Επτά (7) «στρατηγικές» παρεμβάσεις για την ανάπτυξη των ελληνικών νησιών περιλαμβάνει η Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική 2021 (αναπτυξιακό σχέδιο) η οποία φέρει την υπογραφή του υπουργού Οικονομίας και Ανάπτυξης Δημήτρη Παπαδημητρίου. Οι παρεμβάσεις αυτές σχεδιάστηκαν λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι η Ελλάδα είναι μια κατ’ εξοχήν νησιωτική χώρα, καθώς το 18,7% της συνολικής επιφάνειας του εδάφους της αποτελείται από νησιά, στα οποία διαμένει το 15,1% του συνολικού πληθυσμού.
Από την έντυπη έκδοση
Του Σταμάτη Ζησίμου
[email protected]
Επτά (7) «στρατηγικές» παρεμβάσεις για την ανάπτυξη των ελληνικών νησιών περιλαμβάνει η Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική 2021 (αναπτυξιακό σχέδιο) η οποία φέρει την υπογραφή του υπουργού Οικονομίας και Ανάπτυξης Δημήτρη Παπαδημητρίου. Οι παρεμβάσεις αυτές σχεδιάστηκαν λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι η Ελλάδα είναι μια κατ’ εξοχήν νησιωτική χώρα, καθώς το 18,7% της συνολικής επιφάνειας του εδάφους της αποτελείται από νησιά, στα οποία διαμένει το 15,1% του συνολικού πληθυσμού. Συνεπώς, κρίνεται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα δώσουν σημαντική αναπτυξιακή ώθηση στην οικονομία των νησιών, θα βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων και θα προσελκύσουν περισσότερους τουρίστες.
Μεταφορές
Με δεδομένο ότι η προσβασιμότητα είναι ίσως το πιο σημαντικό πρόβλημα των νησιών, κρίνονται αναγκαία η αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμός τόσο των επιβατικών όσο και των εμπορευματικών μεταφορών. Βασικές προτεραιότητες εν προκειμένω είναι ο ανασχεδιασμός του χάρτη των ακτοπλοϊκών μεταφορών για την πληρέστερη διασύνδεση των νησιών και ιδίως των πιο απομακρυσμένων, τόσο με την ηπειρωτική Ελλάδα όσο και μεταξύ τους (ακτινωτή διασύνδεση), καθώς και η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου συνδυασμένων θαλάσσιων, αεροπορικών και χερσαίων μεταφορών, ώστε να επιτευχθεί η έγκαιρη μετάβαση από και προς οποιοδήποτε κέντρο τόσο των μόνιμων κατοίκων όσο και των εγχώριων ή/και αλλοδαπών επισκεπτών. Παράλληλα, στόχος είναι η εφαρμογή του μεταφορικού ισοδύναμου τόσο για τις επιβατικές όσο και για τις εμπορευματικές μεταφορές, με τη μορφή επιχορήγησης μειωμένης τιμής εισιτηρίου για τους μόνιμους κατοίκους και επίσης η ενίσχυση της παροχής Υπηρεσιών Γενικού Οικονομικού Συμφέροντος για τις ακτοπλοϊκές και αεροπορικές μεταφορές, ώστε να διατηρηθεί το ζωτικής σημασίας δίκτυο και να διασφαλιστεί η τακτικότητα των συνδέσεων που είναι απαραίτητη για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, καθώς και για να εξαλειφθούν φαινόμενα στρέβλωσης του ανταγωνισμού λόγω της πιθανής δημιουργίας ολιγοπωλιακών συνθηκών.
Περιβάλλον
Το περιβάλλον αποτελεί φυσικό πόρο, ο οποίος επηρεάζει όλους τους τομείς της οικονομικής και ανθρώπινης εν γένει δραστηριότητας. Η περιβαλλοντική πολιτική για τα νησιά λαμβάνει υπ’ όψιν της το ευμετάβλητο του φυσικού τους περιβάλλοντος εξαιτίας και της κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβάνοντας δράσεις με στόχο τόσο τη διαφύλαξη όσο και την αποδοτική αξιοποίηση των σπάνιων φυσικών πόρων που διαθέτουν τα νησιά.
Τα μέτρα πολιτικής που εν προκειμένω θεσμοθετούνται είναι μέτρα που στοχεύουν στην υδατική αυτονομία των άνυδρων νησιών μέσω της αδειοδότησης κατασκευής μονάδων αφαλάτωσης, αλλά και μέτρα διαχείρισης των απορριμμάτων και λυμάτων με εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων (όπως Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων, πλωτά μέσα διαχείρισης, αξιοποίηση γεωργικών και κτηνοτροφικών αποβλήτων), μέτρα προστασίας των ακτών και των υδάτων μέσω της δημιουργίας ειδικών δομών παρακολούθησης και πρόληψης, αλλά και των ειδικών περιοχών NATURA, καθώς και των δασικών περιοχών, μέσω της κατάρτισης επικαιροποιημένων δασικών χαρτών.
