Υπογεννητικότητα και brain drain οι ανοιχτές πληγές του δημογραφικού

Από την έντυπη έκδοση 

Του Θάνου Τσίρου
[email protected]

Ο πληθυσμός της Ελλάδας στην 8ετία των μνημονίων συρρικνώθηκε κατά 382.227 άτομα, ενώ η μείωση συνεχίζεται, παρά την αύξηση στις εισροές μεταναστών κατά την τελευταία διετία. Η μείωση του πληθυσμού οφείλεται ξεκάθαρα στην υπογεννητικότητα - ο πληθυσμός των βρεφών και των νηπίων ηλικίας έως και 4 ετών συρρικνώθηκε κατά 86.860 άτομα από τις αρχές του 2011 μέχρι τις αρχές του 2018.

Οφείλεται επίσης στο brain drain και στη φυγή εργαζομένων που έχασαν τη δουλειά τους στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός της χώρας ηλικίας 20 έως 44 ετών μειώθηκε κατά 600 χιλιάδες άτομα, νούμερο «εκρηκτικό» για μια χώρα με πληθυσμό κάτω των 11 εκατομμυρίων.

Η μείωση του πληθυσμού θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη αν η Ελληνική Στατιστική Αρχή δεν κατέγραφε μεγάλη αύξηση στον αριθμό των ηλικιωμένων. Από το 2011 μέχρι τις αρχές του 2018 ο πληθυσμός της Ελλάδας ηλικίας άνω των 80 ετών αυξήθηκε κατά 740.871 άτομα. Το αποτέλεσμα; Ο αριθμός των πολιτών άνω των 80 ξεπερνά κατά 270 χιλιάδες άτομα τον πληθυσμό των βρεφών και των παιδιών ηλικίας έως 4 ετών.

Η απειλή του δημογραφικού έχει ξεφύγει πλέον από το επίπεδο των προβλέψεων, καθώς οι επιπτώσεις αποτυπώνονται στα απογραφικά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.

Από την 1η Ιανουαρίου του 2011 μέχρι και την 1η Ιανουαρίου 2018 η ΕΛΣΤΑΤ έχει καταγράψει επτά διαδοχικές μειώσεις στον πληθυσμό της χώρας, όσα δηλαδή και τα χρόνια που μεσολαβούν στο συγκεκριμένο διάστημα. Ο πληθυσμός της χώρας εκτιμήθηκε στα 11,123 εκατομμύρια άτομα το 2011 και έφτασε στα 10,741 εκατομμύρια το 2018, με τη διαφορά να είναι αρνητική κατά 382.227 άτομα. Ο πληθυσμός της χώρας είναι πλέον ο χαμηλότερος που έχει καταγραφεί στην 20ετία του ευρώ. Η Ελλάδα την 1η/1/2002 μετρούσε 10,888 εκατομμύρια πολίτες, περισσότερους από το 2001, έτος κατά το οποίο ο πληθυσμός της χώρας μετρήθηκε στα 10,835 εκατομμύρια άτομα.

Η μελέτη των μεταβολών του πληθυσμού ανά ηλικιακή ομάδα αναδεικνύει και τους λόγους που προκάλεσαν αυτήν τη μείωση:

1. Στην ηλικιακή ομάδα 0-4 ετών, ο πληθυσμός περιορίστηκε το 2018 στα 470.290 άτομα από 557.150 που ήταν το ρεκόρ της 20ετίας την 1η/1/2011. Η μείωση των 86.860 βρεφών είναι «μοιρασμένη»: 42.939 αγόρια και 43.921 κορίτσια. Πέρα από τους πίνακες της στατιστικής, αυτή η κατακόρυφη μείωση του πληθυσμού της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας -σε ποσοστιαία βάση φτάνει στο 16%- θα αρχίσει να γίνεται αντιληπτή από την επόμενη σχολική χρονιά όχι μόνο στους βρεφονηπιακούς σταθμούς (όπου έχει ήδη φανεί ως ζήτημα) αλλά ακόμη και στα νηπιαγωγεία και στα δημοτικά σχολεία όλης της χώρας. Η κατακόρυφη μείωση είναι αποτέλεσμα τόσο του περιορισμού των γεννήσεων όσο και της μετανάστευσης καθώς χιλιάδες γονείς έφυγαν από τη χώρα και πήραν μαζί και τα παιδιά τους.

