Την ώρα που το πρωθυπουργικό αεροσκάφος Gulfstream προσγειωνόταν στις ΗΠΑ, προκειμένου ο Αλέξης Τσίπρας να συναντήσει τον Ντόναλντ Τραμπ ζητώντας αμερικανικές επενδύσεις, εννέα Έλληνες ετοιμάζονταν να επιστρέψουν από τη Φιλαδέλφεια στην Αθήνα.
Του Βασίλη Κωστούλα
[email protected]
Την ώρα που το πρωθυπουργικό αεροσκάφος Gulfstream προσγειωνόταν στις ΗΠΑ, προκειμένου ο Αλέξης Τσίπρας να συναντήσει τον Ντόναλντ Τραμπ ζητώντας αμερικανικές επενδύσεις, εννέα Έλληνες ετοιμάζονταν να επιστρέψουν από τη Φιλαδέλφεια στην Αθήνα. Στις βαλίτσες τους δεν είχαν υποσχέσεις για την τοποθέτηση αμερικανικών κεφαλαίων στην Ελλάδα αλλά ίσως κάτι πιο πολύτιμο· ένα καλό δείγμα γραφής για το σύστημα με το οποίο οι ΗΠΑ παράγουν πλούτο.
Το International Visitor Leadership Program (IVLP) είναι το κυριότερο πρόγραμμα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την προώθηση επαγγελματικών ανταλλαγών με άλλες χώρες. Διεξάγεται από το 1940 και απευθύνεται σε 5.000 άτομα τον χρόνο. Στο παρελθόν έχουν μάλιστα συμμετάσχει 35 τωρινοί και 300 πρώην ηγέτες χωρών. Στο πλαίσιο αυτό, η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα έδωσε την ευκαιρία σε 9 υπεύθυνους πρωτοβουλιών προώθησης της επιχειρηματικότητας, σε ελληνικά πανεπιστήμια ανά την επικράτεια, να συναντήσουν αντίστοιχους φορείς και μηχανισμούς στις ΗΠΑ.
Η «Ν» παρακολούθησε τα workshops της ελληνικής αποστολής με βασικούς παίκτες της πλέγματος καινοτομίας στην αμερικανική οικονομία και παρουσιάζει παραδείγματα ενδεικτικών σταθμών του «οικοσυστήματος» που προάγει τις επενδύσεις στις ΗΠΑ.
ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ
Αν κάτι χαρακτηρίζει το αμερικανικό σύστημα είναι η διασύνδεση όλων των φορέων που εμπλέκονται στην εκπαίδευση, την έρευνα, τη χρηματοδότηση και εν τέλει τη μετουσίωση μιας ιδέας σε επιχειρηματικό project. Το GUIRR (University-Industry Research Roundtable), με έδρα την αμερικανική πρωτεύουσα, «υποχρεώνει» κυβέρνηση - βιομηχανία - πανεπιστήμια να κάτσουν μαζί στο τραπέζι, οργανώνοντας συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στον τομέα της έρευνας. Λαμβάνει κρατική χρηματοδότηση αλλά και οικονομική αρωγή από συνέργειες πανεπιστημίων και επιχειρήσεων. Το ενδιαφέρον του σήμερα επικεντρώνεται στην αναζήτηση ψηφιακών εργαλείων στο πλαίσιο της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Πραγματεύεται τη λειτουργία αντίστοιχων «οικοσυστημάτων», τη διαμόρφωση και προσαρμογή του κανονιστικού πλαισίου για τον τομέα της τεχνολογίας, τον περιορισμό των διοικητικών εμποδίων και τη δημιουργία διεθνών workshops και δικτύων.
Σήμερα, συμμετέχουν 47 ιδρύματα. Αρμοδιότητα του οργανισμού δεν είναι να «ρολάρει» προϊόντα και υπηρεσίες στην αγορά αλλά να φέρνει σε επαφή όλους όσοι απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου. «Δίνουμε την ευκαιρία σε ένα πανεπιστήμιο μιας περιοχής να κάτσει δίπλα σε μια μεγάλη επιχείρηση και πιέζουμε για συνέργειες», έλεγαν χαρακτηριστικά στο GUIRR, το οποίο δημιουργήθηκε πριν από 30 χρόνια.
Πιο πρόσφατα, πριν από 3,5 χρόνια, εμφανίστηκε το Office of Innovation and Entrepreneurship. Πρόκειται για μια… startup της αμερικανικής κυβέρνησης, για την ακρίβεια του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ, με στόχο «τον μετασχηματισμό ιδεών και εφευρέσεων σε προϊόντα και τεχνολογίες που μπορούν να ωθήσουν την ενίσχυση της απασχόλησης και την ανταγωνιστικότητα προωθώντας την οικονομική ανάπτυξη».
