποτύπωσαν τα αποτελέσματα του τελευταίου τριμήνου του 2018 και του πρώτου του 2019. Υπήρξε σημαντικό ψαλίδισμα των προσδοκιών, που τρόμαξε ακόμα και αυτούς που θεωρούσαν πως θα μπορούσε η οικονομία των ΗΠΑ με τόσα μέτρα αναζωπύρωσης να αντέξει τη ζημιά από τον εμπορικό πόλεμο και τον πολιτικό στην Ουάσιγκτον.
Από τα αίτια που προκάλεσαν την πτώση από το Σεπτέμβρη ως τα Χριστούγεννα πέρυσι όλα πλην της διακοπής της λειτουργίας του Δημοσίου των ΗΠΑ ισχύουν και τώρα. Αφού το κεντρικότερο, μια συμφωνία για τις εμπορικές συναλλαγές ακόμα δεν προέκυψε. Η Fed από την άλλη σταμάτησε τις υποδείξεις για μελλοντικές αυξήσεις και έστρεψε τη νομισματική της πολιτική σε στάση υπομονής, αγνώστου διαρκείας. Το έπραξε αρκετά απότομα και τότε προκλήθηκε αναστροφή στις καμπύλες απόδοσης χρέους του αμερικανικού Δημοσίου. Η απόδοση του 10ετούς πέρασε κάτω από αυτή των 3μηνων εντόκων γραμματίων! Ο πανικός απλώθηκε πάλι γιατί μια τέτοια αναστροφή ειδοποιεί για ύφεση στο μέλλον με αρκετή ακρίβεια στο παρελθόν.
Τι περιμένουν οι αγοραίοι
Για να αποφασίσουν τη στάση τους οι επενδυτές έχουν στο επίκεντρο τα εναγωνίως αναμενόμενα αποτελέσματα των εταιριών στις ΗΠΑ: Από την εικόνα που θα έχουν τα κέρδη θα διαπιστωθεί αν η αγορά μπορεί να συνεχίσει ανοδικά. Αρκετοί υποστήριξαν ότι η «υπομονή» της Fed σχετικά με τις αυξήσεις των επιτοκίων φέτος, καθώς και οι αγορές ιδίων μετοχών θα προσθέσουν καύσιμα στο ράλι του S & P. Επίσης, ενίσχυση του δείκτη S & P 500 αποτελεί η πρόσφατη απόδοση των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, που είχαν πιεστεί περισσότερο από την ευρύτερη αγορά το τέταρτο τρίμηνο, όταν οι φόβοι ύφεσης πανικοβάλανε τους επενδυτές.
Τα στοιχεία της δραστηριότητας στη βιομηχανία του Απριλίου θα δώσουν μια εικόνα αναφορικά με την οικονομική υγεία των Ηνωμένων Πολιτειών και της ευρωζώνης. Τα στοιχεία του κινεζικού ΑΕΠ θα προσφέρουν ενημέρωση για την υγεία της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας στον κόσμο. Ήδη τα ισχυρά δεδομένα για τη μεταποίηση από το Πεκίνο προσφέρουν την ελπίδα ότι οι προσπάθειες για την ενίσχυση της οικονομίας της Κίνας θα αποδώσουν, γεγονός που προσέφερε περαιτέρω καύσιμα στο παγκόσμιο ράλι των μετοχικών αξιών. Αλλά την περασμένη βδομάδα κοντοστάθηκαν.
Η εβδομάδα σε αριθμούς
Στη δεύτερη εβδομάδα του Απριλίου, ο S&P 500 είχε μεταβολή +0,51% ενώ στο 2019 αποδίδει +15,98%. Ο Dow, με απώλειες -0,05%, στο 2019 κερδίζει +13,22%. Ο S&P400 με κέρδη +0,85% διαμόρφωσε επίδοση φέτος +18,18%, ενώ ο Russell 2000, με μεταβολή +0,14%, εμφάνισε ετήσια απόδοση +17,52%. Ο δε Nasdaq, με άνοδο +0,57%, εμφάνισε στο 2019 κέρδη +20,33%.