2. Μέσα σε μία 7ετία χάθηκε το 15% των ατόμων ηλικίας 20-25 ετών, το 23% των ατόμων ηλικίας 25 έως 30 ετών και το 25% των ατόμων ηλικίας 30 έως 34 ετών. Ο πληθυσμός στο πιο δυναμικό τμήμα της κοινωνίας (σ.σ.: ουσιαστικά είναι τα άτομα που ολοκληρώνουν τον κύκλο σπουδών και κάνουν τα πρώτα βήματα στον επαγγελματικό στίβο ή που έχουν ήδη εργασιακή εμπειρία και βαρύ βιογραφικό) μειώθηκε από το 2011 μέχρι την 1η/1/2018 κατά 489.167 άτομα. Τα νούμερα είναι δραματικά:

* Στην ηλικιακή ομάδα 20 έως 24 ετών, ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 94.524 άτομα, με αποτέλεσμα να περιοριστεί στα 547.434 από 641.958 το 2011. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα η μείωση έχει ξεκινήσει πολύ πριν από τα μνημόνια. Ουσιαστικά, η καμπύλη είναι πτωτική από το 2000. Την Πρωτοχρονιά του 2001, οι 20άρηδες ήταν 840.903 και σήμερα έχουν απομείνει περίπου 300.000 άτομα λιγότερα. Προφανώς ο πληθυσμός στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα έχει «πληγωθεί» όχι μόνο από την οικονομική κρίση αλλά και από την απόφαση ολοένα και περισσότερων νέων να φύγουν στο εξωτερικό. Πρόκειται για σαφέστατη ανοικτή οικονομική και κοινωνική πληγή για τη χώρα, η οποία επενδύει στην εκπαίδευση των νέων (σ.σ.: η ηλικιακή ομάδα 20-25 καλύπτει τους νέους που έχουν ολοκληρώσει και τις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης), για να καταλήξει τελικώς να δει αυτά τα παιδιά να βρίσκουν δουλειά και μόνιμη κατοικία σε χώρα του εξωτερικού.

* Ακόμη μεγαλύτερες ήταν οι απώλειες στην ηλικιακή ομάδα 25-29 ετών. Το 2011 οι 25άρηδες ήταν 762.992 και σήμερα έχουν μείνει 583.759. Και στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα η μείωση ήταν προγενέστερη των μνημονίων. Ο μεγαλύτερος αριθμός καταγράφηκε το 2006 (850.596 άτομα) και έκτοτε έχει μειωθεί κατά 267 χιλιάδες.

* Τρίτη ηλικιακή κατηγορία που έχει υποστεί πολύ μεγάλη μείωση είναι αυτή των 30άρηδων (σ.σ.: άτομα 30-34 ετών). Από το 2011 μέχρι και το 2018 έχει καταγραφεί μείωση 215.410 ατόμων. Οι 30άρηδες ήταν 860 χιλιάδες το 2002 (έτος εισαγωγής του ευρώ) και σήμερα μετράμε 290.000 λιγότερους.

3. Απόδειξη της γήρανσης του πληθυσμού είναι το εξής στατιστικό εύρημα: Ο αριθμός των ατόμων ηλικίας άνω των 80 ετών αυξήθηκε από το 2011 μέχρι σήμερα κατά 165.728 άτομα. Ειδικά στην ηλιακή ομάδα άνω των 85, το ποσοστό μεταβολής φτάνει στο 53% από το 2011 μέχρι σήμερα, ενώ πλησιάζει το 100% αν ως έτος «αφετηρίας» χρησιμοποιηθεί το 2001. Τότε ο πληθυσμός των ατόμων ηλικίας άνω των 85 ετών ήταν 189.790 και σήμερα έχουν φτάσει στις 349.783. Αν προστεθούν και τα άτομα άνω των 80, τότε προκύπτει συνολικός αριθμός 740 χιλιάδων. Το 2011 ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 575 χιλιάδες και το 2001 387 χιλιάδες άτομα.

Ακόμα λιγότεροι οι άνδρες

Η απότομη μεταβολή στον πληθυσμό κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών έχει αλλοιώσει τον πληθυσμό της χώρας και με βάση το φύλο. Ο αριθμός των ανδρών έχει μειωθεί κατά 243.404 άτομα σε σχέση με το 2011, με αποτέλεσμα το σύνολό τους να ανέρχεται στα 5,21 εκατομμύρια από 5,453 εκατομμύρια το 2011. Από την άλλη, ο αριθμός των γυναικών μειώθηκε κατά 138.823. Οι γυναίκες είναι πλέον 5,531 εκατομμύρια από 5,669 εκατομμύρια στο τέλος του 2010. Ο βασικός λόγος για τον οποίο η μείωση των ανδρών είναι πολύ μεγαλύτερη από των γυναικών είναι η μετανάστευση για λόγους αναζήτησης εργασίας.