Παρέχει χρηματοδοτήσεις για το επιχειρησιακό σκέλος αντίστοιχων projects, συνδράμει τη μεταφορά τεχνογνωσίας και «δένει» όλα τα αντίστοιχα προγράμματα σε ένα συνεκτικό σχέδιο πολιτικής. Δεν χρηματοδοτεί απευθείας επιχειρήσεις αλλά funds, στα οποία θέτει μια σειρά από προδιαγραφές· πόσες θέσεις εργασίας θα δημιουργήσουν, πώς θα ενισχύσουν τις τοπικές οικονομίες, πώς θα επιλέξουν τα startups που θα χρηματοδοτήσουν, πώς θα αξιοποιήσουν τα χρήματα.
Είναι ένας μηχανισμός εμπορευματοποίησης της τεχνολογίας, σε τομείς όπως για παράδειγμα η γεωργία, οι καθαρές τεχνολογίες και η αεροναυπηγική. Με δεδομένο το υψηλό ποσοστό αποτυχίας για κάθε startup, οπουδήποτε στον κόσμο, η άποψη που κυριαρχεί στο γραφείο καινοτομίας και επιχειρηματικότητας του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ είναι ότι ο πήχης θα πρέπει να τοποθετείται στη διασφάλιση μιας ισορροπίας μεταξύ των αποτυχιών και των επιτυχιών, με ζητούμενο να διατηρείται μια δυναμική συνολικά στο σύστημα.
«Πολιτική σταθερότητα και check and balances» είναι μεταξύ άλλων η απάντηση που δίνουν τεχνοκράτες της αμερικανικής κυβέρνησης στο ερώτημα ποια στοιχεία θεωρούν κρίσιμα για την οικονομική ανάπτυξη στη χώρα τους. Το μήνυμα που αρέσκονται να επικοινωνούν στην κοινότητα της νέας επιχειρηματικότητας στις ΗΠΑ; «Κτίστε πάνω στις δυνάμεις σας».
Το 1776 είναι το έτος διακήρυξης της αμερικανικής ανεξαρτησίας. Όμως εκτός από αυτό είναι το όνομα του incubator (εκκολαπτήριο επιχειρηματικότητας) που προώθησε η διακυβέρνηση Ομπάμα με το πρόγραμμα Startup America.
Μπορεί το 85% της χρηματοδότησης των startups στις ΗΠΑ να συγκεντρώνεται στη Silicon Valley της Καλιφόρνια, αλλά και η Ουάσιγκτον δεν τα πηγαίνει άσχημα. Μόνο στο συγκεκριμένο incubator δραστηριοποιούνται σήμερα 125 startups και τα τελευταία δύο χρόνια έχουν δημιουργηθεί 6.000 θέσεις εργασίας, στην πλειοψηφία τους πλήρους απασχόλησης, με μέσο μισθό 45-50.000 δολάρια τον χρόνο.
Το 1776 έχει επεκταθεί επιπλέον στη Βιρτζίνια, τη Νέα Υόρκη αλλά και το Ντουμπάι. Διευθυντής του δεν είναι κάποιος επιτυχημένος γκριζομάλλης με μακρά πορεία στις επιχειρήσεις αλλά ένας δυναμικός και ταλαντούχος 23χρονος.
Τα μέλη του incubator αποκτούν τη δυνατότητα πρόσβασης σε παράγοντες μεγάλων επιχειρήσεων, με τους οποίους μοιράζονται τις ιδέες τους. «Εντοπίζουμε πράγματα που μπορούν να βελτιώνουν την καθημερινότητα των ανθρώπων. Από εκείνο το σημείο, η κυβέρνηση φροντίζει χοντρικά για ό,τι χρειάζεται σε διοικητικό και γραφειοκρατικό επίπεδο και η επιχείρηση που θα βρει καλή την ιδέα πληρώνει το project».
ΟΣΤΙΝ
Μπορεί κάποιος να ξέρει να φτιάχνει πισίνες, αλλά να μην ξέρει να φτιάχνει επιχείρηση, που να φτιάχνει πισίνες. Θα απευθυνθεί στο Γραφείο Οικονομικής Ανάπτυξης και Τουρισμού της πολιτείας του Τέξας.