Ο FTSE100 του Λονδίνου έπεσε -0,13% στη βδομάδα, με κέρδη +10,54% στο 2019. Ο DAX αμετάβλητος -0,08%, με ετήσια επίδοση +13,65%, ο CAC είχε μεταβολή +0,48%, με απόδοση στο 2019 +16,32%. Ο δείκτης IBEX της Ισπανίας έχασε -0,44% και στο έτος αποδίδει +10,87%. Ο δείκτης FTSE MIB στην Ιταλία με μεταβολή +0,46%, στο 2019 αποδίδει +19,26%.
Ο Bovespa της Βραζιλίας βούλιαξε -4,36%, με +5,68% επίδοση φέτος, ενώ ο Bolsa του Μεξικού με μεταβολή -0,68%, διαμόρφωσε ετήσια απόδοση +8,04%. Ο χρυσός έπεσε κατά -0,19%, στα 1293,90 δολάρια η ουγκιά, με επίδοση το 2019 +0,95%. Με άνοδο +0,79%, έκλεισε το πετρέλαιο Crude. Στο 2019 γράφει κέρδη +40,41%.
Ο Nikkei, με εβδομαδιαία μεταβολή +0,29%, στο 2019 εμφάνισε άνοδο +9,27%. Ο δείκτης Kospi στη Νότια Κορέα είχε κέρδη +1,08% και επίδοση για φέτος +9,43%. Ο δείκτης Sensex στην Ινδία έπεσε -0,24%, και στο 2019 αποδίδει +7,48%. Στο χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ, ο Hang Seng αμετάβλητος -0,09% και στο 2019 στο +15,72%. Μεταβολή -1,78% ο δείκτης SSE Comp. της Σαγκάης, με επίδοση στο έτος +27,86%.
ΧΑ
Η διάρκεια της ανόδου εγείρει απαιτήσεις για τη συνέχεια
Η δεύτερη βδομάδα του συνήθως ανοδικού Απριλίου ήταν η τελευταία του με πέντε συνόδους, καθώς αυτή που ξεκινά περιλαμβάνει τις αργίες της Μεγάλης Παρασκευής για τους Καθολικούς και οι επόμενες τις αργίες λόγω του Πάσχα στη χώρα. Το βασικό χαρακτηριστικό των ημερών που πέρασαν, ήταν η επιφύλαξη που αρχικά αποτυπώθηκε στο ταμπλό της αθηναϊκής αγοράς και η σαφής ανοδική ορμή στις τρεις τελευταίες συνόδους.
Μια κίνηση, που επιβεβαίωσε τις φήμες για την πρόθεση της κυβέρνησης να μειώσει την έκθεση που έχει η χώρα ως προς το χρέος προς το ΔΝΤ, έγινε με την επίσκεψη του Ευκλείδη Τσακαλώτου, στο στρατηγείο της Κριστίν Λαγκάρντ. Επίσης στα πλαίσια της υποχώρησης των επιτοκίων δανεισμού παγκόσμια, οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων κάθε τύπου, σχετικά με την ωρίμανσή τους, το επιτόκιο στο δεκαετές ελληνικό αναφοράς πέρασε κάτω από το 3,6% και βρίσκεται σε προ μνημονίων επίπεδα.
