Το δυσκολότερο μέρος της διαπραγμάτευσης σε σχέση με τις προωθούμενες αλλαγές, που εντάσσονται στο συνολικό πακέτο για το μέλλον της Ευρώπης, θα είναι αναμφίβολα ο καθορισμός των ιδίων πόρων της Ε.Ε. μετά το 2020, όπου τα συμφέροντα μεταξύ των κρατών-μελών δεν ταυτίζονται - μάλιστα μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να είναι και διαμετρικά αντίθετα.
Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Το δυσκολότερο μέρος της διαπραγμάτευσης σε σχέση με τις προωθούμενες αλλαγές, που εντάσσονται στο συνολικό πακέτο για το μέλλον της Ευρώπης, θα είναι αναμφίβολα ο καθορισμός των ιδίων πόρων της Ε.Ε. μετά το 2020, όπου τα συμφέροντα μεταξύ των κρατών-μελών δεν ταυτίζονται - μάλιστα μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να είναι και διαμετρικά αντίθετα.
Οι δυσκολίες έχουν να κάνουν τόσο με το ύψος των ιδίων πόρων, δεδομένου ότι η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασίλειου, που ήταν καθαρός συνεισφορέας, θα αφήσει μια τρύπα στον κοινοτικό προϋπολογισμό, όσο και με κάποιες αλλαγές σε σχέση με την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και την πολιτική συνοχής.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου το χρηματοδοτικό κενό στον κοινοτικό προϋπολογισμό θα κυμανθεί σε ετήσια βάση μεταξύ 10 και 11 δισ. ευρώ. Εάν σε αυτό το ποσό προστεθούν και οι αυξημένες δαπάνες που θα προκύψουν τα επόμενα χρόνια λόγω της χρηματοδότησης της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας, αλλά και του προσφυγικού, το άνοιγμα θα φτάσει τα 20 δισ. ευρώ ετησίως. Έτσι, είτε τα χρήματα αυτά θα πρέπει να δοθούν από όλες τις άλλες χώρες, είτε θα μειωθεί το μέγεθος του χρηματοδοτικού πακέτου της περιόδου 2021-2027.
Το βέβαιο είναι πως η Κομισιόν θα υποχρεωθεί να πάρει θέση την άνοιξη του 2018, όταν θα πρέπει να υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις για το νέο χρηματοδοτικό πακέτο της περιόδου 2021-2027. Προς το παρόν αυτό που έχει γνωστοποιήσει η Επιτροπή από τον περασμένο Μάιο είναι πως θα υπάρξουν σημαντικές αλλαγές στην ΚΑΠ και στην πολιτική συνοχής.
Αυτό που έχει καταστήσει σαφές η Κομισιόν είναι πως ο προϋπολογισμός της Ε.Ε., ανεξάρτητα από το μέγεθός του, θα πρέπει να γίνει απλούστερος, πιο ευέλικτος, πιο εξορθολογισμένος και να επιτρέπει την αποδοτικότερη χρήση των πόρων.
H ΚΑΠ
Όπως τονίζει η Κομισιόν, στο έγγραφο προβληματισμού του περασμένου Μαΐου, εξετάζει διάφορες εναλλακτικές επιλογές για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, ώστε να ενισχυθεί η αποδοτικότητα και η δικαιοσύνη της εν λόγω πολιτικής και παράλληλα να υλοποιηθούν οι αμετάβλητοι στόχοι της για τη διασφάλιση ασφαλούς και υγιεινής διατροφής, ενός ανταγωνιστικού τομέα, δίκαιου βιοτικού επιπέδου για τον γεωργικό πληθυσμό και προστασίας των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος.
Οι εργασίες όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό και την απλούστευση της ΚAΠ είναι σε εξέλιξη. Μεταξύ των επιλογών που συζητούνται συγκαταλέγεται η πρόταση να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των άμεσων ενισχύσεων ως προς τη στόχευσή τους, ώστε να εξασφαλιστεί εισόδημα για όλους τους αγρότες σε ολόκληρη την Ε.Ε., ιδίως όσον αφορά τις περιοχές με τις φτωχότερες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, οι οποίες θεωρούν πως είναι παραμελημένες. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της μείωσης των άμεσων ενισχύσεων για τις μεγάλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
Μία επιλογή προς διερεύνηση είναι η δυνατότητα να καθιερωθεί κάποιος βαθμός εθνικής συγχρηματοδότησης για άμεσες ενισχύσεις, ώστε να διατηρηθούν τα συνολικά επίπεδα της τρέχουσας στήριξης. Ωστόσο, το μέτρο αυτό θα μπορούσε να ανοίξει παράθυρο για επανεθνικοποίηση της ΚΑΠ, κάτι που δεν θέλουν οι περισσότερες χώρες.
Προτείνεται, επίσης να εξορθολογιστεί η δράση των διαφόρων διαρθρωτικών ταμείων στις αγροτικές περιοχές και να εξαλειφθούν οι επικαλύψεις.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, υπάρχει περιθώριο περαιτέρω βελτίωσης των επιδόσεων της πολιτικής αν δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην παροχή κινήτρων στους γεωργούς ώστε να παρέχουν φιλικά προς το περιβάλλον και το κλίμα δημόσια αγαθά και υπηρεσίες. Οι γεωργοί θα πρέπει να ενθαρρύνονται να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες και στην προστασία του περιβάλλοντος στο πλαίσιο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης, με θετικά κίνητρα βάσει συμβάσεων.