Η συγκεκριμένη υπηρεσία παρέχει coaching και τεχνογνωσία σε όποιον το ζητήσει και προσφέρει επίσης χρηματοδοτήσεις, από 5.000 έως 300.000 δολάρια, μεταξύ άλλων, διασφαλίζοντας δάνεια από τράπεζες και άλλες οικονομικές πηγές.
Η ανεργία στο Τέξας είναι κάτω από 5%. Η πολιτεία είναι το νούμερο 2 στη γυναικεία επιχειρηματικότητα στις ΗΠΑ. Όταν ένα πανεπιστήμιο προσελκύει ιδιωτική χρηματοδότηση για έρευνα, κάτι που ερμηνεύεται ως ψήφος εμπιστοσύνης στο project, τότε η πολιτεία παρέχει επιπλέον 50% χρηματοδότηση. Στην περιοχή δραστηριοποιούνται περισσότερα από 40 κέντρα ανάπτυξης μικρών επιχειρήσεων. Σήμερα, το 40% των νέων Τεξανών, ηλικίας 24 - 35 ετών, είναι απόφοιτοι πανεπιστημίου. Η πολιτεία έχει θέσει σε εφαρμογή ειδικό πρόγραμμα με στόχο έως το 2030 να ανεβάσει το ποσοστό στο 60%.
Περισσότερες από 600 εταιρείες έχουν μετακομίσει το τελευταίο διάστημα στο Τέξας, που είναι η πρώτη πολιτεία των ΗΠΑ στην προσέλκυση επενδύσεων. Σημειωτέον, ο εταιρικός φόρος, σε επίπεδο πολιτείας, είναι σχεδόν μηδενικός και το πρώτο 1 εκατ. δολάρια είναι αφορολόγητο. Το λεγόμενο sale tax (παρόμοιος με τον ΦΠΑ) δεν ξεπερνά το 8,25%.
Κάποια στιγμή το Τέξας διαπίστωσε ότι «έχανε» φοιτητές με πεδίο ενασχόλησης τη βιοεπιστήμη. Προκειμένου να σταματήσει τη συγκεκριμένη «διαρροή» προς άλλες περιοχές αποφάσισε να καλύψει το κενό κι έτσι επένδυσε 1 εκατ. δολάρια για να δημιουργήσει το ACC Bioscience Incubator, ένα ειδικό εργαστήριο στο Κολλέγιο της Κοινότητας στο Όστιν, το οποίο λειτουργεί ως εκκολαπτήριο αντίστοιχων επιχειρήσεων. Το εργαστήριο συνάπτει συμφωνίες με επιχειρήσεις, οι οποίες προσλαμβάνουν φοιτητές του πανεπιστημίου.
Όμως ένας ευρύτερος μηχανισμός μετουσίωσης μιας ερευνητικής ιδέας σε επιχειρηματική πράξη είναι το Γραφείο Τεχνολογικής Εμπορευματοποίησης στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, το οποίο αξιολογεί, προστατεύει, εμπορευματοποιεί και αδειοδοτεί πανεπιστημιακές εφευρέσεις και λογισμικά, βοηθώντας τη δημιουργία startups.
Λειτουργεί από τη δεκαετία του 1980, προωθώντας τη συνεργασία του πανεπιστημίου με τη βιομηχανία και τους επενδυτές. Μεταξύ άλλων, ενημερώνει το διδακτικό προσωπικό για θέματα αγοράς, όπως η προστασία πατέντας. Επιλέγει συνειδητά επιχειρηματίες, για τη στελέχωση των ομάδων management σε διάφορα projects.
ΣΑΝ ΑΝΤΟΝΙΟ
Περίπου μιάμιση ώρα μακριά από το Όστιν, η εισαγωγή των νέων στους τομείς της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας ξεκινά εντυπωσιακά πιο νωρίς. Το Σαν Αντόνιο έχει θεσπίσει σχολείο επιχειρηματικότητας. Το Λύκειο Επιχειρηματικής Καριέρας είναι δημόσιο σχολείο - «μαγνήτης» που προσφέρει ειδικές τάξεις επιχειρηματικού πρωτοκόλλου και δεξιοτήτων, τεχνολογίας και οικονομικών, ώστε να δώσει ώθηση στους μαθητές που έχουν ήδη επιλέξει να ακολουθήσουν επιχειρηματική καριέρα. Το εγχείρημα βοηθούν μεγάλες επιχειρήσεις της πόλης, όπως η ομάδα του NBA San Antonio Spurs.