Οι Τράπεζες εμφάνισαν μετά το +13,03% της πρώτης εβδομάδας του Απρίλη άνοδο +2,70% με μηνιαία απόδοση πάνω από 16% συμπληρώνοντας ένα σερί ανοδικών μηνών με πρώτον το Φεβρουάριο +43,62%, ακολούθησε ο Μάρτιος +1,14% και ο Απρίλιος έχει προσφέρει κέρδη 16,08% ως τώρα. Ο ΓΔ μετά το +4,58% στην πρώτη βδομάδα σκαρφάλωσε +1,49% και ετοιμάζεται με μηνιαία επίδοση +6,14% να αποκτήσει αλυσίδα τεσσάρων ανοδικών μηνών με +3,48% άνοδο τον Ιανουάριο και μετά να ακολουθήσουν το +11,48% τον Φλεβάρη το +1,96% τον Μάρτιο και έτσι εμφανίζει στο έτος επίδοση +24,84% με τον FTSEM στο +24,48% και τον 25άρη στο +21,84%.
Όπως δείχνουν τα στοιχεία που αναφέραμε η αγορά ετοιμάζεται να εισέλθει σε κατάσταση bull market μετά από μια κλασική για τους χρηματιστηριακούς δείκτες παγκόσμια πορεία. Από την κορυφή για τον ΓΔ των 2932,45 μονάδων τον Οκτώβριο του 2009 χτύπησε τον Ιούνιο του 2012 στις 471,35 μονάδες και αναπήδησε ως τις 1379,42 τον Μάρτιο του 2014. Κατόπιν, η πολιτική αστάθεια που προεξόφλησαν αμέσως μετά οι ξένοι θεσμικοί και επιβεβαιώθηκε με τις πρόωρες εκλογές του 2015 έφερε τον πυθμένα των 420,82 μονάδων τον Φλεβάρη του 2016. Δυο χρόνια αργότερα η αγορά κατάφερε να φθάσει στις 895,64 μονάδες και άρχισε να διορθώνει ως το χαμηλό του περυσινού Δεκεμβρίου που ήταν οι 592,70 μονάδες. Αν λοιπόν καταφέρει και περάσει σε επίπεδα πάνω από τις 900 μονάδες αλλάζει η μακροπρόθεσμη τάση που ήταν επί σειρά ετών καθοδική σε ανοδική με ότι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον των τιμών των μετοχών.
Αυτά, που προκύπτουν από την στατιστική προϊστορία, καθιστούν την τρέχουσα εβδομάδα, που περιλαμβάνει και την εκπνοή των σειρών Απριλίου στα παράγωγα, ως περίοδος «απαιτήσεων» ως προς τους όγκους και την τάση. Για την εξαγωγή συμπερασμάτων επί των προθέσεων των ισχυρών παραγόντων της αγοράς. Ο Μάνος Χατζηδάκης της Beta Sec ανέφερε την Παρασκευή πως τεχνικά ο Γενικός Δείκτης έχει εισέλθει σε «…μια “σκαμμένη ζώνη τιμών από ναρκοπέδια απωλειών και πλήθος μαχών” που έχασαν οι αγοραστές το Καλοκαίρι του 2018, μετά τα γεγονότα της Folli – Follie. Μετά όμως ανοίγεται ένα διαγραμματικό “ξέφωτο” που έχει 100 μονάδες “εύκολου δρόμου”, έως τις 900 μονάδες. Βρισκόμαστε επομένως στο πιο δύσκολο και πιο απαιτητικό πεδίο αντίστασης».
Οι παρεμβάσεις της περασμένης βδομάδας στην εικόνα των blue chip έγιναν με μέσο τζίρο 63 εκατ. ευρώ και μέση αξία πακέτων 8,5 εκατ. Στη σύνοδο της Πέμπτης που σημειώθηκαν τα περισσότερα εκ των κερδών στη βδομάδα, ο τζίρος έφθασε τα 82 περίπου εκατ. με πακέτα στα 14,2 εκατ. η αγορά δε ανέβηκε +1,14% και οι Τράπεζες +2,3%.
