Οι έμμεσοι φόροι κλείνουν τις «τρύπες» των άμεσων

Από την έντυπη έκδοση 

Με σημαντική υπέρβαση στα έσοδα από την έμμεση φορολογία έναντι του στόχου που είχε τεθεί για τη συγκεκριμένη περίοδο, αλλά και υστέρηση στις εισπράξεις από τον φόρο εισοδήματος και τον ΕΝΦΙΑ -τις δύο βασικές πηγές της άμεσης φορολογίας- έκλεισε το 9μηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου. 

Τον Σεπτέμβριο το υπουργείο Οικονομικών κατέγραψε υστέρηση στα έσοδα και από τον φόρο εισοδήματος και από τον ΕΝΦΙΑ, κάτι που αποδίδεται στην «υπερφόρτωση» φορολογικών βαρών: ο Σεπτέμβριος ήταν ο πρώτος μήνας της φετινής χρονιάς κατά τον οποίο συνέπεσε χρονικά η καταβολή του φόρου εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων με τον ΕΝΦΙΑ. Παρ' όλα αυτά, με την υπέρβαση που καταγράφηκε στην έμμεση φορολογία -και ειδικά στα έσοδα από τον ΦΠΑ- τα όποια κενά υπερκαλύφθηκαν. Έτσι, το 9μηνο κλείνει με υπέρβαση έναντι του στόχου στα φορολογικά έσοδα της τάξεως των 233 εκατ. ευρώ, καθώς αυτά διαμορφώθηκαν στα 33.801 εκατ. ευρώ έναντι στόχου για φορολογικά έσοδα 33.568 εκατ. ευρώ επίσης στο 9μηνο.  

Νομικά πρόσωπα
Η υπέρβαση στο σκέλος των φορολογικών εσόδων αναμένεται να διευρυνθεί μέχρι το τέλος του χρόνου και για τεχνικούς λόγους. Ένας από τους λόγους για τους οποίους παρατηρήθηκε υστέρηση στα έσοδα από την άμεση φορολογία έχει να κάνει με την «τρύπα» στις εισπράξεις από τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων. Αυτή όμως οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε τεχνικούς λόγους: ο φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων ξεκίνησε να εισπράττεται από τον Αύγουστο για τις περισσότερες επιχειρήσεις και όχι από τον Ιούλιο όπως ήταν προγραμματισμένο, λόγω των παρατάσεων που δόθηκαν στις προθεσμίες υποβολής. Αυτό το στοιχείο θα εκλείψει μέχρι το τέλος του έτους και τότε θα φανεί αν πραγματικά υπάρχει υστέρηση ή όχι από τα νομικά πρόσωπα. 

Φυσικά πρόσωπα
Στα φυσικά πρόσωπα και στον φόρο εισοδήματος που αυτά καταβάλλουν, η υστέρηση αποδίδεται κυρίως στο γεγονός ότι έχει καταγραφεί και φέτος μείωση της φορολογητέας ύλης. Αρχικά αυτή η μείωση έφτανε στα δύο δισ. ευρώ, αλλά μέχρι το τέλος του χρόνου θα περιοριστεί κατά αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ εξαιτίας του ότι συνεχίζεται η υποβολή τροποποιητικών δηλώσεων. Σε κάθε περίπτωση, τα στοιχεία του 9μήνου επιβεβαιώνουν αυτό που αποτυπώνεται και στα προσχέδια προϋπολογισμών όλων των χωρών-μελών της Ευρωζώνης: η Ελλάδα στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στις εισπράξεις από τους έμμεσους φόρους, με την αναλογία τους ως προς το ΑΕΠ να έχει καταστεί η μεγαλύτερη μεταξύ όλων των χωρών-μελών της Ευρωζώνης. Δεδομένου ότι τα έσοδα από τους άμεσους φόρους υπολείπονται στο 9μηνο κατά 383 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου και τα έσοδα από την έμμεση φορολογία ενισχύονται κατά 616 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου, η ψαλίδα γίνεται μεγαλύτερη ακόμη και από αυτήν που έχει αποτυπωθεί στο προσχέδιο του προϋπολογισμού. 

Αναλυτικά, οι κωδικοί των εσόδων στους οποίους υπήρξε υστέρηση στο 9μηνο είναι οι ακόλουθοι: 

• Φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων κατά 207 εκατ. ευρώ ή 3,3%. Και σε αυτόν τον κωδικό, το υπουργείο Οικονομικών επικαλείται έναν τεχνικό λόγο που είναι η «καθυστερημένη καταβολή από τον ΕΦΚΑ παρακρατούμενων φόρων από συντάξεις», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά. 
• Φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων κατά 209 εκατ. ευρώ ή 10,5%, λόγω, όπως προαναφέρθηκε, της παράτασης που δόθηκε στην προθεσμία υποβολής των φορολογικών δηλώσεων.
• Φόροι στην περιουσία κατά 22 εκατ. ευρώ ή 1,2%. Στους φόρους στην περιουσία εντάσσεται και ο ΕΝΦΙΑ ο οποίος έκανε «πρεμιέρα» για φέτος τον μήνα Σεπτέμβριο,
• Λοιποί άμεσοι φόροι κατά 95 εκατ. ευρώ ή 5,7%.
• ΕΦΚ ενεργειακών προϊόντων κατά 42 εκατ. ευρώ ή 1,3% (σ.σ.: οφείλεται κατά κύριο λόγο στη μείωση της κατανάλωσης αλλά και στη συνεχιζόμενη υποκατάσταση των πωλήσεων της αμόλυβδης από το πετρέλαιο κίνησης και το υγραέριο). 
• Λοιποί ΕΦΚ (καπνού κ.λπ.) κατά 10 εκατ. ευρώ ή 0,5%.
• Έσοδα αποκρατικοποιήσεων κατά 39 εκατ. ευρώ ή 14,4%.