Μαζί με τις υπόλοιπες υποχρεώσεις, κοινές για όλα τα σχολεία, οι 520 μαθητές σε αυτό το λύκειο συμμετέχουν επιπλέον σε τρία τμήματα: business management, finance, IT. Μια φορά τον μήνα, ο κάθε μαθητής συναντά έναν μέντορα, που τον προετοιμάζει για το κολλέγιο (θεωρείται πολύτιμο εργαλείο το οποίο δεν αναιρεί η φοίτηση στο επιχειρηματικό σχολείο). Περίπου το 80% των αποφοίτων διασφαλίζει κάποιο είδος υποτροφίας για το επόμενο επίπεδο εκπαίδευσης, αφού έχει μάθει… στο σχολείο να καταρτίζει για παράδειγμα business plan.
ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ
Επιστροφή στην ανατολική ακτή. Η Φιλαδέλφεια, η 5η μεγαλύτερη πόλη των ΗΠΑ, αντιπροσωπεύει μια περιοχή η οποία αντιμετωπίζει σαφώς υψηλότερες προκλήσεις σε σύγκριση με το Τέξας, μεταξύ άλλων, κατέχοντας ένα από τα υψηλότερα ποσοστά φτώχειας στις ΗΠΑ. Ωστόσο, φαίνεται πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει πρόοδος.
Το Campus Philly, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός επικεντρώνεται στην ενθάρρυνση των φοιτητών «να σπουδάσουν, να εξερευνήσουν, να ζήσουν και να εργαστούν στη Φιλαδέλφεια», μέσω δράσεων που ρίχνουν μεγάλο βάρος σε προγράμματα πρακτικής. Το ποσοστό των αποφοίτων πανεπιστημίων που μετά το πέρας τον σπουδών τους παραμένουν στη Φιλαδέλφεια έχει αυξηθεί σήμερα από το 20% περίπου στο 50%, μέσα σε ένα περιβάλλον στο οποίο ούτως ή άλλως διακρίνεται επιταχυνόμενη η ανάπτυξη της startup κοινότητας.
Ενδεικτική είναι η δράση του NextFab, ένας χώρος που φιλοξενεί μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες αναζητούν μια εγκατάσταση και εξοπλισμό για την παραγωγή των προϊόντων τους. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας, που εκτείνεται σε 4.000 τετραγωνικά πόδια, μέντορες παραδίδουν μαθήματα σε νέους επιχειρηματίες.
Ίσως το πιο κρίσιμο στάδιο στην εδραίωση μιας επιχειρηματικής λειτουργίας εντοπίζεται ανάμεσα στην αρχική ιδέα και την πρώτη χρηματοδότηση. Την περιοχή αυτή καλύπτει το University City Science Center. Ιδρύθηκε το 1963 και μέσα σε 50 χρόνια δημιούργησε 12.000 θέσεις εργασίας, αποφέροντας ετήσιο οικονομικό αντίκτυπο της τάξης των 13 δισ. δολαρίων στη Φιλαδέλφεια.
Αξιοποιεί πόρους από τη διαχείριση ακίνητης περιουσίας υπό την ιδιοκτησία του, συμμετέχοντας παράλληλα σε προγράμματα κρατικών χρηματοδοτήσεων, χωρίς να στερείται και ιδιωτικών δωρεών. Το πνεύμα που διέπει τη λειτουργία του οργανισμού συμπυκνώνεται στο μότο: «Πειραματισμός - Αποτυχία - Επανάληψη - Θρίαμβος».
Είναι μόνο μερικά παραδείγματα της οργάνωσης αλλά και της κουλτούρας που συναντά κανείς στις ΗΠΑ σε θέματα καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Το αμερικανικό σύστημα προφανώς δεν είναι αψεγάδιαστο, ούτε προσφέρεται για τυφλή εφαρμογή σε μια χώρα με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά όπως η Ελλάδα. Εξάλλου, μια τόσο ώριμη αγορά διαθέτει σαφώς μεγαλύτερες δυνατότητες και μέσα που ανατροφοδοτούν τη δυναμική της οικονομίας. Ενδεχομένως όμως να ανοίγει κάποιους δρόμους για τον οικονομικό σχεδιασμό στην Ελλάδα, η οποία αντιθέτως δείχνει εγκλωβισμένη σε έναν φαύλο κύκλο στρεβλών αντιλήψεων και πενιχρών αποτελεσμάτων. Βασική προϋπόθεση είναι ίσως η παραδοχή για την ανάγκη η χώρα να εκπονήσει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική στηριζόμενη πριν απ’ όλα στις δικές της δυνάμεις.