Οι καθοδικές μετοχές του 25άρη ήταν λίγες και σημαντική διόρθωση, με ετήσια επίδοση καλύτερη του μέσου όρου, υπέστησαν δυο. Ήταν η ΕΥΡΩΒ -4,11%, με -2,96% τον Απρίλιο και +27,59% στο 2019, και η ΓΡΙΒ -3,19%, με +1,67% τον Απρίλιο και +30,86% στο 2019. Οι υπόλοιπες πτωτικές έχουν κατώτερη των δεικτών επίδοση έτους και ήταν: ΓΕΚΤΕΡΝΑ -1,10% με 9,35% (υπερ-απόδοση) τον Απρίλιο, αλλά +12,08% στο 2019, ΕΛΠΕ -0,83% με -2,34% τον Απρίλιο, +13,14% στο 2019, και ΕΕΕ -0,03%, με -1,58% τον Απρίλιο και +10,59% στο 2019. Με μικρές ανοδικές μεταβολές έναντι του ΓΔ συναντάμε τις ΒΙΟ +0,14% στο μήνα +6,74% και +37,20% στο 2019, ΜΟΗ +0,19% και +1,26% στο μήνα και -0,19% στο έτος, ΕΤΕ +0,53% και +22,17% στο μήνα και 72,82% στο έτος, ΕΧΑΕ +0,77% και +6,53% στο μήνα και 23,51% στο έτος, και ΤΙΤΚ +1,05% και -0,42% στο μήνα και -1,03% στο έτος. Μεταβολές όσο οι δείκτες εμφάνισαν οι ΑΡΑΙΓ και ΜΠΕΛΑ +1,47% και +1,35% αντίστοιχα αλλά στο Απρίλιο και στο 2019 υστερούν έναντι των δεικτών. Στα τρία blue chip με άνοδο από +1,5% ως +2% ήτοι ΜΥΤΙΛ +1,91% και +31,96% στο έτος και ΟΤΕ +1,97% και +30,46% στο 2019 το ένα ο ΟΠΑΠ +1,85% υστερεί των δεικτών στο έτος +17,86%.
Στις δέκα ανοδικές που απέμειναν με κέρδη από +2,5% και πάνω υπάρχουν: ΣΑΡ +2,48% (6,59% στο έτος), ΦΡΛΚ +2,50% (30,0% στο έτος), ΛΑΜΔΑ +2,54% (20,53% στο έτος), ΑΔΜΗΕ +2,74% (16,43% στο έτος), ΤΕΝΕΡΓ +4,14% (21,25% στο έτος), ΕΥΔΑΠ +4,71% (20,0% στο έτος), ΑΛΦΑ +5,79% (34,55% στο έτος), ΟΛΠ +8,98% (29,20% στο έτος), ΔΕΗ +9,10% (39,95% στο έτος), ΠΕΙΡ +13,69% (120,48% στο έτος). Άξιες προσοχής είναι αυτές που υστερούν στο έτος.
Τεχνική ανάλυση – παράγωγα
Ανεβάζουν επίπεδα αισιοδοξίας διενεργώντας ράθυμα μετακύληση θέσεων
Στην δεύτερη βδομάδα του Απριλίου, συνεχίστηκε η άνοδος του 25άρη, με βήμα +1,30%. Είχαμε αύξηση του συνολικού όγκου στα ΣΜΕ του, από την άνοδο των όγκων της σειράς Μαΐου. Η αύξηση κατά +2,77%, των ανοικτών θέσεων, σχετίζεται με την μετακύληση θέσεων αφού την Πέμπτη έχουμε εκπνοή των σειρών Απριλίου. Ο 25άρης σταμάτησε στις 1959,99 μονάδες μετά από νέα υψηλά έτους.