Από την άλλη, υπέρβαση έναντι του στόχου υπήρξε στις ακόλουθες κατηγορίες: 

• Φόρος εισοδήματος ειδικών κατηγοριών κατά 36 εκατ. ευρώ ή 4,0%. 
• Άμεσοι φόροι παρελθόντων ετών κατά 115 εκατ. ευρώ ή 8,2%.
• ΦΠΑ πετρελαιοειδών κατά 120 εκατ. ευρώ ή 8,8%.
• ΦΠΑ λοιπών προϊόντων κι υπηρεσιών (πλην πετρελαιοειδών και καπνού) κατά 231 εκατ. ευρώ ή 2,4%.
• Λοιποί φόροι συναλλαγών κατά 25 εκατ. ευρώ ή 5,7%.
• Φόρος ασφαλίστρων κατά 11 εκατ. ευρώ ή 3,5%.
• Τέλος ταξινόμησης οχημάτων κατά 10 εκατ. ευρώ ή 5,3%.
• Λοιποί φόροι κατανάλωσης κατά 44 εκατ. ευρώ ή 14,9%. 
• Έμμεσοι φόροι παρελθόντων ετών κατά 185 εκατ. ευρώ ή 22,8%.
• Λοιποί έμμεσοι φόροι κατά 42 εκατ. ευρώ ή 14,1%.
• Απολήψεις από Ε.Ε. κατά 52 εκατ. ευρώ ή 21,6%.
• Λοιπά μη φορολογικά έσοδα κατά 213 εκατ. ευρώ ή 6,2%.
• Έσοδα καταργηθέντων ειδικών λογαριασμών κατά 37 εκατ. ευρώ ή 17,4%.

Η τάση που αποτυπώνεται στα στοιχεία του 9μήνου ενισχύθηκε από την πορεία των φορολογικών εσόδων κατά τον μήνα Σεπτέμβριο. Γι' αυτό και στις βασικές κατηγορίες στις οποίες υπήρξε υστέρηση έναντι του στόχου για τον συγκεκριμένο μήνα ξεχωρίζουν ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων (-177 εκατ. ευρώ) και οι φόροι στην περιουσία (-69 εκατ. ευρώ στον πρώτο μήνα είσπραξης του ΕΝΦΙΑ). Επίσης, υστέρηση υπήρξε στις ακόλουθες κατηγορίες:  

• Λοιποί άμεσοι φόροι κατά 56 εκατ. ευρώ.
• Τέλος ταξινόμησης οχημάτων κατά 14 εκατ. ευρώ. 
• ΕΦΚ ενεργειακών προϊόντων κατά 22 εκατ. ευρώ.
• Λοιποί ΕΦΚ (καπνού κ.λπ.) κατά 26 εκατ. ευρώ.
• Λοιπά μη φορολογικά έσοδα κατά 57 εκατ. ευρώ.
• Έσοδα αποκρατικοποιήσεων κατά 16 εκατ. ευρώ.

Το γεγονός ότι η υστέρηση στον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων είναι ευκαιριακή προκύπτει και από το γεγονός ότι τα έσοδα του Σεπτεμβρίου από τη συγκεκριμένη κατηγορία παρουσίασαν μεγάλη υπέρβαση της τάξεως των 137 εκατ. ευρώ (σ.σ.: το συνολικό ποσό έσπασε μετά την παράταση σε λιγότερες δόσεις, άρα προκύπτει μεγαλύτερο ποσό ανά δόση). Άλλες κατηγορίες στις οποίες παρατηρήθηκε υπέρβαση στόχου τον Σεπτέμβριο είναι οι εξής: 

• ΦΠΑ πετρελαιοειδών κατά 13 εκατ. ευρώ.
• ΦΠΑ λοιπών κατά 43 εκατ. ευρώ.
• Φόρος ασφαλίστρων κατά 13 εκατ. ευρώ.
• Έμμεσοι φόροι ΠΟΕ κατά 26 εκατ. ευρώ.

Οι επιστροφές εσόδων (εξαιρουμένων των επιστροφών από το πρόγραμμα εκκαθάρισης ληξιπρόθεσμων οφειλών) ανήλθαν σε 2,951 δισ. ευρώ, σημειώνοντας μείωση κατά 507 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου (3,458 εκατ. ευρώ). Η μείωση αυτή αποδίδεται από το υπουργείο Οικονομικών στο γεγονός ότι ένα σημαντικό ποσό επιστροφών εσόδων χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα εκκαθάρισης ληξιπρόθεσμων και ως εκ τούτου έχει διαφορετική λογιστική μεταχείριση. Όσον αφορά τις δαπάνες του ΠΔΕ διαμορφώθηκαν στο 1,672 δισ. ευρώ παρουσιάζοντας μείωση έναντι του στόχου κατά 1,238 δισ. ευρώ (σ.σ.: 315 εκατ. ευρώ ήταν η υστέρηση μόνο μέσα στον Σεπτέμβριο).

Πολύ πάνω από τον στόχο το πρωτογενές πλεόνασμα
Με δεδομένη την υπέρβαση στα φορολογικά έσοδα, τη συγκράτηση των δαπανών του Προγράμματος Δημοσίων Εσόδων αλλά και των επιστροφών φόρου, το πρωτογενές πλεόνασμα έκλεισε στο 9μηνο με πολύ μεγάλη υπέρβαση έναντι του στόχου. Συγκεκριμένα, το πλεόνασμα διαμορφώθηκε στα 4,795 δισ. ευρώ έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 2,521 δισ. ευρώ και πρωτογενούς πλεονάσματος 4,542 δισ. ευρώ για την ίδια περίοδο το 2017.