Προστασία μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος

Από την έντυπη έκδοση 

Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]

Την παροχή υψηλού επιπέδου προστασίας στους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος σε τομείς όπως δημόσιες συμβάσεις, δημόσια υγεία, ξέπλυμα χρήματος, ασφάλεια τροφίμων, χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, προστασία του περιβάλλοντος, πυρηνική ασφάλεια διασφαλίζει η νέα νομοθεσία που συμφωνήθηκε μεταξύ Συμβουλίου (ρουμανική προεδρία) και Ευρωβουλής. Οι νέοι κανόνες που ορίζουν πρότυπα προστασίας για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος προτάθηκαν από την Κομισιόν τον Απρίλιο του 2018 αφορούν τους παραπάνω τομείς, ωστόσο τα κράτη-μέλη έχουν τη δυνατότητα να επεκτείνουν τη νομοθεσία και σε άλλους τομείς. Αυτό που ζητάει η Κομισιόν από τα κράτη-μέλη είναι να θεσπίσουν ολοκληρωμένα συστήματα για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος με βάση τις ίδιες αρχές.

Ειδικότερα, ορισμένα από τα στοιχεία της θέσης που ενέκρινε το Συμβούλιο σε σχέση με την αρχική πρόταση είναι τα εξής:

• Σαφείς διαδικασίες καταγγελίας και υποχρεώσεις για τους εργοδότες: Οι νέοι κανόνες θα θεσπίσουν ένα σύστημα ασφαλών διαύλων για την υποβολή καταγγελιών τόσο εντός ενός οργανισμού όσο και στις δημόσιες αρχές. Οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος θα πρέπει πρώτα να κάνουν χρήση εσωτερικών διαύλων εντός του οικείου οργανισμού. Ωστόσο, εάν δεν αναληφθεί δράση σε συνέχεια της καταγγελίας τους στις αρχές ή σε περίπτωση επικείμενου ή προφανούς κινδύνου για το δημόσιο συμφέρον ή σε περίπτωση που η καταγγελία αναμένεται να αποβεί άκαρπη, για παράδειγμα επειδή οι αρχές συμπράττουν με τους υπαίτιους της αξιόποινης πράξης, οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος μπορούν να προβαίνουν στη δημοσιοποίηση της καταγγελίας τους στα ΜΜΕ. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλίζεται η προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος που ενεργούν ως πηγές της ερευνητικής δημοσιογραφίας.
• Υποχρεώσεις εκ μέρους των αρχών και των επιχειρήσεων: Θα πρέπει να δίνουν απάντηση και συνέχεια στις καταγγελίες εντός τριών μηνών (με δυνατότητα παράτασης σε έξι μήνες για τους εξωτερικούς διαύλους σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις).
• Δημόσια αποκάλυψη: Το Συμβούλιο εισήγαγε άρθρο που καθορίζει τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται προκειμένου ένα πρόσωπο να προστατεύεται από τους νέους κανόνες σε περίπτωση που αποκαλύπτει δημοσίως πληροφορίες.
• Πρόληψη αντιποίνων και αποτελεσματική προστασία: Οι κανόνες θα προστατεύουν τους μάρτυρες από απόλυση, υποβιβασμό και άλλες μορφές αντιποίνων. Θα απαιτούν επίσης από τις εθνικές αρχές να ενημερώνουν τους πολίτες για τις διαδικασίες καταγγελίας και τη διαθέσιμη προστασία. Θα προστατεύονται επίσης σε δικαστικές διαδικασίες. 

Σύμφωνα με την Κομισιόν, η προστασία που παρέχεται σήμερα στους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος στην Ε.Ε. είναι κατακερματισμένη και άνιση. Στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. είναι μερική και αφορά μόνο συγκεκριμένους τομείς ή κατηγορίες εργαζομένων.

Σημαντική συμβολή
«Οι αποκαλύψεις για το Dieselgate, τα Panama Papers και την Cambridge Analytica μάς έκαναν να συνειδητοποιήσουμε ότι οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος μπορούν να συμβάλουν στην αποκάλυψη παράνομων δραστηριοτήτων που βλάπτουν τόσο το δημόσιο συμφέρον όσο και τη συλλογική ευημερία», δήλωσε η επίτροπος για θέματα Δικαιοσύνης Βιέρα Γιούροβα.

Κανόνες διασφάλισης
Σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμανς, οφείλουμε να προστατεύουμε τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος από κυρώσεις, απόλυση, υποβιβασμό ή κίνηση δικαστικών διαδικασιών σε βάρος τους, επειδή έκαναν το χρέος τους απέναντι στην κοινωνία. «Αυτό ακριβώς διασφαλίζουμε με τους νέους κανόνες, κατοχυρώνοντας ένα πλαίσιο που θα επιτρέπει την ασφαλή υποβολή καταγγελιών για παραβάσεις του δικαίου της Ε.Ε. σε πολυάριθμους τομείς», τόνισε.