Οι όγκοι στα ΣΜΕ του δείκτη, ανήλθαν σε 6.263 συμβόλαια, καταλήγοντας με 7.821 ανοικτές θέσεις. Ο μέσος όγκος της σειράς Απριλίου ανήλθε σε 973 συμβόλαια από 1026 την πρώτη εβδομάδα του μήνα. Ενώ της σειράς Μαΐου διαμορφώθηκε στα 277 ΣΜΕ. Οι ανοικτές θέσεις της κυρίαρχης σειράς κατέληξαν σε 6341 από 6907 και της επόμενης ανήλθαν σε 1446 από 673 ΣΜΕ. Οι τελευταίες πράξεις του ΣΜΕ της σειράς Απριλίου έγιναν στις 1969,50, με προήγηση του ΣΜΕ 9,50 μονάδες, έναντι του 25άρη.
Οι παρεμβάσεις της περασμένης βδομάδας στην εικόνα των blue chip έγιναν με μέσο τζίρο 63 εκατ. ευρώ και μέση αξία πακέτων 8,5 εκατ. Στη σύνοδο της Πέμπτης που σημειώθηκαν τα περισσότερα εκ των κερδών στη βδομάδα, ο τζίρος έφθασε τα 82 περίπου εκατ. με πακέτα στα 14,2 εκατ. η αγορά δε ανέβηκε +1,14% και οι Τράπεζες +2,3%.
Ο Απόστολος Μάνθος της AENAON MARKETS μετά το κλείσιμο την Παρασκευή σημείωσε: «Η ανοδική διάσπαση των 750 μονάδων και η διατήρηση των κεκτημένων, με την αποτύπωση κατά την αρχή της εβδομάδας μιας πλάγιας σταθεροποιητικής κίνησης ‘χωνέματος’ των όποιων ρευστοποιήσεων, έδωσε το κατάλληλο δικαίωμα στο Γενικό Δείκτη να περάσει στην αντεπίθεση σχηματίζοντας στο ημερήσιο διάγραμμα τιμών γωνία προσέγγισης των 780 μονάδων.
Τώρα, εάν στις επόμενες συνεδριάσεις ο Γενικός Δείκτης διέλθει μέσα στην ισχυρή ζώνη αντίστασης των 780 με 800 μονάδων, τότε είναι πολύ πιθανό να προκληθούν αναταράξεις και πιθανά “κενά αέρος με απότομες βυθίσεις”, καθώς κατά πρώτον ο Δείκτης θα έχει ήδη διανύσει ένα +29% δίχως σημαντικά πτωτικά γυρίσματα, ενώ κατά δεύτερον το επίπεδο των 800 μονάδων φαντάζει αρκετά “βαρύ” σε αρκετούς Αναλυτές, διότι αποτελεί τη γραμμή αφετηρίας αλλαγής της μακροπρόθεσμης τάσης από καθοδική σε ανοδική και θα πρέπει να “δουλευτεί” αρκετά για να επέλθει οριστική αλλαγή σελίδας στο Ελληνικό Χρηματιστήριο.
Επίσης, ο δείκτης της υψηλής κεφαλαιοποίησης έχει, πλέον, περάσει πάνω και από τις 1953 μονάδες, παραμένοντας έτσι χωρίς εμφανή διαγραμματική κόπωση, στην ανηφορική πορεία που έχει χαράξει μέσα στο μεσοπρόθεσμο ανοδικό κανάλι που τον διέπει από τις αρχές του χρόνου. Επιβεβαιωμένο πάτημα του δείκτη πέριξ των 1945 μονάδων, θα θέσει ως επόμενο διαγραμματικό σταθμό τις 2055 μονάδες, περιοχή όμως όπου αντιμετώπισε προβλήματα ανοδικής διαπερατότητας καθ ‘όλη τη διάρκεια του περασμένου Καλοκαιριού.
Τέλος, την αναρρίχησή του γύρω από τη βραχυχρόνια γραμμή ανοδικής τάσης συνεχίζει ο Τραπεζικός Δείκτης, έχοντας βάλει ως πρώτο στόχο τη κορυφή των 670 μονάδων. Κατάκτηση του εν λόγω επιπέδου, με ταυτόχρονη αύξηση στο τζίρο συναλλαγών των Τραπεζών θα επιφέρει έντονη “εφίδρωση” στους “short sellers”, καθώς το επόμενο σοβαρό σημείο αντίστασης εντοπίζεται σχεδόν 15% υψηλότερα, στις 770 μονάδες.