Παράλληλα, προωθούνται δράσεις ύδρευσης, αποχέτευσης και επεξεργασίας υδάτων, με στόχο την πιο ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων και την προστασία των αποδεκτών, που σχετίζονται με τη δημιουργία σύγχρονων αρδευτικών δικτύων και μονάδων βιολογικού καθαρισμού, τους ΧΥΤΥ, τους υποθαλάσσιους αγωγούς μεταφοράς νερού και την κατασκευή φραγμάτων και λιμενοδεξαμενών.
Ενέργεια
Μια ολοκληρωμένη πολιτική για την ενέργεια θα είχε ως στόχο την ενεργειακή αυτάρκεια του νησιωτικού πληθυσμού και την παράλληλη εξοικονόμηση των σπάνιων φυσικών πόρων του εδάφους και των υδάτων των νησιών. Αυτό θα επιτευχθεί με δράσεις που σχετίζονται με την προσπάθεια για μείωση της κατά κεφαλήν κατανάλωσης, στο πλαίσιο του στόχου για «ενεργειακά αποτελεσματικά νησιά», την ανάπτυξη και εφαρμογή της «Πράσινης Υψηλής Τεχνολογίας» όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (και συγκεκριμένα της αιολικής, ηλιακής, γεωθερμικής, παλιρροϊκής ενέργειας και βιομάζας, που βρίσκεται σε αφθονία στις νησιωτικές περιοχές και παραμένει ανεκμετάλλευτη), λαμβάνοντας όμως πάντοτε υπ’ όψιν τη νησιωτική κλίμακα, και τέλος τη διασύνδεση των νησιών με το δίκτυο της ηπειρωτικής Ελλάδας και Ευρώπης.
Αγροτικός τομέας και αλιεία
Εξίσου αναγκαία για την επίτευξη της ΕΑΣ 2021 είναι μια συνεκτική πολιτική αγροτικής ανάπτυξης στα νησιά, που θα στοχεύει στην παραγωγή υψηλής ποιότητας και προστιθέμενης αξίας γεωργικών-αλιευτικών προϊόντων και προϊόντων διατροφής. Οι παράμετροι μιας τέτοιας πολιτικής είναι η χρηματοδότηση δράσεων μέσω του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 (ΠΑΑ) για την εγκατάσταση νέων γεωργών, για την ανάπτυξη μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων, για τη στήριξη των γεωργικών επενδύσεων, για την κατασκευή δικτύου υποδομών για τον πρωτογενή τομέα (σφαγεία, ελαιοτριβεία), για την ενίσχυση των νεοφυών γεωργικών επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο αυτό θα επιδιωχθούν:
* η αξιοποίηση του νέου Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας και Θάλασσας (ΕΠΑλΘ) 2014-2020
* ο εκσυγχρονισμός του αλιευτικού κώδικα και γενικότερα η ανάπτυξη του αλιευτικού τουρισμού
* η ενίσχυση τοπικών δράσεων και επενδύσεων που αφορούν τόσο την επιχειρηματικότητα στον τριτογενή τομέα όσο και την ανάδειξη-προβολή της τοπικής, αγροτικής, πολιτιστικής κληρονομιάς των νησιών (αγροτουρισμός, διασύνδεση παραγωγικών τομέων), στο πλαίσιο του προγράμματος CLLD-LEADER.
Υπηρεσίες υγείας
Ο τομέας των υπηρεσιών υγείας, πέρα από το θεμελιώδη σκοπό της προστασίας της ανθρώπινης ζωής, μπορεί να επιτελεί και αναπτυξιακό ρόλο, ιδιαίτερα για τις πιο απομονωμένες νησιωτικές περιοχές. Η κατασκευή και αναβάθμιση υγειονομικών υποδομών όπως Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας, Περιφερειακά Ιατρεία, καθώς και η ενίσχυση του ιατρικού και νοσηλευτικού ανθρώπινου δυναμικού θα δώσουν σημαντική ώθηση στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την ευημερία των νησιωτών.