Πολιτική Συνοχής
Καταρχήν, η Επιτροπή αναφέρεται σε οριζόντια μέτρα σε σχέση με την Πολιτική Συνοχής τα οποία θα μπορούσαν να υλοποιηθούν ανεξάρτητα από το μέγεθος των ιδίων πόρων.
Το πρώτο είναι ότι τα χρήματα της Ε.Ε. θα πρέπει να επικεντρώνονται σε προγράμματα με αποδεδειγμένη κοινοτική προστιθέμενη αξία που έχουν σχεδιαστεί για να παράγουν αποτελέσματα με το ελάχιστο δυνατό κόστος. Οι επιδόσεις θα πρέπει να βρεθούν στο επίκεντρο της επόμενης γενιάς προγραμμάτων.
Το δεύτερο είναι να υπάρξει ανταπόκριση στο ομόφωνο αίτημα των κρατών-μελών και των δικαιούχων κοινοτικής χρηματοδότησης για απλούστευση. Πρέπει να διασφαλίζεται η συνολική συνοχή και η συμπληρωματικότητα μεταξύ των διαφόρων προγραμμάτων και μηχανισμών και να αποφεύγονται οι επικαλύψεις ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού. Για την απλούστευση της εφαρμογής θα πρέπει να ισχύουν οι ίδιοι κανόνες για τον ίδιο τύπο παρεμβάσεων στο μέτρο του δυνατού, με σκοπό τη μετάβαση προς ένα ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων.
Το τρίτο είναι η ευελιξία για την αντιμετώπιση σημαντικών, απροσδόκητων εξελίξεων και απρόβλεπτων αναγκών. Ειδικοί μηχανισμοί εντός του προϋπολογισμού της Ε.Ε. αποδείχτηκαν καθοριστικής σημασίας για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης και των προκλήσεων ασφαλείας στο τρέχον χρηματοδοτικό πακέτο (2014-2020).
Η Επιτροπή θεωρεί ότι θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν και να ενισχυθούν αυτοί οι μηχανισμοί, ώστε να παρέχουν μεγαλύτερη ευελιξία στις δαπάνες.
Τάσσεται επίσης μετά το Βrexit υπέρ της κατάργησης των επιστροφών συνεισφορών σε κράτη-μέλη, που ισχύει σήμερα.
Από εκεί και πέρα, θα μπορούσαν σύμφωνα με τις Βρυξέλλες να προβλεφθούν ορισμένα μέτρα, όπως αυστηρότεροι κανόνες αποδέσμευσης, συντομότερες διαδικασίες για το κλείσιμο προγραμμάτων, καθώς και ταχύτερες και πιο ευέλικτες διαδικασίες για τον διορισμό των αρχών διαχείρισης και για τον προγραμματισμό.
Θα μπορούσαν να αυξηθούν τα επίπεδα της εθνικής συγχρηματοδότησης για την πολιτική συνοχής, ώστε να ρυθμιστούν καλύτερα για τις διάφορες χώρες και περιοχές και να αυξηθεί η οικειοποίηση και η ευθύνη. Θα πρέπει επίσης να τεθεί το ερώτημα κατά πόσον είναι σκόπιμο να διατίθεται στις πιο ανεπτυγμένες χώρες και περιφέρειες χρηματοδότηση στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής, τονίζει η Επιτροπή.
Ακόμη η πρόβλεψη ενός ενιαίου επενδυτικού ταμείου ή ενός ενιαίου συνόλου κανόνων για τα υφιστάμενα ταμεία, θα εξασφάλιζε πιο συνεκτικές επενδύσεις και θα απλοποιούσε τη ζωή των δικαιούχων.
Τέλος, το ισχύον σύστημα κατανομής των κονδυλίων θα μπορούσε να αναθεωρηθεί. Νέα κριτήρια θα μπορούσαν να προστεθούν, για παράδειγμα, σε σχέση με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, από τη δημογραφία και την ανεργία έως την κοινωνική ένταξη και τη μετανάστευση, και από την καινοτομία έως την κλιματική αλλαγή.
Φειδωλός ο πρόεδρος
Στην ομιλία του στις 13 Σεπτεμβρίου για το μέλλον της Ευρωζώνης ενώπιον της Ευρωβουλής, ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ εμφανίστηκε προσεκτικός και φειδωλός για το θέμα του προϋπολογισμού, φάνηκε ωστόσο ότι ο ίδιος προτάσσει το σενάριο της διατήρησης των ιδίων πόρων στα σημερινά επίπεδα και μετά το Brexit. Ωστόσο, επειδή είναι έμπειρος πολιτικός γνωρίζει ότι πρόκειται για εξαιρετικά δύσκολο θέμα και αποφεύγει να πάρει προχωρημένη θέση, αφήνοντας τα κράτη-μέλη να κάνουν τις πρώτες συζητήσεις.
Ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα
Είναι προφανές ότι για τη χώρα μας το θέμα των ιδίων πόρων και κατ’ επέκταση οι αλλαγές στην ΚΑΠ και στην πολιτική συνοχής είναι ζωτικής σημασίας. Η Ελλάδα επωφελείται περισσότερο από κάθε άλλο κράτος-μέλος και από τις δύο παραπάνω κοινοτικές πολιτικές. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι οι χρηματοδοτήσεις για την περίοδο 2014-2020 φτάνουν τα 35 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 20 δισ. ευρώ από τα διαρθρωτικά ταμεία και 15 δισ. ευρώ από το Γεωργικό Ταμείο (εισοδηματικές ενισχύσεις γεωργών, προγράμματα). Συνεπώς, οι αποφάσεις που θα ληφθούν θα κρίνουν πολλά για την ελληνική οικονομία την επόμενη δεκαετία.