Το μόνο, ίσως, αρνητικό στοιχείο στην παρούσα φάση, είναι η είσοδος του τεχνικού δείκτη Σχετικής Δύναμης (RSI) μέσα σε επίπεδα υπερθέρμανσης, όπου συνήθως στατιστικώς επέρχεται διόρθωση».
Σχόλια εγχώριων αναλυτών
Ο Κώστας Φέγγος της Versal ΑΕΠΕΥ
Το Χρηματιστήριο χώνεψε τα ψηλά επίπεδα τιμών που έφτασε και προχώρησε σε ψηλότερα με αυξημένο τζίρο. Αυτό είναι καλό. Το αξιοπρόσεκτο είναι πως σε αυτή την άνοδο συμμετέχει και η Περιφέρεια, αν και εκεί οι τζίροι και η εμπορευσιμότητα παραμένουν χαμηλοί, με τον κίνδυνο εγκλωβισμού να παραμένει κυρίαρχος.
Οι Ξένοι Επενδυτές, που είναι και οι μόνοι που έχουν την οικονομική δυνατότητα να επενδύουν, έχουν ρίξει τις αποδόσεις των Ελληνικών ομολόγων, δίνοντας ψήφο εμπιστοσύνης στη σταθερότητα της Ελλάδας και τοποθετούνται στο Χρηματιστήριο.
Ήδη Επενδυτές που γυροφέρνουν τη χώρα όλα τα χρόνια της κρίσης και ψάχνουν ευκαιρίες, έχουν επανακάμψει και διερευνούν τις επιλογές που υπάρχουν. Φυσικά, το ίδιο έχει επαναληφθεί πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν και μετά απλώς αποχώρησαν.
Τα Ξένα Χρηματιστήρια έχουν επίσης προσφέρει αποδόσεις στους Επενδυτές, μετά την κατάρρευση στο τέλος του περασμένου έτους και αυτό κάνει τους Αναλυτές επιφυλακτικούς για τη συνέχεια, καθώς οι τιμές κινούνται σε υψηλά επίπεδα. Φυσικά κάθε διόρθωση στο εξωτερικό θα έχει άμεσες επιπτώσεις και στην Ελλάδα και αυτό επίσης φοβίζει.
Τεχνικά, βρισκόμαστε, περίπου, στην κατάσταση που ήμασταν πέρυσι τον Μάιο. Ο εκθετικός κινητός μέσος όρος των 200 μετρήσεων, με εβδομαδιαία στοιχεία, βρίσκεται στις 771 μονάδες του Γενικού Δείκτη, ενώ ο εκθετικός κινητός μέσος όρος των 21 μετρήσεων, με εβδομαδιαία στοιχεία, βρίσκεται στις 687 μονάδες και ανεβαίνει γρήγορα.
Αν ο δεύτερος διασπάσει ανοδικά τον πρώτο, αυτό θα σηματοδοτήσει την αλλαγή της τάσης του Χρηματιστηρίου που εδώ και χρόνια είναι καθοδική. Μια τέτοια διάσπαση συνήθως σηματοδοτεί μεγάλη άνοδο των τιμών σε μακροχρόνια βάση.
Δυστυχώς ακριβώς η ίδια εικόνα παρουσιαζόταν και πέρυσι και τελικά οι Καλοκαιρινές υπαναχωρήσεις της Κυβέρνησης, όσον αφορά την υλοποίηση των υποχρεώσεων της Ελλάδας, ανέστρεψαν για πολλοστή φορά την τάση. Οι Επενδυτές που πίστεψαν σε καλύτερες μέρες, “κάηκαν” για πολλοστή φορά. Ας ελπίσουμε να μην συμβεί το ίδιο και φέτος.