Στην κατεύθυνση αυτή σχεδιάζονται και υιοθετούνται δράσεις για την αντιμετώπιση της ελλιπούς στελέχωσης των Νοσοκομείων, των Κέντρων Υγείας και των Πολυδύναμων Περιφερειακών Ιατρείων των νησιών, την εισαγωγή ειδικών κινήτρων για την ενίσχυση της στελέχωσης των δομών υγείας των νησιών (όπως η παροχή επιδομάτων σε αγροτικούς ιατρούς που υπηρετούν ή θα δηλώσουν προτίμηση σε Π.Ι και Κ.Υ. νησιών, η χορήγηση αυξημένης μοριοδότησης για διορισμό στο ΕΣΥ γιατρών που έχουν υπηρετήσει σε αγροτικά ιατρεία νησιών, η δυνατότητα για τους οπλίτες γιατρούς να υπηρετούν κατά τη θητεία τους σε αγροτικά ιατρεία και Κ.Υ. νησιών) και την προμήθεια υγειονομικά διαμορφωμένων πλωτών μέσων για διακομιδή ασθενών. Επίσης σχεδιάζεται η λειτουργία βάσεων αεροδιακομιδής (π.χ. στη Σύρο, στη Λέσβο κ.ο.κ.).
Παράλληλα, προωθείται η ενίσχυση της λειτουργίας Επιτροπών Υγείας στα νησιά για θέματα αναπηρίας, η ενίσχυση και αναβάθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας των νησιών (ΤοΜΥ), η ενίσχυση των δομών του ΕΚΑΒ και η δημιουργία και στελέχωση Μονάδων Εντατικής Θεραπείας, καθώς επίσης και η επέκταση και αξιοποίηση εφαρμογών τηλεϊατρικής.
Έρευνα - καινοτομία
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην ΕΑΣ 2021, ο τομέας της έρευνας θα πρωταγωνιστήσει στο πλαίσιο της αναπτυξιακής στρατηγικής για τα νησιά. Η προτεραιότητα αυτή, η οποία απορρέει και από τις συνθήκες που διαμορφώνονται στον διεθνή ανταγωνισμό, στοχεύει στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και στην παροχή υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας, μέσα από δράσεις όπως η παροχή κινήτρων (π.χ. γη) σε νέους επιστήμονες και εξειδικευμένους επαγγελματίες για μόνιμη εγκατάσταση και δραστηριοποίηση στα νησιά, η άμεση ίδρυση του Ερευνητικού Ινστιτούτου Νησιωτικής Πολιτικής, το οποίο θα λειτουργήσει όχι μόνο ως ερευνητικό κέντρο συλλογής, ανάλυσης δεδομένων, τεκμηρίωσης και διαμόρφωσης πολιτικών, αλλά επίσης και ως εργαστήρι καινοτομίας και τέλος η ενίσχυση του ρόλου των νησιωτικών Πανεπιστημίων (Αιγαίου, Ιονίου, Κρήτης) για την καλύτερη αξιοποίηση του ερευνητικού-επιστημονικού δυναμικού τους.
Δράσεις για τον τουρισμό
Είναι γεγονός ότι ο τουρισμός αποτελεί για τα νησιά τον σημαντικότερο ίσως μοχλό ανάπτυξης. Παρ’ όλα αυτά, το μέχρι σήμερα τουριστικό μοντέλο έχει αποδειχθεί ανεπαρκές, με έντονες διακυμάνσεις στον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων του κλάδου λόγω εποχικότητας.
Η ολοκληρωμένη πολιτική της κυβέρνησης για τον τουρισμό στοχεύει στην αναβάθμιση της ποιότητας και διαφοροποίησης του τουριστικού προϊόντος με παράλληλη διασφάλιση της διατηρησιμότητας του φυσικού τοπίου των νησιών. Οι δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση αφορούν:
* την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και την ανάπτυξη μορφών θεματικού τουρισμού (ιαματικός, προσκυνηματικός, συνεδριακός, γαστρονομικός, αθλητικός, πολιτιστικός, ναυτικός τουρισμός), ώστε
να καταστούν τα νησιά ελκυστικός προορισμός 365 ημέρες τον χρόνο
* την ενίσχυση του θαλάσσιου τουρισμού, της κρουαζιέρας και του yachting
* την απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης των μεγάλων τουριστικών επενδύσεων
* την ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασμού με στόχο την αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων και τη θεσμοθέτηση ενός νέου ειδικού πλαισίου για τον τουρισμό
* τέλος, τη χρηματοδότηση δράσεων στο πλαίσιο του ΕΠΑνΕΚ, οι οποίες θα συμβάλουν στη διατήρηση των υφιστάμενων και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την τουριστική δραστηριότητα.
Τέτοιες δράσεις μπορεί να αφορούν προγράμματα στήριξης των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων, καθώς και προγράμματα αξιοποίησης και βελτίωσης του φυσικού και πολιτιστικού αποθέματος που διαθέτουν τα νησιά.