Με το Πάσχα, τις Ευρωεκλογές και τις Αυτοδιοικητικές εκλογές μπροστά μας, είναι πιθανόν να δούμε τις ανόδους να μετριάζονται και να γίνει προσπάθεια για σταθεροποίηση των τιμών στα επίπεδα που έχουν κατακτηθεί, ή λίγο ψηλότερα. Σε κάθε περίπτωση, οι τζίροι και οι διακυμάνσεις δικαιολογούν να γίνεται κάποιο trading από τους πιο τολμηρούς.
Ο Μάνος Χατζηδάκης της Beta Sec
Με τον Γενικό Δείκτη να κινείται στα υψηλά εννέα μηνών και τα Ελληνικά ομόλογα να βρίσκονται σε υψηλά 13 ετών, η επενδυτική ψυχολογία βρίσκεται στο απόγειο των τελευταίων χρόνων.
Η Αγορά διανύει τον τέταρτο συνεχόμενο ανοδικό μήνα, με συνολικά κέρδη 25% από την αρχή του έτους, έχοντας παράλληλα βελτιώσει αισθητά τις συναλλακτικές της επιδόσεις. Οι Τράπεζες, παρά τις δυσκολίες που έχουν στο κομμάτι της αποδέσμευσής τους από τις μη εξυπηρετούμενες εκθέσεις, έχουν επιστρέψει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, υπεραποδίδοντας και δυναμώνοντας τις αποτιμήσεις και τις αντοχές του Δείκτη στις φάσεις της διόρθωσης.
Η υποχώρηση των Ελληνικών επιτοκίων έχει παίξει σαφώς τον πρωτεύοντα ρόλο, καθώς η τάση παρατηρείται σε όλες τις διάρκειες. Μάλιστα οι πρόσφατες εκδόσεις εντόκων γραμματίων, τόσο σε τρίμηνη, όσο και σε εξάμηνη διάρκεια, κατέγραψαν ιστορικά χαμηλές αποδόσεις. Υποστηρικτικά έχουν λειτουργήσει και τα αποτελέσματα των εισηγμένων εταιρειών, καθώς στο 30% του συνόλου που έχουν ανακοινώσει μεγέθη, το 87% εμφανίζει κερδοφόρο αποτέλεσμα.
Σε αυτό το δείγμα, εκτός από την πληθωρική εικόνα των κερδοφόρων εταιρειών, ο κύκλος εργασιών εμφανίζεται αυξημένος κατά 11%, τα λειτουργικά κέρδη είναι αυξημένα κατά 1,9% και η καθαρή κερδοφορία έχει βελτιωθεί κατά 13%.
Ως τώρα ο δανεισμός των εισηγμένων δεν δείχνει μεγάλες διαφοροποιήσεις, σε σχέση με πέρυσι (+0,6%), ενώ η μερισματικές διανομές είναι ικανοποιητικές, δεδομένης και της μικρότερης φετινής φορολογίας από 15%, σε 10%.
Το πλήθος των εισηγμένων που έχει ανακοινώσει μέρισμα για την χρήση αναμένεται να ξεπεράσει τις 50 εταιρείες, διατηρώντας, στην χειρότερη περίπτωση, την περυσινή καλή εικόνα. Τα καλά μερίσματα είναι ένας επιπλέον λόγος για την κινητικότητα πολλών κωδικών, οι οποίοι εστιάζουν σε κινήσεις διμήνου, όταν και πληρώνονται τα περισσότερα από τα προαναγγελθέντα μερίσματα.
Πλέον ο Γενικός Δείκτης έχει εισέλθει στο πιο δύσβατο πεδίο της φετινής ανοδικής κίνησης, καθώς η περιοχή πάνω από τις 750 μονάδες έχει σειρά εγκλωβισμένων κεφαλαίων και μεγάλο εύρος συσσώρευσης από το κοντινό παρελθόν.
Ο τεχνικός παραλληλισμός είναι αυτός του “no mans land”, μια “σκαμμένη ζώνη τιμών από ναρκοπέδια απωλειών και πλήθος μαχών” που έχασαν οι αγοραστές το Καλοκαίρι του 2018, μετά τα γεγονότα της Folli – Follie. Μετά όμως ανοίγεται ένα διαγραμματικό “ξέφωτο” που έχει 100 μονάδες “εύκολου δρόμου”, έως τις 900 μονάδες. Βρισκόμαστε επομένως στο πιο δύσκολο και πιο απαιτητικό πεδίο αντίστασης. Και η ερχόμενη εβδομάδα θα είναι από κάθε άποψη καθοριστική των προθέσεων των “δυνατών χεριών” της Αγοράς.
Οι ταλαντωτές είναι υπεραγορασμένοι, ενώ πλέον υπάρχουν μεγάλα περιθώρια ασφαλείας από τους δείκτες τάσεις, που παραμένουν αγορασμένοι σε κάθε διάστημα περιόδου. Η εβδομαδιαία εικόνα των ταλαντωτών που βρίσκεται πολύ κοντά στο όριο των υπερτιμημένων ζωνών χρήζει επισήμανσης, αφού στο παρελθόν η προσέγγισή της έχει συνοδευτεί και από βραχυπρόθεσμες κινήσεις κατοχύρωσής κερδών.
Σήμερα
Οι ασιατικές μετοχές προσέγγισαν τα υψηλά εννιά μηνών σήμερα Δευτέρα 15/4 μετά την είδηση ότι ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Στίβεν Μνούχιν δήλωσε ότι οι εμπορικές συνομιλίες μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας πλησιάζουν στον τελικό γύρο, ενώ ισχυρά στοιχεία επί των κινεζικών εξαγωγών και τραπεζικών δανείων ενισχύουν την εμπιστοσύνη στην παγκόσμια οικονομία.
Η επακόλουθη βελτίωση της όρεξης για ανάληψη κινδύνου οδήγησε στη χαλάρωση του δολαρίου έναντι άλλων σημαντικών νομισμάτων. Ο ευρύτερος δείκτης μετοχών της Ασίας-Ειρηνικού της MSCI εκτός της Ιαπωνίας αυξήθηκε κατά 0,6% στο υψηλότερο επίπεδο από τα τέλη Ιουλίου αλλά στις 8:30 δική μας ώρα είχε μεταβολή +0,44%. Οι κινεζικές μετοχές οδήγησαν την άνοδό του με τον δείκτη CSI300 να αυξάνεται κατά 2,2% αλλά στις 8:30 δική μας ώρα είχε μεταβολή +1,07%.
Ο Hang Seng του Χονγκ Κονγκ πρόσθεσε 1,2% αλλά στις 8:30 δική μας ώρα είχε μεταβολή +0,61%, ενώ ο KOSPI της Νότιας Κορέας αυξήθηκε κατά 0,7% αλλά στις 8:30 δική μας ώρα είχε μεταβολή +0,41%. Ο Nikkei της Ιαπωνίας προσχώρησε επίσης στο πάρτυ, κερδίζοντας 1,4% ευρισκόμενος στο υψηλότερο επίπεδο από τις αρχές Δεκεμβρίου αλλά στις 8:30 δική μας ώρα είχε μεταβολή +1,48%.
Οι επενδυτές ανησύχησαν για μια παγκόσμια επιβράδυνση της ανάπτυξης φέτος, καθώς οι εμπορικές διαμάχες και οι αυστηρότεροι χρηματοπιστωτικοί όροι έπληξαν τη ζήτηση. Προσθέτοντας στην ανησυχία, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μείωσε τις προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία για τρίτη φορά σε έξι μήνες.